Dagur - 27.11.1999, Page 10

10 — LAUGAHDAGUH 27. NÓVEMKEK 19 99
ERLENDAR FRÉTTIR
Vinstrileið Jospin
Franski blaðamaður-
iim Éric Aeschimann
var staddur hér á
landi í síðustu viku
og flutti þá athyglis-
verðau fyrirlestur nm
Lionel Jospiu, forseta
Frakklauds, stefnu
hans og stöðu í
frönskum stjómmál-
um. Dagur birtir hér
þennan fyrirlestur,
nokkuð styttan reynd-
ar, í þýðingu Torfa
Túliníus, prófessors í
frönsku við Háskóla
íslands.
Lionel Jospin komst til valda í
Frakklandi í þingkosningum í
júní 1997. Næst verður kosið til
þingsins í júní 2002, nema ef
forsetinn ákveður að leysa upp
þingið. Nú í nóvemberlok er for-
sætisráðherrann því væntanlega
að Ijúka fyrra helmingi kjörtíma-
bilsins. Það má því byrja að draga
lærdóm af þessari tilraun, sem
hefur tekist betur en nokkurn gat
órað fyrir.
Til að byrja með er nauðsyn-
legt að rifja upp aðstæður þegar
kosið var 1997: Jacques Chirac
leysti upp löggjafarþingið og boð-
aði til kosninga vegna þess að
þenslan í opinberum útgjöldum
ELD
SDEDI
___w_•
Vandaðar, faUegar.
Otrúlega hagstætt verð.
-MIKIÐÚRVAL-
PFAFF
cTíeimttistœkjaverslun
Grensásvegur 13 -108 Reykjavík - Sími 533 2222
var svo mikil að hætta var á að
Frakkar gætu ekki tekið þátt í
sameiginlegri evrópskri mynt. Til
að geta hafið óvinsælar niður-
skurðaraðgerðir, taldi hann sig
þurfa að endurnýja umboð sitt
frá kjósendum. Ofaná bættist að
framganga þáverandi forsætis-
ráðherrans, Alain Juppé, náins
samstarfsmanns og flokksbróður
Chirac, var geysilega óvinsæl,
auk þess sem ýmiss konar
hneykslismál voru þá mikið til
umræðu. Mikið var talað um yf-
irvofandi „félagslega spreng-
ingu", og Front National, flokkur
hægriöfgamannsins Jean-Marie
Le Pen, var sterkari en hann
hafði nokkru sinni verið. Þegar
sósíalistinn Lionel Jospin tók við
völdum var sagt: „Honum má
ekki mistakast, annars verður Le
Pen næsti forsætisráðherra." Er-
Iendis þótti Jospin „forneskjuleg-
ur“.
Hefur náð flestum
markmiðum sínum
Hálfu þriðja ári síðar hefur svið-
ið gjörbreyst: fylgi við Jospin
mælist stöðugt í skoðanakönn-
unum. Mjög er farið að draga úr
atvinnulcysi, Frakkar komu Evr-
unni á fót, staða Chiracs er veik.
Auðvitað þarf forsætisráðherr-
ann að takast á við sinn skammt
af erfiðleikum: Korsfkumálin,
nýleg afsögn Strauss-Kahn fjár-
málaráðherra, eigið hik í umbót-
um á skattakerfinu, geðsveiflur
hjá samstarfsflokknum Komm-
únistum, sem stöðugt missa
fylgi. En þegar á heildina er litið,
hefur Jospin náð markmiðum
sínum. Evran er orðin að veru-
leika, honum tókst að leysa mál
sem virtust óleysanleg án þess að
svíkja of mörg kosningaloforð og
án þess að stuðningsmenn hans
sem eru til vinstri við hann hafi
snúið við honum bakinu. Þrátt
fyrir þetta virðast aðrar Evrópu-
þjóðir ennþá fremur vantrúaðar
á að Jospin takist ætlunarverk
sitt. I orðum Jospin finnst mönn-
um enn eima eftir af þessu
Frakklandi sem aldrei hefur vilj-
að sætta sig við markaðshagkerf-
ið og þvinganir þess, Frakkland
sem enn lifir í blekkingu og lýtur
stjórn sérhagsmunahópa. Til að
skilja megi hvernig sama ástand
geti horft svo ólíkt við þeim sem
búa í Iandinu og þeim sem horfa
á það utanfrá, verður að skoða
nánar stöðuna í Frakklandi í dag.
Aðstæður í stjórnskipan
Forseti franska lýðveldisins hefur
mikil völd. En stjórnmálaleg
staða Chirac er veik heima fyrir
eftir að ákvörðun hans um að
leysa upp þingið og boða til kosn-
inga snerist í höndunum á hon-
um. Einnig kemur til djúpstæður
klofningur í röðum hægrimanna,
sem skiptast m.a. í frjálshyggju-
menn, kristilega demókrata og þá
sem vilja streitast á móti Evrópu-
samrunanum. Þrátt fyrir þetta
gefur stjórnskipunarlegt hlutverk
hans honum töglin og hagldirnar
í utanríkismálunum. Því hefur
Lionel Jospin ekki sama svigrúm
og Ieiðtogi á borð við Tony Blair.
Við þetta má bæta að löng hefð
er fyrir klofiningi á vinstri væng
stjórnmálanna. Sósíalistaflokk-
urinn hefur 20 til 25 prósent
kjósenda á bak við sig, en Komm-
únistar ná milli 6 og tíu prósent
fylgi og Grænir milli 5 og 10 pró-
sent. Ymsir hópar lengst til
vinstri ná til 5 prósent kósenda.
Og Sósíalistaflokkurinn hefur
ekki jafn sterk ítök í verkalýðs-
hreyfingunni og þýskir jafnaðar-
menn eða breski Verkamanna-
flokkurinn.
Því má segja að Jospin verður
að leysa þá erfiðu þraut að halda
saman samsteypustjórn, um Ieið
og hann þarf að deila völdunum
að hluta til með pólítískum and-
stæðingi sínum, Chirac forseta.
„Til hægri“ þegar haim
getur ekki annað
Jospin er gjarn á að segja að vin-
stra bandalag hans gerir honum
kleift að ná til hinna ólíku hópa í
samfélaginu. En því neyðist
hann sífellt að leita að hinu rétta
jafnvægi. Þess vegna verður
stundum erfitt að henda reiður á
stefnu hans. I efnahagsmálum
eru dæmin um þetta fjölmörg.
Þó má segja að Jospin sé „til
hægri“ í þeim málum þegar hann
getur ekki annað: t.d. í einka-
væðingunni, í málefnum evrunn-
ar (sem hann sætti sig við, þrátt
fyrir að ekki reyndist hægt að
knýja fram pólítíska stýringu
hennar), í málum sem varða
sveigjanleika í vinnutíma og
ráðningarfyrirkomulagi. Ef
möguleiki er á að taka ákvörðun í
anda vinstrimanna, grípur hann
til þess. Þetta á við um það þeg-
ar hann lét tekjur af fjármagns-
skatti standa að einhverju leyti
undir heilbrigðistryggingum,
þegar hann hafnaði fjölþjóðleg-
um samningi um fjárfestingar,
þegar vinnuvikan var stytt í 35
stundir og þegar fjöldinn allur af
störfum fyrir ungt fólk voru búin
til innan ríkisgeirans.
Tóm látalæti?
Sá hængur er á þessari aðferð
hans að stundum þarf hann að
fylgja báðum stefnum í einu. T.d.
einkavæddi hann Landssímann
en beitti sér um leið fyrir því að
ríkið héidi ítökum sínum í Air
France. Hann er að koma á 35
stunda vinnuviku en beitir sér
jafnframt fyrir auknum sveigjan-
leika í \innutíma og ráðningar-
fyrirkomulagi. Stundum virkar
þetta eins og hann viti ekki í
hvorn fótinn hann á að stíga.
En það er allt annað sem vakir
íyrir Jospin. Með þessum fjöl-
þættu aðgerðum og þeirri jafn-
vægislist sem hann beitir til að
réttlæta þær, er hann að senda
almenningi ákveðin skilaboð.
Þau eru þessi: „Eg heyri hvað þið
eruð að segja. Eg veit hvað þið
viljið, en ég þarf að taka fullt till-
lit raunveruleikans í efnahags-
málum. Því reyni ég að finna
nýja ieið sem sættir þetta
tvennt.“ Markmiðið er að byggja
upp traust Frakka á sjálfum sér
og efnahagskerfi sínu, því traust
almennings á efnahagslegum
stöðugleika leiðir til aukinnar
neyslu, sem gefur af sér bagvöxt,
sem dregur úr atvinnuleysi... og
allt þetta eykur líkurnar á því að
hann nái endurkjöri.
Andstæðar kröfur
I málefnum samfélagsins, virðist
hann reyna að mæta tvenns kon-
ar kröfum sem sýnast andstæðar
hvor annarri. Annars vegar vill
hann vera nútímalegur. Því hefur
hann tamið sér látlausa fram-
komu og gefur Iítið fyrir opinbert
tilstand. Einkum og sér í lagi
birtist þetta í pólítísku umbóta-
starfi af ýmsu tagi: hann hefur
beitt sér fyrir jafnari hlutfalli
kynjanna í pólítískum embætt-
um, gegn því að rnenn geti gegnt
mörgum kjörnum embættum, og
fyrir mikilvægum umbótum á
réttarkerfinu. A hinn bóginn
reynir hann að verða við kröfum
lægri stéttanna, sem stundum
geta virst afturhaldssamar, um
aukna Iöggæslu.
Almenningur í Frakklandi virð-
ist búinn að sætta sig við mark-
aðshagkerfið en hugsunarháttur-
inn hefur ekki alveg fylgt því eft-
ir. T.d. vekja uppsagnir lyrirtækja
á starfsfólki sínu eða stórar fúlg-
ur, sem forstjórar fá með for-
kaupsrétti á hlutabréfum í fyrir-
tækjum sem þeir stýra, ólíkt
sterkari neikvæð viðbrögð þar en
í flestum löndum. Annað dæmi
um hið sama: Frakkland er eina
landið í heiminum þar sem fjöldi
þeirra sem eiga hlutabréf fer
minnkandi en ekki vaxandi!!!
Að lokum skulum við ekki
gleyma því að Jospin hefur sett
sér pólítískt markmið: hann ætl-
ar sér að vinna forsetakosning-
arnar árið 2002. Stefna hans
mótast alfarið af því.
Niðurstaða
I upphafi þessa áratugar gckk
Frakkland í gegnum mikla efna-
hagskreppu sem bitnaði íyrst og
fremst á verst settu stéttunum.
Sá lærdómur sem situr eftir í
hugum Frakka - reyndar virðist
hann vera í aðalatriðum réttur -
er að Evrópusamruninn, frjáls-
hyggja í efnahagsmálum og
hnattvæðing hafi í för með sér
breikkandi bil milli ríkra og fá-
tækra.
Oll pólítísk stefnumótun
Jospins tekur mið af þessu: hann
þarf að vinna sér traust allrar
þjóðarinnar og því verður hann
að halda uppi fleiri cn einni orð-
ræðu. Þýðir þetta að Jospin tali
tveimur eða þremur tungum þar
sem maður eins og Tony Blair
hefði hugrekki til að segja opin-
skátt það sem hann er að gera?
Að vissu Ieyti er svarið jákvætt.
En einnig neikvætt. Það er vegna
þess að almenningur ætlast til
þess af honum að hann sé sam-
kvæmur sjálfum sér, en almenn-
ingur veit líka að eigin óskir og
þrár eru mótsagnakenndar. Því
vill hann að Jospin veiti hnatt-
væðingunni viðnám um leið og
sami almcnningur veit að hnatt-
væðingin er óumflýjanleg.
Éric Aeschimaim
Éric Aeschimann er blaðamað-
ur á stjórnmáladeild Libér-
ation, eins helsta dagblaðs
Frakklands. Hann vann áður á
fjármáladeild blaðsins og gaf út
fyrir nokkrum árum, ásamt
starfsfélaga sínum, bók um
efnahagsstefnu Frakka á síðari
hluta níunda áratugar og fyrri
hluta þess tíunda. Bókin heitir
„La guerre de sept ans“ eða
„Sjö ára stríðið" og vakti tals-
verða athygli þegar hún kom
út.
Síðan Jospin náði völdum í
júní 1997 hefur Aeschimann
haft það verkefni aðfylgjast
með forsætisráðherranum.