Dagur - 16.08.2000, Qupperneq 12

12-MlDVIKUDAGUR 16. ÁGÚST 2000
Thyur
MIDVIKUDAGUR 16. ÁGÚST 2000 - 13
FRÉTTASKÝRING
L
Thyptr
Matsáætlimm samþykkt
GUÐNÝ
JÓHANNES
DÓTTIR
SKRIFAR
Skipulagsstofnim hef-
ur samþykkt með viss-
ími athugasemdum við
tillögu Reyðaráls hf.
matsáætluu vegna
framkvæmda við álver
í Reyðarfirði. Hjá
Reyðaráli eru menn að
vonum ánægðir með
þessa niðurstöðu og
segjast ætla að leggja
sig fram iuii að taka
tillit til þeirra athuga-
semda sem þar koma
fram.
Samkvæmt tillögu Reyðaráls er
ætlunin að hetja framkvæmdir
við fyrri áfanga álversins árið
2003 og munu framkvæmdir við
hann standa í 36 mánuði. Sá
áfangi yrði með framleiðslugetu
upp á 240 - 280 þúsund tonn af
hrááli á ári og er stefnt að því að
rekstur hefj'ist árið 2006. Síðari
áfangi álversins miðast við 360 -
420 þúsund framleiðslugetu á ári
og gætu framkvæmdir við hann
hafist 2-3 árum eftir fyrsta
áfangann. Engu að síður hefur
ekki verið tekin ákvörðun um
hvenær hann verður byggður.
Kílómetralangui kerskáli
Alverið á að rísa á iðnaðarlóð í
landi Sómastaðagerðis, Sóma-
staða, Hrauns og Flateyrar í
norðanverðum Reyðarfirði og er
gert ráð fyrir að mannvirkin verði
reist ofan á klöpp. Kerskálinn
sjálfur mun verða 1.090 m lang-
ur. Staðurinn er utan sjónlínu
þéttbýlis í Reyðarfirði og á Eski-
firði og eru hafnaraðstæður
ákjósanlegar fyrir stór skip og
landrými er nóg.
Fyrri áfanginn mun kosta um
70 milljarða íslenskra króna en sá
síðari mun kosta um 30 milljarða
króna. Heildarkostnaður við ál-
verið yrði því um 100 milljarðar
króna. Markaður fyrir framleiðslu
álversins verður fyrst og fremst í
Evrópu en einnig í Bandaríkjun-
um en vaxandi eftirspurn er eftir
áli á báðum stöðum og mun
Hydro Aluminium selja vörur
Revðaráls í gegnum sölukerfi sitt.
I tillögu Reyðaráls hf að mati á
umhverfisáhrifum álvers kemur
fram að meta á samfélagsleg og
þjóðhagsleg áhrif álvers og Kára-
hnjúkavirkjunar sameiginlega.
Það verður sjálfstæð skýrsla eða
sérstakur kafli í annari hvorri eða
báðum matsskýrslum.Með til-
komu Kárahnjúkavirkjunar er
áhrifasvæði framkvæmdanna orð-
ið stærra og eru eldri athuganir
þvi varla marktækar.
Eitt þúsund ný störf
Til að meta jákvæð og neikvæð
áhrif vegna byggingar álvers verð-
ur rannsakað betur hvað felst í já-
kvæðum áhrifum á byggðir á
Austurlandi og þá sérstaklega
utan Mið-Austurlands. Rann-
sökuð verða varanleg áhrif á
fólksfjöldaþróun og áhrif á vinnu-
afl í þeim atvinnuvegum sem eru
á svæðinu. Einnig þarf að athuga
fjárfestingar í grunngerð á svæð-
inu, áhrif framkvæmdanna á
ferðamennsku, grunnupplýsingar
um húsnæðismál á svæðinu og
skoða vel hvar byggð tengd virkj-
uninni verður í framtíðinni.
Þá eru ýmis áhrif álversins tal-
in þegar liggja fyrir þvf áætlað er
að hvert starf í álveri á Austur-
Iandi skili allt að því heilu starfi í
annari atvinnustarfsemi og opin-
berri þjónustu vegna margfeldisá-
hrifa. Gert er ráð fyrir að 750 ný
störf skapist í tengslum við fyTri
hluta álversins. Þar af eru um
600 störf á Austurlandi. Um er að
ræða 450 störf í verksmiðjunni og
300 í þjónustugeiranum, þar af
1 50 þjónustustörf á Austurlandi.
Með tilkomu síðari áfanga
mundu um 140 störf bætast ofan
á þau 450 störf sem fyrir væru í
verksmiðjunni.
Þegar síðari áfangi álversins
væri kominn í gang yrðu ný störf
vegna álversins því tæplega 1000
þar af 800 á Austurlandi. Þá mun
tæknivæðing álversins kalla á
faglært og menntað starfsfólk því
einungis 8% starfanna eru fyrir
ófaglært fólk.
Álver gott fyrir meiminguna
Heildaráhrif á vinnumarkað og
viðskiptaumhverfi á Austurlandi
eru því talin jákvæð. Talið er að
sjávarútvegur á svæðinu komi til
með að hagnast á því að þjónusta
á svæðinu aukist og er bent á að
landbúnaður sé á undanhaldi á
þessu svæði.
Samfélagsþjónusta á Austur-
landi hefur verið gagnrýnd en það
sem helst hefur staðið henni fyrir
þrifum er Iág tala íbúa. Það ætti að
breytast til batnaðar með tilkomu
álvers og er talið að það komi til
með að hafa jákvæð áhrif á menn-
ingarlíf svæðisins. Forkólfar Reyð-
aráls gera sér því vonir urn að til-
koma álversins komi til með að
hafa jákvæð áhrif og komi til með
að eiga stóran þátt í að snúa við
fólksflótta frá Austurlandi.
Eins og staðan er í dag gefur ál-
iðnaður nú um 16% af útflutn-
ingstekjum landsins en með til-
komu fyrsta áfanga álversins á
Reyðarfirði mun árlegt útflutn-
ingsverðmæti áliðnaðar aukast í
31%. Bygging álvers á Reyðarfirði
ættí því að hafa tölverð áhrif á ís-
lenskt efnahagsh'f. Það mun flytja
inn erlendt fjármagn, tækniþekk-
ingu og skapa hundruð nýrra há-
launastarfa.
Mengun undir leyfileguni
mörkum
Sá áhrifaþáttur álversins sem nú
þegar hefur verið tíundaður hefur
útaf fyrir sig ekki skapað miklað
deilur. Mengunaráhrif álvers á
umhverfið er hins vegar eitthvað
sem marga hefur skapað deiluna.
Samkvæmt matsáætlun Reyð-
aráls mun þar rísa tæknivæddasta
málmbræðsla sem nokkurn tíma
Svona mun álverið í Reydarfirði líta út.
hefur verið reist í heiminum.
Við rafgreiningu í álverinu losna
bæði lofttegundir og rykagnir.
Lofttegundirnar eru einkum loft-
kennt og rykbundið Ilúor, koltví-
oxíð og kolmonoxíð, brennisteins-
tvíoxíð og flúorkolefnissambönd.
Þessi efni eru soguð úr kerunum
og fara í hrcinsivirki. Lofttegund-
irnar bindast súráli í þurrhreinsi-
virkinu og við það er 99,7% af flú-
orryki fjarlægt úr Ioftinu. Loft frá
hreinsivirki verður hreinsað að
þvi marki að rnengum frá þvi
verði innan Ieyfilegra útblásturs-
marka fyrir álver. Til að halda
S02 magni innan leyfilegra
marka verður loftið leitt í gegnum
vothreinsun með sjóþvottaturni
eftir þurrhreinsunina. Með vot-
hreinsun er a.m.k. 70% af S02
fjarlægt úr kerreyknum.
Skipulagsstofnun gerir athuga-
semdir við þessar mælingar Reyð-
aráls þ.e.a.s menn vilja fá nánari
skýringar á því hvaða mengunar-
efni koma frá verksmiðjunni,
magni þeirra, eiginleikum og
áhrifum á umhverfið. Hjörleifur
Guttormsson var einn þeirra sem
gerði athugasemdir við þessar
mælingar. Skildi hann vera sáttur
við niðurstöðu Skipulagsstofnun-
ar? „Eg hef ekki náð að kynna
mér málið og vil því ekki tjá mig
um það að svo stöddu. Hins veg-
ar kemur málið þannig frá Skipu-
lagstofnun að því er í raun lokið
svo það er ekki svo mikið sem ég
gæti sagt.“
Athugasemdir Skipulags-
stofnunar
Ofangreindar tillögur sendi Reyð-
arál Skipulagsstofnun þann 7.
júlí sl. og var það í samræmi við
8. grein laga um mat á umhverf-
isáhrifum. Eins og áður sagði þá
samþykkti Skipulagsstofnun til-
Iögur Reyðaráls með vissunt at-
hugasemdum.
í tillögum Reyðaráls kemur
fram að orkuþörf I. áfanga álvers
sé 3.900 GWst / ári og 1. og 2.
áfanga 5.900 Gwst / ári. Skipu-
lagsstofnun tekur undir l’ram-
komnar ábendingar um nauðsyn
GeirA. Gunnlaugsson, stjórnarfor-
maður Reyðaráls: „Við teljum að
með nútíma tækni sé hægt að
byggja hér álver sem geti lifað í
góðri sátt við umhverfi sitt.“
þess að í matsáætlun og mat-
skýrslu komi fram hve mikil orka
fáist til álversins frá Kárahnjúka-
virkjun og hvort þörf sé fyrir aðr-
ar virkjanir vegna álversins. „Það
er verið að ræða við Landsvirkjun
um það að meta stæðina á Kára-
hnjúkavirkjun og eins og hefur
komið fram þá getur verksmiðjan
verið í upphafi 240 - 280 þúsund
tonn. í umhverfismati ætla menn
að miða við hærri mörk en það á
eftir að ganga frá því við Lands-
virkjun námvæmlega hvað verður
hægt að frá mikla orku frá Kára-
hnjúkavirkjun og þá í framhaldi
af því hvort að það þyrfti ein-
hverja viðbótar orku,“ segir Geir
A. Gunnlaugsson, stjórnarfor-
maður Reyðaráls.
Landsvirkjun hefur sótt um
umhverfismat á Bjarnarllagi auk
þess sem undirbúningur er hafin
fyrir hugsanlega stækkun Kröflu-
virkjunar. Aðstandendur Reyðar-
áls þurfa því ekki að óttast að ekki
verði hægt að fara í annan hluta
álversins vegna orkuskorts.
En hvað með aðrar athuga-
semdir frá Skipulagsstofnun.
„Þetta er íyrst og fremst það að
þeir eru að fara fram á svolítið
nákvæmari upplýsingar en koma
fram í áætlun okkar. Það er alltaf
spurning þegar verið er að gera
svona í fyrsta skipti hvað mcnn
hafa þetta nákvæmt og við lítum
svo á að þetta séu ábendingar um
það og óskir þeirra um að hlutir
verðri skýrðir nánar en hefði mátt
skilja á áætlun okkar. Með þessu
eru þeir að tryggja það að allar þær
upplýsingar sem þurfa að koma
komi fram.“
Umhverfisiiiat árið 2001
Umhverfismati vegna Reyðaráls
verður skilað inn snemma á næsta
ári og verður það unnið á grund-
velli þeirra upplýsinga sem nú þeg-
ar liggja fyrir. Geir segir að Reyðar-
álsmenn hafi ekki sérstakar
áhyggjur af umhverfismatinu. „Við
teljum að með nútíma tækni sé
hægt að byggja hér álver sem geti
lifað í góðri sátt við umhverfi sitt.“
Hjörleifur Guttormson um útskurð
Skipulagsstofnunar: „Hins vegar
kemur málið þannig frá Skipulags-
tofnun að því er í raun lokiö svo það
er ekki svo mikið sem ég gæti sagt."
Sjálft umhverfismatiö verður
unnið af fjölda manns enda tekur
það á mörgum ólíkum þáttum.
„Það er verið að vinna að ýmsum
mælingum hér fyrir austan og síð-
an verður farið af stað á grundvelli
þeirra mælinga að gera sjálft um-
hverfismatið. Það þarf að reikna út
loftdreifingar frá álverinu, dreif-
ingar í sjó og svo framvegis."
En hverjar telur Geir vera lík-
urnar á því að ráðist verði í síðari
hluta álversins og það endi í 420
þúsund tonna ársframleiðslugetu?
„Það er mjög erfitt að vera að meta
einhverjar líkur á því. Það er
áframhaldandi unnið að þessum
athugunum og unnið eftir þessu
ferli og síðan kemur það í ljós
hvort að þetta tekst allt saman.
Það hefur ekkert komið upp í
þessu ennþá sem segir annað en
það sé hægt að byggja álver af
þessari stærð í sátt við umhvcrfið
hérna. Það sem er á okkar ábyrgð
er að tryggja að álverið fullnægi
þeim kröfum sem gerðar eru til
þess af hendi umhverfisins. Annar
þáttur málsins er að Landsvirkjun
geri umhverfismat fyrir Kára-
hnjúkavirkjun og það er á þeirra
ábyrgð. Þriðji þáttur er síðan að
komast að niðurstöðu um hvort
þetta geti verið arðbært og borgi
raforkuverð sem stendur undir
kostnaði við byggingu raforkuver-
anna.“
Á Möðruvöllum í gær. Þar heima er ekkert afsauðfé fyrrum sóknarprests lengur.
Fara fram og
aftur fjárgötima
Óvenjulegar deilur
uin sauðfjárrekstux og
sumarslátrumii milli
sr. Torfa Hjaltalins
Stefánssonar og bú-
stjóra tilraunabúsins
á MöðruvöHum.
Við prestskipti á Möðruvöllum,
er sr. Sólveig Lára Guðmunds-
dóttir tók við af sr. Torfa Hjalta-
lín Stefánssyni, er tilraunabúið
tekiö við rekstri jarðarinnar með
munnlegu samkomulagi við
sóknarprestinn, sr. Sólveigu
Láru. Torfi sat á Möðruvöllum
fram á fardaga og var þar með
um 1 50 kindur á húsi yfir vetrar-
mánuðina en um 400 Ijár á fjalli
í sumar.
Sumarslátnm
„Þrjú síðustu ár hef ég verið með
sumarslátrun og hef þess vegna
látið kindurnar hera í aprílmán-
uði. Þegar ég var að hleypa til í
nóvembermánuði sl. gat mig ekki
rennt í grun framgang mála hér
og að ég yrði farinn um mitt
suinar. Við útttekt í vor var rætt
um það að ég fengi aðstöðu í
haust eftir göngur í sambandi við
slátrun, og það var skráð skil-
merkilega niður. Þegar ég ræddi
um það að ég ætlaði að slátra í
sumar vildu tilraunabúsmenn-
irnir setja það skilyrði, að ef ég
ræki niður af fjalli í sumar til
slátrunar yrði ég að skrifa undir
það að ég mundi þá slátra öllu fé
í haust. Eg var ekki alveg tilbú-
inn til þess, vil halda áfram fjár-
búskap eigi ég þess kost og fái
jörð" segir sr. Torfi.
Fyrir rúmri viku fór svo sr.
Torfi upp í Ijall og náði í kindur,
flokkaði og setti hluta þeirra í
hólf uppi í fjalli en hluta þeirra í
hólf við fjárhúsin. Þegar sr. Torfi
kom svo daginn eftir til að ná í
kindurnar við fjárhúsin var búið
að reka þær allar til fjalls og hon-
um sagt að það ætti bara að slá-
tra á haustin, ckki á sunirin.
Torfi fór þá aftur til fjalls og sótti
kindurnar sem slátra átti.
Bakkabræður
„Þá heyri ég í traktor sem er á
leið upp í fjallshólfið og rekur á
Torfi Hjaltalín við bústörf í
fyrravetur.
undan sér það fé sem ég hafði
rekið áður niður. Á traktornum
var Brynjar Finnsson, tilrauna-
bússtjóri. Eg kem fénu gegnum
hliðið áður en traktorinn kom og
negldi það aftur eins og áður var
gengið frá því. Þetta var því mjög
Bakkabræðralegt, við að reka
sömu rollurnar í sitt hvora áttina
en mér tókst þó að koma
nokkrum hóp niður í fjárhúshólf.
Þá var klippt gat á girðinguna og
kindurinar reknar þar út og
áleiðis upp í fjall. Þá nennti ég
þessu ekki lengur og fór heint að
fjárhúsunum og sá þá að það var
búið að rífa niður réttina við fjár-
húsin. Eg er nú komin suður og
mun slátra eins og aðrir í haust,“
segir sr. Torfi.
Fráfarandi sóknarprestur er nú
að skrifa sögu Möðruvalla og
hyggst koma henni á bókarmark-
aðinn fyrir jól. Hann segist ekki
hafa enn fengið útgefanda að
henni, muni gefa hana út sjálfur
finnist ekki önnur fær leið.
Fjarlægði rusll)
Brynjar Finnsson, hústjóri, segir
að engin rétt hafi verið við fjár-
húsið heldur hafi þaðan verið
fjarlægt rusl enda tilraunabúið
orðið nýtandi jarðarinnar og því í
fullum rétti.
„Það smalar cnginn heimalönd
bænda um hásumar án samráðs
við aðra bændur. Það er í trássi
við viðteknar venjur. En sumum
finnst að þeir þurfi aldrei að tala
við einn eða ncinn og Ieyfa sér
hlutina. Þessi aðili var að reka
niður fé annarra manna og hefur
komist upp með þetta hingað til
þrátt fy'rir mikla óánægju allra
nágranna sem fá sitt fé niður allt
of snemma sumars. Þetta stend-
ur ekki nógu skýrt í lögum, en
þetta á jafnt við um afrétt sem
heimalönd. Ef ntenn vilja fara í
sumarslátrun eiga þeir að hafa
þær skepnur í hólli en ekki reka
á fjall á vorin,“ segir Brynjar
Finnsson.
15 hross áfjall
Brynjar segir „þennan aðila“ hafa
rekið 1 5 hross á fjall þegar það
var leyft 1. ágúst sl., þrátt fyrir að
það sé aðcins leyft jarðeigendum
og þann rétt hafi hann misst 1.
júlí sl. Hann hafi heldur ekki
leitað eftir leyfi til þess. Bændur,
s.s. í Dunhaga, óttist að honum
detti í hug að reka allt hrossa-
stóðið niður, fái hann kaupanda
að þeim öllum eða hluta þeirra.
Brymjar bendir líka á að vilji aðil-
inn selja kindurnar á fæti sé
sölusvæðið mjög stutt vegna
riðuveikivarna, eða Arnarnes-
hreppur, Skriðuhreppur og frem-
ri hluti Glæsibæjarhrepps. Af
sömu ástæðu geti hann ekki flutt
féð burtu, s.s. austur í Bárðardal,
vilji hann hefja búskap þar, eins
og kvisast hafi. - GG