Dagur - 15.01.2000, Blaðsíða 7

RITS TJÓRNARSPJALL
(l«Of S' MJ V, K \ . 7 V Vv \J I Q Vt í Ti | f- J • 'ð
LAUGARDAGUR 1S. JANÚAR 2000 - 7
íslendingar fögnuðu vel nýju ári og nýrri öld. En þau deilumál sem settu mestan svip á síðasta ár munu áfram verða ríkjandi í þjóðmálaumræðu ársins 2000.
Hvað boðar nýja árið?
ELIAS
SNÆLAND
JONSSON
SKRIFAR
Nýja öldin er gengin í garð án
þess að himin ogjörð hafi farist.
Reyndar er allt óbreytt frá því
sem áður var. Engu að síður eru
tímamótin stórmerk og einnig
ágætt tilefni fyrir landsmenn að
hugsa sinn gang og Ieita leiða til
að komast hjá því að endurtaka
ýmis mistök tuttugustu aldarinn-
ar.
Þau vandamál, sem settu
mestan svip á nýliðið ár, munu
áfram verða helstu deilumál árs-
ins 2000. Það á til dæmis við um
verðbólguna og viðskiptahallann,
þessa tvíbura óhóflegrar eyðslu
og þenslu sem forsætisráðherra
neitaði að takast á við í tíma, lík-
lega í von um að ódámarnir létu
sig hverfa af sjálfsdáðun. Það
gerðist auðvitað ekki, enda ein-
ber óskhyggja. Þvert á móti
magnaðist vandinn eftir því sem
leið á síðasta ár. Og enn er ekk-
ert lát á gífurlegum viðskipta-
halla og verðlagið hækkar og
hækkar, meðal annars vegna
skorts á raunverulegri sam-
keppni á matvörumarkaðinum. A
sama tíma setur Seðlabankinn
met í vaxtahækkunum án þess
að sýnilegur sé mikill árangur.
Framundan eru svo viðræður
um réttmætar kröfur almenns
launafólks sem horft hefur upp á
stjórnarherrana moka til sín og
sinna margföldum launabótum á
við verkakonuna og verkamann-
inn. Krafan um að það fólk sem
setið hefur eftir kjaralega séð
fórni sér fyrir svokallaðan stöð-
ugleika, sem forsætisráðherra og
fjármálaráðherra hafa sjálfir átt
mestan þátt í að gera að engu, er
auðvitað marklaust hjal. Þegar
ráðamenn ríkis og sveitarfélaga
hafa stórbætt kjör fjölmennra
hópa í sinni þjónustu þá þýðir
lítið að segja við alla hina; nú er
allt uppurið, þú færð ekki neitt.
Þannig ganga hlutirnir ekki upp
í lýðræðisþjóðfélagi.
Átökin halda áfram
Þá er einnig Ijóst að átökunum
um virkjun fallvatnanna norðan
Vatnajökuls er hvergi nærri lok-
ið. Hún verður háð á ýmsum víg-
stöðvum á nýja árinu. Að hluta
til fyrir dómstólunum, en nátt-
úruverndarmenn hafa sem
kunnugt er stefnt ráðherrum til
þess að fá lagalega hlið málsins á
hreint. Til hvers það kann að
leiða skal ósagt látið á þessari
stundu, en reynsla síðustu ára
sýnir að innlendir og erlendir
dómstólar hafa ítrekað komist að
þeirri niðurstöðu að ýmsar
ákvarðanir bæði löggjafans og
framkvæmdavaldsins hafi verið í
andstöðu við lög og rétt. Fyrir
ólögfróða menn er ógjörlegt að
segja nokkuð til um hvort eitt-
hvað slíkt sé í spilunum í þessu
máli. En það kemur í ljós.
Samhliða málaferlunum hlýt-
ur að fást á miðju ári niðurstaða
í afstöðu Norsk Hydro til fram-
kvæmdanna. Þar mun orkuverð-
ið og umhverfismálin væntan-
lega ráða úrslitum. Norska fyrir-
tækið hefur undanfarin ár fylgst
náið með gangi mála varðandi
umhverfisþáttinn. Þar kemur
stjórnendum Norsk Hydro því
væntanlega fátt á óvart. Enda
mun afstaðan til lögformlegs
umhverfismats ekki ráða neinum
úrslitum um niðurstöðu fyrir-
tækisins. Það verða hinir bein-
hörðu peningalegu hagsmunir
sem fyrst og fremst munu ráða
gjörðum stjórnenda Norsk
Hydro. Annars vegar orkuverðið.
Hins vegar ldár fyrirheit um að
álverksmiðjan verði á endanum
480 þúsund tonn, sem frá sjón-
arhóli Norðmannanna er hag-
kvæmasta stærð slíkrar verk-
smiðju.
Það hefur lengi legið fyrir op-
inberlega að Norsk Hydro hefur
lyrst og síðast áhuga á stóriðju
hér á landi vegna þess hversu
lágt orkuverð býðst samanborið
við það sem annars staðar gerist.
Það bæri því eitthvað nýrra við ef
Norðmenn væru núna reiðubún-
ir að greiða Islendingum það háa
orkuverð sem Landsvirkjun verð-
ur að fá ef Fljótsdalsvirkjun á að
verða hagkvæmt fyrirtæki. Þegar
til úrslita í samningunum kemur
með sumrinu verður spurningin
einfaldlega sú, hver eigi að taka á
sig áhættuna og tapið. Verður
það íslenska þjóðin, það er eig-
endur Landsvirkjunar og lífeyris-
sjóðanna, sem ætlað er að eiga
virkjunina og álverið? Eða verður
það Norsk Hydro?
Hér verða engin verðlaun veitt
fyrir rétt svar!
Nær Samfylkmgtn flugi?
Árið 2000 ætti að verða nokkuð
merkilegt á stjórnmálasviðinu,
ekki síst vegna þess að nú mun
reyna á það fyrir alvöru hvort
draumurinn á bak við samfylk-
ingu jafnaðarmanna sé lifandi
veruleiki eða fjarlæg tíbrá.
Væntanlega verður búið að
stofna nýjan stjórnmálaflokk
jafnaðarmanna fyrir páska. Allt
bendir til þess að formaður þessa
nýja flokks komi úr röðum Al-
þýðuflokksmanna. Nokkrir öfl-
ugir þingmenn - einkum Össur
Skarphéðinsson, Guðmundur
Arni Stefánsson ogjóhanna Sig-
urðardóttir - eru í startholunum
á bak við tjöldin, þótt enginn sé
enn reiðubúinn að tilkynna
framboð sitt opinberlega. Þau
eru öll reynd í stjórnmálum og
hafa hvert um sig til að bera
ýmsa kosti sem pólitískir leiðtog-
ar.
Hér skal engu spáð um hvert
þeirra fer með sigur af hólmi,
enda svo sem ekki víst að þau
gefi öll kost á sér þegar til kast-
anna kemur. Það yrði hins vegar
gott fyrir nýja flokkinn að kosið
yrði á milli manna í æðstu leið-
togastöður. Flokkur sem ætlar
sér að boða nýja tíma á ekki að
semja um slík mál í bakherbergj-
um.
Ekki er síður mikilvægt að nýi
flokkurinn hafi framsýna, af-
dráttarlausa og auðskilda stefnu
í þeim málum sem mestu skipta
fyrir nútíð og framtíð íslensku
þjóðarinnar. Tvennt þarf nefni-
lega að fara saman ef nýi flokk-
urinn á að ná til almennings:
Sterkur málaefnagrundvöllur og
sannfærandi forysta.
Það verður svo ekki fyrr en á
seinni hluta ársins sem það fer
að sýna sig hvort samfylking
jafnaðarmanna nær flugi - eða
hvort hún hefur misst af strætis-
vagni pólitískra vinsælda.
Framsókn og
Vmstrihreyflngin
Örlög Samfylkingarinnar munu
væntanlega hafa veruleg áhrif á
stöðu Vinstrihreyfingarinnar.
Hið mikla flug Vinstrihreyfing-
arinnar í skoðanakönnunum á
sér vafalaust ýmsar skýringar.
Ein er sú að hinir flokkarnir hafa
lítið sem ekkert að bjóða þeim
kjósendum sem ennþá fylgja
meira og minna hefðbundinni
lýðræðissinnaðri vinstristefnu -
en áður fyrr var nokkurt skjól
fyrir þetta fólk f að minnsta kosti
þremur stjórnmálaflokkum. Þá
hefur sú afdráttarlausa stefna
sem Vinstrihreyfingin hefur boð-
að, og skelegg framganga for-
ystumanna þessa nýja flokks,
einnig haft veruleg áhrif.
Skýringin á slakri fylgisstöðu
Framsóknarflokksins er hins
vegar langvarandi stjórnarsam-
starf við Sjálfstæðisflokkinn.
Framsókn hefur lent í þeirri
stöðu að fá á sig pólitískar ágjaf-
ir vegna allra þeirra stóru mála
sem stjórnarflokkarnir hafa þó
staðið að í sameiningu, en nýtur
í engu fylgislega þess ávinnings
sem stjórnarsamstarfið hefur þó
getað státað af. Þannig fer gjarn-
an fyrir þeim flokkum sem lenda
undir hrammi sjálfstæðismanna
í stjórnarsamstarfi.
Forsætisrádherra
fólksflóttans
En eitt sem því miður mun ein-
nig halda áfram á þessu ári er
flutningur fólks af Iandsbyggð-
inni á suðvesturhorn Iandsins.
Davíð Oddsson getur stært sig
af þvf að hafa verið forsætisráð-
herra landsins samfellt síðan Al-
þýðuflokkurinn lyfti honum upp
í þann stól árið 1991. Sem er
auðvitað sérlega gott dæmi um
pólitískt langlífi.
En allan þennan tíma hefur
Davíð Oddsson líka verið æðsti
yfirmaður byggðamála í landinu.
Það hefur verið hans verkefni að
stuðla að eflingu byggðar utan
höfuðborgarsvæðisins og sporna
gegn fólksflóttanum mikla suð-
ur. Þetta hefur honum gjörsam-
lega mistekist. Straumur fólks
utan af landi hefur aldrei verið
meiri en á þeim árum sem Davíð
Oddsson hefur verið æðsti yfir-
maður byggðamála í landinu.
Sögulega séð verður það eitt af
eftirminnilegustu pólitísku
minnismerkjum þessa þaulsetna
forsætisráðherra.
Nú hafa byggðamálin verið
færð á milli ráðuneyta. Iðnaðar-
ráðherra hefur tekið kaleikinn
frá Davíð Oddssyni og þarf á
næstu misserum að kljást við
það vandasama verkefni að efla
atvinnulíf og velferð í hinum
dreifðu byggðum.
Þetta er ekki öfundsvert hlut-
verk í ljósi þess hversu rækilega
byggðastefnan hefur brugðist á
undanförnum árum. Reynslan
ber með sér að ef ekki tekst að
búa þannig í haginn úti á landi
að ungt fólk sem fer menntaveg-
inn finni þar áhugaverð verkefni
við hæfi að námi loknu þá sest
það einfaldlega að fyrir sunnan.
Eða í útlöndum.
Kjarni málsins er sá að byggða-
stefna sem á að hafa einhveija
minnstu von um að bera árangur
verður fyrst og síðast að miðast
við að mæta þörfum þeirrar
ungu kynslóðar sem er að koma
sér fyrir í samfélaginu, stofna
heimili og ala upp börn. Það eru
ákvarðanir þessa unga fólks sem
ráða munu úrslitum um hvort
flóttinn af landsbyggðinni stöð-
vast eða heldur áfram af jafnvel
enn meiri krafti en hingað til.