Dagur - 03.12.1998, Blaðsíða 3

FIMMTVDAGUR 3. DESEMBER 1998 - 19

LÍFIÐ í LANDINU
Rafsegulbylgjur frá
GSMsímum
Hvort rafsegulbylgjurfrá GSM
símum valda krabbameini eða
öðrum súkdómum hejur lengi
verið ágreiningsefni. Erfitt er
að sanna eða afsanna skaðsemi
slíkra bylgna, þó svo mælingar
á þeim hafifariðfram um ára-
bil.
„Það hefur ekki hingað til verið hægt að
sýna fram á tengsl krabbameins og rafseg-
ulsbylgna sem notaðar eru í fjarskiptum,“
segir Þórður Helgason, yfirmaður eðlisfræði-
og tæknideildar Landspítalans, en hann hef-
ur um árabil fylgst með rannsóknum á áhrif-
um rafsegulbylgna á lífverur, sérstaklega í
sambandi við GSM síma og annað er gefur
frá sér rafsegulbylgjur. Skoðanir eru sldptar
á því hvort GSM símar valda kvillum og
sjúkdómum og helst til þess tekið að þeir
gefí frá sér rafsegulbylgjur sem geti hitað
heilann eða valdið trufíunum á starfsemi Iík-
amans. „Líkaminn myndar sjálfur rafsegul-
bylgjur eða rafsegulsvið við ýmsa starfsemi,
til dæmis þegar hjartað slær eða hendi er
hreyfð og vöðvar spenntir. Þessi svið eru
miklu sterkari en þau sem komast inn í lík-
aman frá GSM símaum,“ segir Þórður.
Geislar fara í beinar linur
„Niðurstöður rannsókna benda eindregið til
þess að bylgjur þær sem GSM símar gefa frá
sér séu algjörlega hættulausar," segir Þórður.
„Þær eru mjög veikar þegar þær koma að lík-
amanum og framleiðendur símanna reyna í
sífellu að minnka útsenda orku þeirra. Sum-
ir símar til dæmis þeir sem opnast í L, stað-
setja Ioftnet þeirra þannig að sem minnst af
bylgjunum sé sent í átt að höfðinu. Og sím-
inn gefur ekki frá sér bylgjur stöðugt, heldur
eingöngu á meðan verið er að senda upplýs-
ingar.“
Þórður útskýrir að þó svo sá sem heldur á
símanum og talar í hann, tali samfleytt og sá
sem taki á móti samtalinu fái samfelldar
setningar eða tal til sín, þá þurfí síminn ekki
að vinna þannig. Hægt er að safna talinu
eða upplýsingunum saman í stutt skeyti og
senda þau með miklum hraða sem ekki er í
neinu samræmi við hraðann sem talað er á.
Þannig er síminn ekki alltaf að senda frá sér
bylgju þótt talað sé í hann. Þetta sé gert
bæði til að spara rafhlöður símanna og
einnig til að minnka geislun frá þeim. En
símar sem gefa frá sér sem svarar 2 vöttum
af rafsegulgeislun, sem sé talsvert meira en
flestir símar gera, beini minna en helmingi
geislanna að höfði þess sem talar og hinum
helmingnum frá því. Það helgast af því að
geislarnir fara bara í beinar línur að mestu
hornrétt út frá loftnetinu.
Hitatilfinning í höfði
Sumir notendur GSM síma kvarta undan
mikilli hitatilfinningu hafi þeir talað lengi í
símann og telja það merki hitageislunar.
Þórður er fljótur að afgreiða það: „Ef maður
talar í venjulegan síma í klukkutíma, þá er
manni nú orðið heitt á eyrunum og sjálfsagt
orðinn þreyttur í öxlunum af því að halda
tólinu. Hitinn frá þeim geislum er tækið gef-
ur frá sér er einfaldlega ekki nógu mikill til
að hann geti valdið miklum óþægindum,
hvað þá heldur truflunum á líkamsstarfsem-
inni.“ Þórður dregur upp mikinn doðrant á
þýsku sem inniheldur skýrslur og rannsóknir
varðandi rafsegulbylgjur og sýnir mynd þar
sem síma er haldið að höfði manns og hita-
stigið mælt nákvæmlega. „Orkuupptaka höf-
uðsins fellur mjög hratt með fjarlægð þess
frá loftneti, þ.a. einungis í nokkura cm fíar-
lægð er hún orðin hverfandi lítil," segir
hann.
MöguleiM á truflmuini
Hvað varðar truflanir á raftæki gegnir öðru
máli. Til dæmis má sýna áhrifin á tölvur.
Þórður sýnir blaðamanni áhrif símans með
því að fara með hann fast að fartölvu sem er
í gangi og hringja úr honum. Hann snýr
símanum til og frá og endar með því að fá
surg út úr hátalara tölvunnar. „Þetta getur
truflað starfsemi rafeindatækja," segir hann,
„sérstaklega ef þeim er haldið alveg upp við
þau.“
Ástæðu þess að GSM símar eru bannaðir
á sjúkrahúsum og við flugtak og lendingu
flugvéla segir hann vera þá að tryggja að
fyllsta öryggis sé gætt. Þó möguleikarnir á
truflunum séu litlir, þá séu þeir fyrir hendi
og það hafi einfaldlega verið tekin ákvörðun
um að banna þá. „Það er alltaf sá möguleiki
fyrir hendi að einhver Ieggi símann frá sér á
viðkvæm tæki sem notuð eru til lækninga og
einhver truflun eigi sér stað. Eg myndi held-
ur ekki mæla með því sérstaldega að fólk
með hjartagangráð setji símann í brjóstvas-
ann, en að öðru leyti verð ég að segja það að
ég sé ekkert sem styður það að frá GSM
símum stafi hætta. Þær rafsegulbylgjur sem
út í loftið fara umbreytast í varmaorku og
eru þar með horfnar sem slíkar. Og hafa ber
í huga að bylgjurnar hverfa um leið og slökkt
er á viðkomandi tæki.“
Önnux umhverfisáhrif skipta máli
Aðspurður um rannsóknir sem sýna það að
mýs fái hækkaðan blóðþrýsting og sýni
streituviðbrögð við rafsegulbylgjur sem beint
er að þeim, segir hann það eiga sér aðrar
skýringar. Rafsegulbylgjur á tíðni húsaraf-
magns geta fengið skynhár músa til að víbra
og þessi víbringur veldur streitueinkennum
ef hann stendur í langan tíma. Hátalari gæti
haft sömu áhrif. „Það má ekki gleyma að
taka í reikninginn önnur umhverfisáhrif sem
oft hafa meiri áhrif. Rannsóknir í Svíþjóð
sem gerðar voru á rúmlega 400 þús. manns
er bjuggu nálægt háspennustöð áttu að sýna
að marktækur munur væri á tíðni hvítblæðis
meðal barna þar og annars staðar. Við nán-
ari skoðun kom í ljós að ekki höfðu aðrir
þættir verið útilokaðir, auk þess sem munur-
inn gat varla talist marktækur. En vandamál-
in við að gera nógu stórar rannsóknir eru
þau að erfítt er að bera saman nógu stóra
hópa. Fólk sem býr í nágrenni háspennu-
stöðva býr að öllu jöfnu við önnur umhverf-
isáhrif sem hafa áhrif eins og mengun, því
stöðvarnar eru að öllu jöfnu í borgum eða
nágrenni þeirra.“
En endapunkturinn er sá að Þórður telur
nánast enga hættu á því að nota GSM síma,
hvað það varðar að fá sjúkdóma eða sjóða í
sér heilann, það sé einfaldlega ekkert sem
styðji það. -VS
BÆKUR
NOTTIN
hefur
AUGU
Augu nætur
iunar
Nóttin hefur
þúsund augu
heiti á
fyrstu skáld- :
sögu Árna |
Þórarinssonar,
sem kunnur
er úr fjölmiðl-
um. Þetta er
sakamálasaga i _________
og er söguþráðurinn
í stuttu máli sá að morð er
tilkynnt á Flugvallarhótelinu
og blaðamaðurinn Einar er
rifínn upp úr rúminu
grúttimbraður til að flytja af
því fréttimar.
Af tilviljun fær hann að
heyra ýmislegt og verður
óvænt helsti heimildarmað-
urinnn um glæpinn. En
hann hefði betur látið renna
af sér í bólinu heima.
Mál og menning gefur út.
Lúx
Ungur heimspekinemi í
Danmörku fær vinnu hjá ís-
lenskum athafnamanni í
Lúxemborg - smá svona
bísniss, ekkert erfítt, nokk-
urs konar
stjórnunar-
staða. Umsvif-
in reynast m.a.
fólgin í því að
selja Þjóðveij-
um flatbrauð
með hangi-
kjöti. Þar
kynnist heim-
spekineminn
hinni ungversku Andreu og
heillast svo að hann eltir
hana til Italíu, þar sem bíða
hans ævintýri í litríkri
blöndu af lifsnautnum og
táragasi.
Þetta er innihald skáldsög-
unnar Lúx eftir Árna Sigur-
jónsson, sem komin er út hjá
Máli og menningu.
Upphækkuð
jorð
Mál og menning hefur gefíð
út skáldsöguna Upphækkuð
jörð eftir Auði Ólafsdóttur,
sem er listfræðingur að
mennt og er þetta fyrsta sag-
an sem gefín er út eftir
hana.
Sagan er um
stúlkuna
Ágústínu se
getin er í rabb-
arbaragarði í
ágústmánuði á
norðlægri eyju,
býr í turnher-
bergi við hafið
og Fjallið eina
að baki. Hún skýtur fugla,
ræktar villigróður og notar
sérstætt ímyndunarafí til að
hefja sig yfír hið smáa og
kyrrstæða.
Fylgdu
mér slóð
Fylgdu mér slóð
heitir nýútkom-
inn ljóðabók
eftir Eystein
Rjörnsson, og
er þetta önnur
ljóðabók hans,
en hann hefur einnig
skrifað skáldsögur og smá-
sögur.
Nýútkomna bókin skiptist
í þijá hluta: Tíbrá, Svipir og
Heiðmyrkur.
Norðurljós gefur út.
Þórður Helgason eryfirmaður eðlisfræði- og tæknideildar Landspítalans.
V.