Dagur - 02.02.2000, Síða 6

6 - ÞRIÐJUD AGV R 2. FEBRÚAR 2000
ÞJÓÐMÁL
_1Jmmr
Útgáfufélag: dagsprent
Útgáfustjóri: eyjólfur sveinsson
Ritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Aðstoðarritstjóri: birgir guðmundsson
Framkvæmdastjóri: marteinn jónasson
Skrifstofur: strandgötu 31, akureyri,
GARÐARSBRAUT 7, HÚSAVÍK
OG ÞVERHOLTI 14, REYKJAVÍK
Stmar: 460 6100 og 800 7080
Netfartg ritstjórnar: ritstjori@dagur.is
Áskriftargjald m. vsk.: 1.900 KR. Á mánuði
Lausasöluverð: 150 KR. OG 200 kr. helgarblað
Grænt númer: 800 7080
Netföng auglýsingadeildar: greta@dagur.is-augl@dagur.is-gestur@ff.is
Símar augiýsingadeiidar: (REYKJAVÍK)563-i6i5 Ámundi Ámundason
(R EYKJAVÍK) 563-1 642 Gestur Páll Reyniss.
(AKUREYR 1)460-6192 Karen Grétarsdóttir.
Simbréf augiýsingadeiidar: 460 6161
Símbréf ritstjórnar: 460 6171(AKUREYRI) 551 6270 (REYKJAVÍK)
Leíkvölliir gróðafOda?
í fyrsta lagi
Fjármálaeftirlitið hefur loksins tekið við sér og krafið sex fjár-
málafyrirtæki skýringa á sérkennilegum vinnubrögðum í verð-
bréfaviðskiptum. Jafnframt hefur hinn nýi viðskiptaráðherra,
Valgerður Sverrisdóttir, fundað með ráðamönnum ríkisbank-
anna og lýst mikilli óánægju með að starfsmönnum hafi verið
veittar undanþágur frá þeim reglum sem í gildi eiga að vera
um viðskipti við hlutabréf. Þegar til þess er tekið að sumt af
því sem umdeilanlegast er í starfsháttum verðbréfasalanna
gerðist í desember síðastliðnum, hefur óneitanlega verið mik-
ill hægagangur í þessu máli. En betra er seint en aldrei.
í öðru lagi
Kaup og sala verðbréfa hefur tíðkast með öðrum þjóðum ára-
tugum saman. Þar er komin mikil reynsla á hvaða reglur og
vinnubrögð duga best til að tryggja hagsmuni viðskiptavina
gagnvart verðbréfasölum. Reglur eru strangar, eftirlit öflugt og
hart tekið á brotum. Fram kom hjá Stefáni Flalldórssyni, fram-
kvæmdastjóra Verðbréfaþingsins, í Degi í gær að mikil and-
staða hafí verið við að flytja inn þessar ströngu reglur, það er
að læra af reynslu annarra. Markaðurinn hefur því fengið að
þróast hérlendis með hálfgerðu villtavesturssniði og ráðamenn
ýmissa fjármálastofnana jafnvel verið reiðubúnir að víkja frá
þeim takmörkuðu verklagsreglum sem þó eru í gildi.
í þriðja lagi
Brýnt er að ná tökum á verðbréfamarkaðinum áður en alvar-
leg slys verða. Heilbrigður markaður með verðbréf er að sjálf-
sögðu mikilvægur þáttur í nútíma hagkerfí, en hann má ekki
verða leikvöllur gróðafíkla sem hugsa fyrst og fremst um eigin
hag. Sá mikli hagnaður sem viðskipti með verðbréf geta skilað
þegar vel gengur, er alvarleg freisting fyrir þá sem eiga, sem
starfsmenn fjármálastofnana, að hafa hag viðskiptavinarins að
leiðarljósi. Stjórnvöld verða að tryggja með klárum reglum og
dugmiklu eftirliti að verðbréfasalar séu ekki settir í þá aðstöðu
að geta sjálfír hagnast á kostnað viðskiptavina fyrirtækjanna.
Elías Snæland Jónsson

Hagsmimagæsla
Það hefur vakið athygli í um-
ræðunni í kringum Náttúru-
verndarþing að margir nátt-
úruverndarmenn telja að um-
hverfisráðherra hafí ekki skip-
að sér sjálfkrafa í hóp hörð-
ustu umhverfissinna og taki
ekki undir öllum kringum-
stæðum málsvari óspjallaðrar
náttúrunnar. Garri hefur ekki
getað skilið þennan málflutn-
ing öðruvísi en svo að viðkom-
andi telji að umhverfísráð-
herra sé þar með að bregðast
hlutverki sínu sem umhverfis-
ráðherra. Samkvæmt sömu
röksemdafærslu ætti landbún-
aðarráðherra skilyrðis-
laust að ganga erinda
Iandbúnaðarins og
undantekningarlaust
taka upp kröfur bænda
og verja hagsmuni
þeirra. Sjávarútvegs-
ráðherra ætti þá á
sama hátt að vera ein-
hvers konar hags-
munamiðlari og lobbýisti fyrir
útgerðarmenn og sjómenn, og
svo mætti lengi telja. Það að
verða fagráðherra, þýði m.ö.o.
að að stjórnmálamaður breyt-
ist úr stjórnmálamanni yfir í
vélræna hagsmunagæsluvél
fyrir alla þá hagsmuni sem
skipa sér með einhverjum
hætti undir verksvið hans. Þá
skipti ekki máli hvort ráðherr-
ann telur að þessir hagsmunir
séu raunverulegir eða ímynd-
aðir.
Ömurleg reyusla
Satt að segja hélt Garri að
sjónarmið af þessu tagi væru á
undanhaldi, enda ómælt bölið
sem þau hafa leitt yfir lands-
menn í gegnum tíðina - bæði
þá sem áttu að vera skjólstæð-
ingar hagsmunagæslunnar og
hinna sem ekki voru það. Ef-
laust eru bændur landsins ein-
hver bestu vitni um þessa arf-
V
Ieið, en fáar stéttir hafa mátt
búa við eins nöturlegt hlut-
skipti á undanförnum árum og
áratugum og þeir og öllu var
því hrint í framkvæmd í nafni
hagsmuna bændanna sjálfra.
Og nú hafa umhverfissinnar
tekið upp málflutning gömlu
bændapólitíkurinnar. Þeir vilja
hagsmunagæsluráðherra,
vegna þess að hagsmunirnir
sem á að gæta falla að þeirra
eigin sannfæringu og trúar-
skoðunum.
Pókerspilarinn
En þótt málatilbúnaðurinn
hafi að mörgu leyti
verið gamaldags á
Náttúruverndarþing-
inu þá er ekki þar með
sagt að allar hugmynd-
írnar og öll gagnrýnin
á störf ráðherra hafi
verið gamaldags.
Þvert á móti. Að
mörgu leyti er and-
staðan við virkjanir á hálend-
inu afskaplega nútímaleg.
Andstaðan bara drukknar í
hamagangnum og hvernig úr
þessu er spilað! Þess vegna
gladdi það Garra að lesa viðtal
í Degi í gær við hinn nýja for-
mann Náttúrverndarráðs, sem
augljóslega er mikill pókerspil-
ari. I viðtalinu gaf hún ekkert
upp um framtíðarstefnuna,
nákvæmlega ekkert! Hún gaf
þannig ekki upp neina skoðun
á Eyjabakkamálinu. Og ekki
hafði hún heldur skoðun á ný-
bökuðum samþykktum Nátt-
úrverndarþings um Snæfells-
þjóðgarð! Garri er sannfærður
um að þetta póker-viðhorf
mun reynast árangursríkara til
lengdar en gamla hagsmuna-
gæslu-aðferðin, að því gefnu
auðvitað að spilin sem hinn
nýi pókerspilari hefur á hendi
séu ekki eintómir hundar.
Hrossabúskapurinn er rekinn
með ofboðslegu tapi - að
minnsta kosti á útflutningsskýrl-
um og skattaframtölum. Samt
eru skráðir 80 þúsund hestar á
fóðrum og fækkar ekki. Virðist
greinin vera rekin á væntingum
fremur en afrakstri og á það
sameiginlegt með þeim óljósu
framtíðartekjum, sem praktfyrir-
tæki hlutabréfamarkaðarins
ávaxta og margfalda dag frá degi.
Lengi hefur verið hamrað á því
hvílík gersemi íslenska hrossa-
kynið er. Síst skal það dregið í
efa, því íslenski hesturinn er ekki
annarri skepnu Iíkur og eðli
hans og færleikur er samgróið
landinu sem fóstrar hann. Og
vart hefði þjóðin komst af gegn-
um tíðina án þessa frábæra kyns.
En þá var asnanum fyrst
hleypt inn í herbúðirnar þegar
merarkóngar fengu gullglampa í
augu og hófu að selja hross til
útlanda í stórum stíl. Fyrst til að
draga vagna í breskum kolanám-
um, þar sem stærð þeirra, styrk-
Dularfulliir atviuuuvegur
ur og þolgæði nýttist í einhverja
þá verstu meðferð sem nokkurri
skepnu er bjóðandi. Á síðari tím-
um hafa hestar verið seldir til út-
Ianda til mun geðslegri brúkun-
ar.
Gnmsemdir
I úttekt sem Moggi
gerði á útflutningi
hesta er meðal ann-
ars upplýst að mikill
munur er á skýrslum
um atvinnuveginn.
En hvað sem því líð-
ur er Ijóst, að mikið
tap er á útflutningn-
um. Það er sama
hvort hestar eru
seldir á fæti, tamdir
og tilbúnir til reiðar eða sem
matvæli, verðið stendur aldrei
undir fóðurkostnaði, hvað þá
meira.
Miðað er við hin landsfrægu
meðaltöl, sem notuð eru til að
skekkja og rugla landslýðinn og
Ijúga trúverðuglega. Sá grunur
Iæðist jafnvel að skýrsluhöfund-
um um stóru töpin, að ekki séu
allar tekjur upp gefnar og eitt-
hvað hafa þýskir tollarar að at-
huga við útflutningsverð ís-
lenskra hesta, sem seldir eru inn
á þeirra lögsagnarumdæmi.
Enginn markaður
er hér á landi fyrir
allt það stóð sem
einstakir hrossa-
bændur láta blóð-
anaga gróðurinn og
raunar ekki í út-
löndum heldur. En
ekki Iinnir áróðri
fyrir því hve íslenski
hesturinn er óskap-
lega eftirsóttur,
bæði til reiðar og til
átu. Stjórnvöld gera enda allt
sem í þeirra valdi stendur til að
styrkja búskapinn, því hann á
svo bágt á skattaframtölum og
útflutningsskýrslum.
Tæpast göfiig iðja
Hér er við hæfi að sleikja sig upp
við þá sem rækta hesta af viti og
kunnáttu og alla þá mörgu sem
stunda hestamennsku sér til
ánægju og lífsfyllingar. Þeir eiga
samleið með íslenska kyninu og
verða ekki vændir um óhóflega
gróðahyggju og faktúrufölsun.
Enginn leyfir sér að efast um
að íslenski hesturinn er göfugt
dýr. En að eiga hross og flytja
þau út er ekki endilega göfug
iðja og greinilega mjög óarðbær
samkvæmt skýrslum þeirra sem
þá búgrein stunda. Hve lengi
verður hægt að halda henni
áfram með sama hætti og hingað
til er spurning sem viðskiptaráð-
urneyti, landbúnaðrráðuneyti,
fjármálaráðuneyti, samgöngu-
ráðuneyti, en vonandi ekki
dómsmálaráðuneyti ættu að
velta fyrir sér.
Annars er ekki óeölilegra að
arðsemi hrossaútflutnings bygg-
ist á væntingum um blóm í haga
síðar meir en annarra greina
skammtímagróðans.
Þarfasti þjónninn er dýr í
rekstri.
Eru íillögur áhugíi
hóps um Auðlindir í
almannaþágu nothæf-
ar?
Bjami Hafþór Helgason
framkvæmdastjóri
Útvegsmannafélags
Norónrlands.
“Þetta eru hug-
myndir um skatt-
heimtu til ríkis-
ins, það er hið
eina í málinu sem
er ljóst. Skattarnir færu af lands-
byggðinni til höfuðborgarsvæðis-
ins. Þessi blessaði hópur manna
hefur ekki minnstu hugmynd um
hvaða áhrif þetta hefði á dreif-
ingu aflaheimilda yfirleitt. Eina
sem er öruggt er að ríkið myndi
fitna. En annars virkaði þessi
áhugahópur óskaplega þreytuleg-
ur, ekki síst hugmyndafræðilega."
Guðjón A. Kristínsson
þingmaðnr
„Af því litla sem
ég hef séð til
þessara hug-
mynda þá er Ijóst
að hópurinn er að
nálgast þau sjón-
armið að efna
verði til einhverskonar útboðs til
þess að ná fram jafnræði í þessu
málum. Hinsvegar vegar hef ég
ekki séð hvernig þetta er útfært
og hef miklar efasemdir um að
óstýrt uppboð veiðiheimilda færi
mönnum jafnan rétt, miðað við
það forskot sem kvótaútgerðirnar
hafa í dag.“
Öm Pálsson
formaóurLvidssambaiids
smábátaeigenda.
“Eg tel eins og
þetta er framsett,
að höfundar hafi
ekki velt fyrir sér,
hvort breytingin
skili þjóðinni
bættum lífskjör-
um. Mér er til efs að réttur smá-
bátaútgerðar muni aukast með
uppboðum, þar mundu ekki vigta
inn í hlutir eins og umgengni um
auðlindina, starfsreynsla, at-
vinnuréttur og fleira. Hætt er við
að þarna sé á ferðinni leið sem
runnin er undan rifjum örfárra
fjármagnseigenda sem hugsa ekki
um almannaheill. Dettur mönn-
um til hugar að aðgangur smá-
bátaeigenda að fjármagni sé jafn
og þeirra sem eiga orðið banka,
sem hafa yfirlýsta stefnu um að
þjónusta sérstaklega þá sem vita
ekki aura sinna tal.“
Kristinn H. Guimarsson
þingmaðurFram-
sóknarflokks.
“Ef á að skerða
aflaheimildir fyr-
irtækja svona
bratt, eða um
20%, er Ijóst að
allmargar útgerðir
fara í gjaldþrot. I öðru lagi er
óvíst að sú aðferð að bjóða upp
aflaheimildir leysi vandann gagn-
vart stjórnarskrá. Dómstólar hafa
túlkað stjórnarskrá í þessum efn-
um þannig að sumir séu jafnari
en aðrir, með því til dæmis að
ekki megi flytja stofnanir úr
Reykjavík og út á land. Hið sama
hlýtur þá að gilda gagnvart sjávar-
útvegi, þannig að íbúar í sjávar-
byggðum eigi meiri rétt en aðrir.
Uppboð gengur gegn þeim rétti."