Dagur - 29.03.2000, Qupperneq 6

6 - MIÐVIKUDAGUR 29. MARS 2000

ÞJÓÐMÁL
Útgáfufélag: dagsprent
Útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: ELÍAS SNÆLAND jónsson
Aðstoðarritstjóri: birgir guðmundsson
Framkvæmdastjóri: marteinn jónasson
Skrifstofur: strandgötu 3i, akureyri,
GARÐARSBRAUT 7, HÚSAVÍK
OG ÞVERHOLTI 14, REYKJAVÍK
Símar: 460 6ioo OG soo 7080
Netfang ritstjórnar: ritstjori@dagur.is
Áskriftargjald m. vsk.: 1.900 kr. Á mánuði
Lausasöluverð: iso kr. og 200 kr. helgarblað
Grænt númer: 800 7080
Netföng auglýsingadeildar: greta@dagur.is-augl@dagur.is-gestur@ff.is
Símar auglýsingadeildar: (REYKJAV(K)563-1615 Ámundi Ámundason
(REYKJAVfK)563-1642 Gestur Pðll Reyniss.
(AKUREYR 1)460-6192 Karen Grétarsdóttir
Simbréf auglýsingadeildar: 460 6161
Slmbréf ritstjórnar: 460 6i7i(AKUREYRi) 551 6270 (reykjavíK)
Óvissa í álversmálum
í fyrsta lagi
Vaxandi óvissa virðist ríkja um hvert verður framhald virkjun-
ar- og álversmála á Austurlandi. Vandinn sem ríkisstjórnin
stendur frammi fyrir núna er einkum sá að ýmsir þeir sem
hyggjast fjárfesta í nýju álveri vilja fá ffekari tryggingar fyrir því
að verksmiðjan stækki í 480 þúsund tonn, en fullyrt hefur ver-
ið lengi að það sé forsenda þess að Qárfestingin skili hluthöf-
um viðunandi arði. Halldór Asgrímsson, utanríkisráðherra,
hefur staðfest að viðræður um þetta efni standa nú yfir, og að
niðurstaða muni væntanlega fást fyrir vorið.
1 öðru lagi
Ef íslensk stjórnvöld ganga að þessari kröfu fjárfesta eru allar
forsendur ffamkvæmda breyttar. Þá gefst tækifæri til að setja
alla þá virkjunarkosti sem hagkvæmastir eru í lögformlegt um-
hverfismat. Það á bæði við um Fljótsdalsvirkjun, hugsanlega í
nokkuð breyttri mynd frá því sem bundið er í gömlum sam-
þykktum Alþingis, og virkjunina við Kárahnjúka. Sömuleiðis
gæfist þá tími til að Iáta fara fram það rækilega umhverfismat
á 480 þúsund tonna álveri í Reyðarfirði sem kveðið var á um í
úrskurði skipulagsstjóra ríkisins - þeim sem umhverfisráðherra
felldi úr gildi fyrir skömmu. Þetta ferli tæki að mati fróðra
manna að minnsta kosti tvö til þijú ár, en að því loknu ætti að
liggja fyrir greinargóð niðurstaða um áhrif þessara miklu fram-
kvæmda á umhverff og þjóðlíf, og afstöðu almennings til þeir-
ra.
í þriðja lagi
Þær miklu umræður sem fram hafa farin síðustu misserin um
fyrirhugaðar framkvæmdir á Austurlandi hafa því miður skipt
þjóðinni í tvær andstæðar fylkingar. En þær hafa um leið auk-
ið þekkingu almennings á landinu sjálfu og þeim verðmætum
sem í því felast. Jafnframt hafa umræðurnar vakið athygli á
ýmsum þáttum byggðavandans. Þannig hefur umræðan líka
orðið til góðs og gert landsmenn hæfari til að mynda sér rök-
studda skoðun á því hvernig eigi að varðveita og nýta landið.
Elías Snæland Jónsson.
Ungmeimafélagsandinn
Það gladdi Garra að sjá það í
Degi í gær að gamli ungmenna-
félagsandinn lifir enn góðu Iífi.
Átökin á ISI þinginu sýna svo
ekki verður um villst að full
ástæða er fyrir ungmennafé-
lagsmenn að halda vopnum sín-
um ef þeir vilja ekki beinlínis
láta valta yfir sig af einhverjum
ósvífnum hagsmunaaðilum.
Ungmennafélagsmenn eru
nefnilega aldamótamenn og
rétt eins og gamla ungmennafé-
lagshreyfingin átti sína stóru
toppa upp úr aldamótunum
1900 þá er greinilegt að ung-
mennafélags-
hreyfingin
siglir hraðbyri
inn í nýja gull-
öld nú uni
aldamótin
2000 - gullöld
sem að þessu
sinni ber að
skilja í bókstaflegri merkingu.
Eins og gefur að skilja hefur
margt breyst á þessari öld og
áherslur hreyfingarinnar eru
auðvitað aðrar nú en þá - en
samhengið og baráttuandinn er
sá sami og jafnvel slagorðin eru
lík. Hér áður fyrr var kjörorðið
Islandi allt - nú er kjörorðið
Ungmennafélögunum allt!
Skipting verðmæta
Það þurfti ósvífna tillögu -
raunar í hinum nútímalega
íþróttaanda - frá nokkrum sér-
hagsmunaseggjum á ÍSÍ þing-
inu til að ná upp samstöðunni í
ungmennafélagshreyfingunni,
gamla ungmennafélagsandan-
um. Að sjálfsögðu snerist
spurningin um skiptingu verð-
mæta og sköpun þeirra rétt eins
og var svo algengt fyrir tæpum
100 árum síðan. I gamla daga
börðust ungmennafélagsmenn
fyrir andlegum þjóðarverðmæt-
um ekki síður en efnahagsleg-
um og félagslegum verðmætum
V
sem þeir sáu fyrir sér að myndi
lyfta þjóðinni upp úr eymdinni
og volæðinu sem var svo áber-
andi. Fyrir vikið hefur ung-
mennafélagshreyfingin og alda-
mótakynslóðin verið samsömuð
miklum uppgangstímun á Is-
landi - því tímabili þegar þjóð-
in reis úr öskustónni og gerðist
gildur meðlimur í samfélagi
þjóðanna.
Peningar
I dag hins vegar snýst ung-
mennafélagsandinn ekki urn að
auka vegsemd þjóðarinnar og
Islands, held-
ur meira urn
að passa ung-
mennafélögin
sjálf, rekstur-
inn í kringum
þau, og þá at-
vinnustarf-
semi sem felst
í þvi að halda uppi stórum hópi
launaðra íþróttarekenda. Að
þessu leyti hefur niarkaðsvæð-
ingin að sjálfsögðu náð fótfestu
í ungmennahreyfingunni rétt
eins og í öðrum íþróttafélögum
og íþróttasamböndum landsins.
Enda sagði sjálfur formaður tSÍ
Ellert Schram það í ræðu sinni
á íþróttaþinginu að í dag væri
ekki nóg að menn hefðu áhuga
og kjark og bitu í skjaldarrend-
ur - það yrðu lfka að koma til
peningar. Peningar eru því
hreyfiafl íþróttanna samkvæmt
skilgreiningu formannsins. Þeir
eru það seni tekist er á um á
íþróttaþingum. Þar takast á
hinn eini sanni íþróttaandi og
hinn eini sanni ungmennafé-
Iagsandi sem á nýrri öld snúast
ekki síður um efnahagslega
samkeppni á markaði en heil-
brigða sanikeppni á íþróttavelli.
- GARRI
KA-heimilinu Akureyri
24. - 26. mars 2000
ODDUR
ÓLAFSSON
SKRIFAR
Bókmenntasinnaðir siá stundum
um sig með lúna frasanum um, að
lífið sé saltfiskur. Þeir sem
skemmra eru á veg komnir í hug-
myndafræðunum kveða upp úr um
að lífið sé lotterí. En íþróttarek-
endur vita að þeirra líf er lottó. Nú
hriktir í taustum stoðum íþrótta-
hreyfingarinnar vegna hlutaskipta
herfangsins, þar sem Iottógróðinn
er. Á íþróttaþingi rísa úfar hátt þar
sem einhveijir telja sig hlunnfarna
f úthlutun fengsins, sem þýðir að
einhvetjir hirða meira en þeim ber.
Þetta er ekki í fyrsta sinn sem
íþróttarekendum greinir á um um
heiðarlega skiptingu Iottógróðans.
Fyrir nokkrum árum komst upp
um stórfellt svindl þar sem félaga-
tal var falsað á grófan hátt og tölur
um virka meðlimi íþróttafélaga
ýktar stórlega. Þá varð það misynd-
ismönnunum til happs, að þegar
svínaríið var að komast í hámæli
dundi yfir eitt hörmulegasta stór-
slys íslandssögunnar og bófamir
Sovétsinnaðir
íþróttarekendur
meðal íþróttarekeda sluppu með
skrekkinn.
Félagatölin voru
margfölduð til þess að
krækja í stærri hluta af
lottógróðanum, en fé-
lögunum bar, en félaga-
fjöldinn og Ijöldi þeirra
sem æfa íþróttir ræður
því hve mildð hvert félag
fær af gróðanum, sem
þeir spilasjúku leggja til.
Á markað
Rekstur íþróttafélaga og
þáttaka í keppnisíþrótt-
um er mikil og vaxandi atvinnu-
grein, sem sker sig að litlu Ieyti frá
öðrum fjáröflunarleiðum. Hagrætt
er með sameiningu félaga og þau
gerð að hlutafélögum, sem fara á
markað eins og bver önnur lýrir-
tæki. Svo ganga þjálfarar og leik-
menn kaupum og sölum og er ár-
angur þeirra og afrek metinn ein-
hliða til fjár.
Svona eru íþróttir reknar í út-
Iöndum og flytjast siðirnir eðlilega
hingað til lands með al-
þjóðavæðingunni.
Hitt er undarlegra, að
ekki skuli hægt að losna
við sovétkerfið úr
íþróttahreyfingunni.
Ríki og sveitarfélög
halda að þau eigi að
standa Ijárhagslega und-
ir rekstri atvinnugrein-
arinnar, eins og sjálfsagt
var að gera þegar ekki
var reiknað með að
sprellið gæfi neitt f aðra
hönd og Iitið var á íþróttaiðkun
sem lið í hollu uppeldi, og íþrótta-
hreyfingunni var haldið uppi af
óeigingjörnum sjálfboðaliðum.
Óopinber skattheimta
Að afhcnda fyrirtækjum í íþrótta-
rekstri lottóið og skafmiðana og
allt það til að fjármagna sjálf sig er
nánast eins og að afhenda kol-
krabbanum skattheimtuna til að
úthluta hluthöfunum góðum arði.
Lottóið er skattfrjálst með öllu,
gróðinn af því og vinningarnir. En
af því að sjáandi stjórnmálamenn
okkar sjá ekki, hafa þeir ekki græn-
an grun uni hvernig lottó og ríkis-
happdrætti eru rekin annars stað-
ar.
I frjálsræði Bandaríkjanna dett-
ur engum í hug að gefa einkafram-
takinu lottóleyfi. Þau eru rekin af
fýlkjunum og yfirleitt rennur ágóð-
inn til mennta- og heilbrigðismála.
Ríkir háskólar og hlutabréfamark-
aðurinn sér um íþróttirnar.
Hér cr íþróttahreyfingin að
klofna og riðlast vegna deilna um
fjármuni sem hún ætti aldrei að
koma höndum yfir ef allt væri með
felldu. Þær verða ekld leystar lýrr
en lottóið verður Iíka gert að hluta-
félagi og afhcnt verðbréfafyrirtækj-
um. Þau lifa hvort sem er á ríkis-
jötunni með einum eða öðrurn
hætti.
íþróttir eru ört vax-
andi atvinnugrein.
Er herferð Baugs um
„vuhtámgegn veið-
bólgu“ trúverðug?
Sigmundur E. Ófeigsson
framkvætndastjóri Matbæjar - mat-
vöniverslana KEA.
„Helstu hækkanir
sem kornið hafa
frá birgjum komu
nú um áramótin.
Ljóst er að verslun
hefur tekið á sig
hluta af þessum
hækkunum, en augljóslega ekki
allt og hefur mismunurinn skilað
sér út í verðlagið. Almennt virðist
sem álagning verslunar hafi frek-
ar lækkað á síðari hluta síðasta
árs. Sú óskráða regla hefur verið
undanfarin ár að innlendir birgjar
og framleiðendur hafa komið með
sínar hækkanir einu sinni á ári,
það er um áramót. Og er því Ifk-
legt að ekki komi til aðrar hækk-
anir á þessu ári. Því má segja að
auðvelt sé að gefa loforð í dag því
ekki er víst að þau verði neytend-
um ofarlega í huga að ári Iiðnu.“
Gudmundur Ólafsson
lektor í hagfræði við Háskóla íslands.
„Baugur eru ráð-
andi aðilar í fá-
keppni á smásölu-
markaði. Innflutt-
ar matvörur hafa
hækkað í verði hér
á landi á sama
tíma og þær hafa lækkað erlendis.
Efþessi ráðandi aðili hefuráhuga
á að Iækka vöruverð getur hann
einfaldlega snúið sér til útlanda
og keypt vörurnar þaðan. Hvað
innlendu vöruna varðar er ekki
við Baug eingöngu að sakast,
heldur þá sem hafa læst innlenda
framleiðslu inni í helvíti ríkisaf-
skipta."
Sighvatur Björgvinsson
þingmaðurSamfylkingarinnar.
„Það er ánægju-
legt að þeir ætli að
hækka sína álagn-
ingu næstu tvö
árin, um það snýst
málið fyrst og
fremst. Það er þó
ekki þar með sagt að þeir sem
Baugur skipti við muni ekki
hækka verð á sínum vörum - sem
kæmi þá út í hækkuðu vöruverði."
Vigdís Stefánsdóttir
hagsýnhítsmóðir.
„Þetta er auglýs-
ingabrella. I þess-
ari yfirlýsingu felst
ekki að vöruverð
muni ekki hækka á
tímabilinu, heldur
eingöngu að
álagning muni ekki hækka. Eftir
sem áður getur vöruvcrð hækkað
vcgna hærra innkaupsverðs og svo
fieiri þátta. Baugur er ráðandi afl
á matvörumarkaði, rekur margar
matvörubúðir og hefur í krafti
þess áhrif á daglegt Iíf fólks. Mér
virðist að verðinu sé stýrt þannig
að ákveðið prósentuhlutfall sé á
milli verslana fyrirtækisins. En
það er ekki bara álagning sem
skiptir máli í vöruverði, því líka
þarf að taka inn í reikninginn
vöruverð erlendis frá og umboðs-
laun Baugs hjá erlendum birgjuni
því það getur haft umtalsverð
áhrif á innkaupsverðið.“