Dagur - 11.11.2000, Qupperneq 4

28-laugardagur 11. nóvember 2000

FRÉTTIR
Um 3/4 kvenna vill
í krabba-erfðapróf
Konurnar töldu helstu kosti erfðaprófa að þau gæfu vísbendingar um hvort fara ætti
oftar I brjóstamyndatöku, að vita hvort börn þeirra væru I aukinni áhættu og auknar
líkur á h'kur á lækningu.
Mjög stórt hlutfaU ís-
lenskra kvenna hefur
áhuga á að fara í erfða-
próf til leitar að arfgengu
brjóstakrabbameini sam-
kvæmt nýrri rannsókn
Um 3 af hverjum 4 konum (40-70 ára)
hafa áhuga á að fara í erfðapróf þar
sem leitað yrði að krabbameinserfða-
efnum samkvæmt niðurstöðum rann-
sókna sem greint er frá í Læknablað-
inu (11/2000). Þátttakendur voru úr-
tak 530 kvenna, á aldrinum 40-70 ára,
sem ekki höfðu greinst með
brjóstakrabbamein, en 40% áttu ætt-
ingja sem fengið hafði brjóstakrabba.
Ahugi á erfðaprófinu reyndist ekki
tengjast slíkum fjölskyldusögum. Hins
vegar voru konur sem töldu líklegt að
þær hefðu krabbameinserfðaefni mun
áhugasamari fyrir erfðaprófi, sömu-
leiðis yngri konur og þær konur sem
óttuðust brjóstakrabbamein.
Ótti við brjóstakrabba
Konurnar töldu belstu kosti erfðaprófa
að þau gæfu vísbendingar um hvort
fara ætti oftar í brjóstamyndatöku, að
vita hvort börn þeirra væru í aukinni
áhættu og auknar Iíkur á Iíkur á lækn-
ingu. Helstu ókostina hins vegar ótt-
ann við að greinast með arfgengar
stökkbreytingar á erfðaefnum og
ábyggjur af ónógri persónuvernd. Yfir
40% svarenda taldi rírfðapróf ekki hafa
neina ókosti í för með sér.
I Alyktunum segja læknarnir: „Þess-
ar niðurstöður gefa til kynna að kröfur
íslenskra kvenna um að fá að fara í
erfðapróf, þegar þau eru orðin almenn
hér á landi, verði miklar, jafnvel hjá
konum sem ekki hafa ættarsögu um
brjóstakrabbamein." Niðurstöðurnar
gefi líka til kynna að erfðaráðgjöf þurfi
að taka mið af ótta kvenna við
brjóstakrabbamein því það gæti aukið
líkur á að þær taki upplýsta ákvörðun
um að mæta í erfðapróf fremur en að
hvatinn að því byggðist fremur á ótta
við brjóstakrabba.
Almennt ofmat
Almennt ofmat kvennanna á að þær
FR É T TA VIÐTALIÐ
væru með brjóstakrabbameinserfða-
efnið sögðu læknarnir einkar athyglis-
vert. En 37% töldu a.m.k. helmings
líkur á að þær væru arfberar. I raun
segja læknarnir mjög litlar líkur á að
konurnar f rannsóknarhópnum séu
með erfðaefni. I rauninni sé BRCAI
erfðaefnið talið orsaka aðeins 5% allra
brjóstakrabbameina. Flest tilfelli
brjóstakrabbameins verði hjá konum
sem ekki hafi erfðafræðilega stökk-
breytingu. Mjög mikilvægt sé því að
upplýsa konur um raunverulegar líkur
þeirra á að stökkbreyting sé til staðar
og að brjóstakrabbi geti þróast án
stökkbreytingar, þannig að þær þurfi
eltir sem áður að huga að forvörnum.
Tæp 16% ættlæg
Ut frá Krabbameinsskrá hefur verið
áætlað að tæp 16% greindra
brjóstakrabbameina á Islandi megi
flokka sem ættlæg. Og rannsóknir hafi
leitt í Ijós að konur með fjölskyldu-
sögu, jafnvel þótt aðeins sé um að
ræða cinn ættingja í fyrsta ættlið
(móður/systur/dóttur) séu allt að þris-
var sinnum líklegri en aðrar konur að
fá brjóstakrabba. Greinarhöfundar eru
læknarnir: Guðrún Arnadóttir, Val-
gerður Sigurðardóttir, Friðrik H. Jóns-
son og Heiödís B. Valdimarsdóttir.
- HEI
þóttl forvitnllegt að vita Magnús Gunnars-
hvers vegna allur þessi ij öl- son
di fór einmitt til Amster-
dam en ekki eittlivað annað og höfðu áhangend
ur minnihlutans í bæjarstjóm svör við því á
reiðum höndum. Þeir benu á að í Amsterdam er
mikið af síkjum og skurðum fullum af vatni rétt
eins og í Hafnarfirði, þar sem er lækurL.
Pottverjar virðast ekki vera þeir einu sem
skemmta sér yfir bandarísku forsetakosnhigun-
um og býsnast yfir framgangi þeirra. Á Nettnu
gengur nú nýr endurbættur kjörseðill íyrir Flór-
ídafylki sem gárungamir hafa hamiað og sagður
er vera mun skýrari en sá gamli. Nýi seðillinn er
svona:
Fátt hefur vaMð meiri athygli í fréttum RíMs-
sjónvaipsins síðustu vikur og mánuði en tíðar
bilanir í textavél. í pottinum heyrist að imian-
hússskýiingar í Sjónvarpinu á vandanum hljó-
mi á þá leið að nýju tæMn sem keypt voru séu öll
bresk, og í Bretlandi séu aldrei notaðar textavél-
ar. Því þurfti að „finna upp hjólið" þegar kom
að því að setja upp tækin fýrir RÚV og eins og
allir vita þá hefur gengið misjafnlega aö fá þetta
ValgeióurH.
Bjamadóttir
framkvæmdastýra Jafnréttisstofu
Jafnréttisnefndir sveitarfé-
laga hófu landsfundáAkur-
eyri ígær, oghonum lýkurí
dag. Jafnréttisstofa skipulegg-
urfundinn.
Góðir straumar í jafnréttismáliun
Valgerður H. Bjarnadóttir segir að á fundinum
verði aðaláhersla lögð á að kynna og ræða nýja
skipan jafnréttismála á Islandi, ný lög, nýtt
Jafnréttisráð og Jafnréttisstofu. Samkvæmt lög-
unum er sveitarfélögum skylt að skipa jafn-
réttisnefndir og gera áætlun um jafnréttismál. í
dag er athyglinni beint að því að ræða hlutverk
jafnréttisnefnda, og stöðu þeirra og áhrif á
sveitarstjórnarstiginu, m.a. þegar upp koma
dómar og kærunefndarálit í málum þar sem
sveitarstjórnir teljast hafa brotið gegn jafnrétt-
islögum.
- Er ústæða til þess að halda svonafundi?
„Það er mikil ástæða til þess vegna þess að
það er ennþá svo að staða jafnréttismálanna er
þannig að jafnréttisnefndir í minni sveitarfélög-
um hafa oftast ekki aðgang að starfsmanni og
þær eiga oft með að finna sér starfsgrundvöll
innan sveitarfélagsins. Þó það sé ýmsir góðir
straumar í jafnréttismálum núna þá er það svo
að sveitarstjórnir eru oft í svolítilli vörn í jafn-
réttismálunum, m.a. vegna þess að sem at-
vinnurekendur eru þau olt undir smásjá, og
stór hluli kærumála beinast að sveitarstjórnum
og opinberum stofnunum."
- Eru sveitarstjórnir „hræddar" við þennan
mdlaflokk?
„Það er erfitt að alhæfa í þessu, en margar
sveitarstjórnir hafa staðið sig með miklum
ágætum og hafa frumkvæði í jafnréttismálum.
Það er nokkur vankunnátta ríkjandi um |>að
hvaða mál llokkast undir jafnrétti og hvaða mál
ekki. Bæði meðal sveitarstjórnarmanna og al-
mennings er þaö nokkuð útbreidd skoðun að
jafnréttismál séu íyrst og fremst kærumál."
- A Alþingi var sagl fyrir nokkrum drum að
konur þyrftu tímabundin forréttindi til að nú
fram jafnrétti. Ertu summúla þvt?
„Til að jafna metin þarf að einstökum sviðum
jákvæða mismunum, þ.e. sérstakar aðgerðir
annars vegar og hins vegar stöðuga árvekni.
Fólk er að vakna til meðvitundar um að jafn-
réttismál tengjast nánast öllum sviðum þjóðfé-
Iagsins. Það þarf að tileinka sér þann hugsunar-
hátt að mismuna ekki og ekki sfður að rugla
ekki saman ólíkri meðhöndlun."
- Á íðstefnunni er d dagskrá kærumál gegn
sveitarstjómum og staða jafnréttisnefnda. Er
þetta kynning á kærumálum eða til að brýna
jafnréttisnefndir sveitarfélaganna?
„Margoft hefur sú staða komið upp að úr-
skuröur hefur komið frá kærunefnd jafnréttis-
mála um að sveitarstjórnir hafi brotið lög. 1
frægu máli á Akureyri fór málið alla leið til
Hæstaréttar og í slíkum málum eru jafnréttis-
nefndir oft mjög óöruggar um sína stöðu. Kær-
andi fer oft fram á stuðning nefndarinnar og
samkvæmt lögum eiga þær að gæta þess að
jafnrétti sé fylgt í þeirra sveitarfélagi, en á sama
tíma eru þær undirnefndir í sveitarstjórn og
þeirra ákvarðanir háðar samþykki sveitarstjórn-
ar. Vilji hún leysa málið áður en til kæru kemur
er hún háð því að svcitarstjórn samþykki það.
Það getur því myndast ákveðin togstreita ef
sveitarstjórn vinnur gegn vilja nefndarinnar til
að gæta sinna hagsmuna."
- Hefur jafnrétti farið vaxandi á íslandi á sið-
asta áratug?
„Það hefur mildð áunnist en það er enn Iangt
í Iand. Ekki síst eru stjórnvöld og almenningur,
bæði konur og karlar, miklu meðvitaðri um
þessi mál og áhugasamari. Það kann hins vegar
að vera að það gæti meira óþols gagnvart jafn-
réttisumræðunni, en það eru miklu fleiri sem
telja það sjálfsagt mál að meðhöndla kynin á
jafnan hátt. Þá vakna spurningar um hvað er
jafnrétti og hvað er misrétti, t.d. í launamálum.
Ákveðnir þættir í samfélaginu eru neikvæðir,
s.s. aukin hlutgerling kvenna með tilvist nektar-
dansstaðanna og með auknu vændi og aukinni
firringu í samskiptum kynjanna." — GG