Dagur - 25.02.1999, Qupperneq 4

20-FIMMTUDAGUR 25. FEBRÚAR 1999
LÍFIÐ í LANDINU
L
Landið þarf fleiri bandamenn
Þriðja aflið verður að koma til sögunar í
náttúrunni. Fólk sem skynjar að búseta ís-
lensku þjóðarinnar er aðeins tímabundin án-
ing á Islandi og þjóðin er hvorki herra lands
né sjávar. Landið lifir löngu eftir að þjóðin
deyr en hægt er bæði að drepa það og
myrða. Ellefu alda dvöl Islendinga er stutt
skeið í ævi landsins þó röskun á högum nátt-
úrunnar hafi orðið meiri en á öðrum og
lengri æviskeiðum.
Landið þarf fleiri bandamenn sem vilja
hlúa að bæði lífi og landi og eiga ekki ann-
arra hagsmuna að gæta í náttúrunni. Taka
höndum saman við hópa sem stunda land-
vernd og skógrækt og Iáta sér annt um dýr
merkurinnar. Fólk sem vill ganga landinu á
hönd og gjalda því ellefu alda fósturlaun um
síðir án frekari skuldbindinga eða endur-
gjalds.
Veiðimenn vilja hagnast
á hvaiveiðum og
sirkusmenn vilja
hagnast á hvalaskoðun.
Báðir hópar gæfu skít í
hvalinn efhann gæfi
ekkert í aðra hönd.
Náttúran þarf
á bandamönn-
um að halda
Frá landnámi og reyndar
löngu fyrir tíma norska
landnámsins hafa menn tek-
ist á um landið og miðin.
Tekist á um hin byggðu ból
og öræfin. Um náttúruna.
Atökin um náttúru landsins
eru þó fyrst og fremst á milli
þeirra hópa sem vilja hagn-
ast á náttúrunni. Annað
hvort með því að raska
henni eða raska henni ekki.
Náttúran sjálf skiptir engu
máli í því sambandi.
Stofnar grágæsa og skotveiðimaima
Gott dæmi um átök af þessu tagi sá dagsljós-
ið um síðustu helgi þegar skotveiðimenn ótt-
uðust að virkjanir á hálendinu gengju af grá-
gæsinni dauðri áður en þeir næðu að skjóta
hana sjálfir. Skytturnar voru uggandi um
sinn hag frekar en hag grágæsarinnar og
hending ein réði því að hagur þessara
tveggja stofna fór að hluta til saman þennan
sunnudag. Skotveiðimenn gæfu dauðann og
djöfulinn í grágæsirja ef þeir veiddu hana
ekki sjálfir. Svo einfalt er það nú.
Annað dæmi af sama toga er lífshlaup
hvala. Veiðimenn vilja hagnast á hvalveiðum
og sirkusmenn vilja hagnast á hvalaskoðun.
Báðir hópar gæfu skít í hvaiinn ef hann gæfi
ekkert í aðra hönd. Lifandi eða dauður. A
meðan hinir ýmsu hópar vilja ganga á nátt-
úruna eftir þörfum sínum eru aðrir hópar
sem vilja vernda hana til að geta sýnt ferða-
mönnum fyrir peninga. Svona má áfram
stikla á stóru og telja átakasvæðin í náttúr-
unni á meðan fingur og tær endast. Náttúr-
an verður bitbein hagsmunaseggja á meðan
í henni leynist krónuvon.
£r náttúran athvarf eða atvinnugrein?
Að öðru Ieyti líta borgarbúar ekki á náttúr-
una sem atvinnugrein og láta sér nægja að
dreyma um hana á milli stopulla heimsókna
í hennar skaut. Komast næst náttúrunni
með því að halda heimilisdýr og rækta kart-
öflur. I þéttu býli eru líka fegurstu aldin-
garðar landsins bæði fyrir alþýðu manna að
njóta og til einkalífs við heimahús. Borgar-
búar meta ekki náttúruna til fjár þó borga
verði á báða bóga þegar þeir hverfa á hennar
vit. Og eru þær greiðslur þó aðeins byrjunin
á því sem koma skal ef marka má nýjustu
óskir hagsmunaseggja í fréttum.
Allt annað viðhorf er til náttúrunnar í
sveitum landsins og sveitamenn hafa löng-
um Iitið á náttúruna sem auðlind sína og at-
vinnuveg. Hafa öldum saman látið greipar
sópa um skóga hennar og graslendi. Upp-
sveitir og hálendi. Ar, vötn og dýraríki. Eftir
stendur sviðin jörð og fokin börð. Auðn. Dýr
sveitanna eru metin eftir framlagi þeirra til
vinnu en í þéttbýli eru dýrin fyrst og fremst
félagar íbúanna og búa við gagnkvæma
ánægju. Félagsskapur sem seint verður met-
inn til fjár.
UMBUÐA-
LAUST
skrifar
.Dafjwr
BÆKIIR
Fjölbreyttur
Breiöfirðingur
Breiðfirðingur, sem er elsta
átthagatímarit Iandins, er
kominn út í 56. sinn. Óvenju-
margir höfundar lögðu til efni
í þetta sinn. Meðal þeirra er
Magnús Gestsson, sem skrif-
ar um kirkjugarða í Sælings-
dalstungu, Asgeir Bjarnason,
síðasti þingmaður Dala-
manna, skrifar um fyrsta
þingmann Dalamanna, Þor-
vald Sívertsen í Hrappsey.
Friðjón Þórðarson skrifar um
fyrirhugaðar framkvæmdir á
Eiríksstöðum í Haukadal og
gerð er grein fyrir fornleifa-
uppgreftri þar. Ævar Petersen
fuglafræðingur skrifar um
fuglah'f í Stagley, sem er af-
skekktust Breiðafjarðareyja og
Bergsveinn Breiðljörð Gísla-
son skrifar um Oddbjarnar-
sker.
Margt er fleira af forvitni-
legu efni í ritinu, getið er
tveggja kvenna sem náð hafa
100 ára aldri, frásagnir eru af
jólahaldi, uppvexti í heiðakoti,
ferðalögum á sjó og landi,
flyðrulegu, huldufólki, göngu-
Ieiðum undir Jökli, og ýmis
kveðskapur er birtur. Rit-
stjórar
eru þeir
Árni
Björns-
son
Einar
G. Pét
breiðfjrðingur
A forsíðu ritsins er mynd
afBreiðfirðingnum Leifi
heppa eftir Nínu Sæ-
rnundsson.
fyrstu 5 5
árgangana. Er skránni skipt í
þrennt. Fyrst er aðalskrá, þar
sem greinar eru skráðar á höf-
unda allt frá upphafi útgáf-
unnar. Atriðaorðaskrá vísar í
númer í árgöngum og höf-
undatal, þar sem gerð er grein
fyrir höfundum. Bára Stef-
ánsdóttir og Einar G. Péturs-
son tóku skrána saman.
SMLningsleysi í skólanum
„Heilsdagsskólinn", sem margir
vilja hreint alls ekki kalla heils-
dagsskóla, er magnað fyrirbæri
sem alls staðar hefur orðið út-
undan nú á tímum einsetningar
grunnskóla. Sveitarfélögin dæla
tugum og jafnvel hundruðum
milljóna króna í steypu, steypu-
járn og þakefni og keppast við að
byggja risastórar stofnanir til að
koma krökkunum öllum í skól-
ann fyrir allar aldir á morgnana
og láta byggingarnar síðan standa
tómar frá því skömmu eftir há-
degi og fram á morgundag.
Svipað og í leikskólum
I einsetnum skólum borga foreldrar
morðfjár fyrir heilsdagsskólann (sem er
þó enginn skóli heldur bara gæsla eins
og staðan er í dag) eftir að hefðbundn-
um skóladegi Iýkur. Þarna eru miklir
Qármunir sem sveitarfélögin nota til að
setja börnin í „geymslú' af því að for-
eldrarnir hafa aðeins um tvennt að
velja, „geymsluna" eða að annað
þeirra hætti að vinna. Reykvískir
foreldrar greiða 8.500 króna há-
marksgjald fyrir barn sem er
fullan tíma í heilsdagsskólanum
á hverjum degi, auk þessa um
2.730 krónur fyrir máltíðir.
Samtals gerir þetta ríflega
11.000 krónur á mánuði fyrir
eitt barn.
Þetta er svipuð upphæð og
foreldrar greiða fyrir að hafa
barn á Ieikskóla. I Reykjavík
greiða foreldrar í sambúð
11.000 krónur fyrir fjögurra tíma vistun
með mat fyrir barn í Ieikskóla. I leik-
skólanum nýtur barnið oftast leiðsagnar
leikskólakennara. I heilsdagsskólanum
heyrir til undantekninga ef uppeldis-
menntaðir starfsmenn sjá um börnin og
sjaldan verður maður var við að skólayf-
irvöld hlynni að eða stuðli að uppbygg-
ingu innra starfsins. Þau þjappa börn-
unum yfirleitt inn eins og mögulegt er
og meta þetta starf yfirleitt ekki að verð-
leikum.
n/IENNIIVGAR
VAKTIN
U ~ 1_aJ
Guðrún Helga
Sigurðardóttir
skrifar
Við foreldrar
greiðum dýrum
dómum fyrir
heilsdagsskól-
ann og þess
vegna eigum við
að gera kröfur.
Við viljum upp-
byggilegt og öfl-
ugt starfinn í
heilsdagsskól-
ana. Textinn á
ekkert sérstak-
lega við um
krakkana eða
skólann á mynd-
inni.
íþróttir eru íínar en...
Starfsmenn heilsdagsskólans vilja yfir-
leitt vel og gera vissulega sitt besta en
áhugann og viljann skortir algjörlega hjá
yfirstjórninni. I sveitarstjórnarkosning-
unum fyrir ári voru frambjóðendur í
sveitarfélagi í nágrenni Reykjavíkur
spurðir um það hvernig þeir vildu stuðla
að innra starfí í heilsdagsskólanum. I
svörum þeirra kom fram að fæstir þeirra
vissu hvað heilsdagsskólinn fól í sér fyrir
Ijölskyldur og börn og það þó að þrír
frambjóðenda af sjö væru skólamenn.
Það átti bara að senda börnin í íþróttir.
Iþróttir eru fínar en þær koma ekki að
fullu í staðinn fyrir öflugt innra starf í
heilsdagsskólanum. Þess vegna segi ég:
við foreldrar greiðum dýrum dómum
íyrir heilsdagsskólann og þ^ss vegna eig-
um við að gera kröfur. Við viljum upp-
byggilegt og öflugt starf inn í heilsdags-
skólana.
ghs@ff.is