Dagur - 21.02.2001, Blaðsíða 7

MIDVIKUDAGUR 21. F E B R Ú A R 2001 - 7

ÞJÓÐMÁL
L.
1
J
Arðsöm byggðamál
„Allir landsmenn eiga að hafa jafnan og jafnódýran aðgang að Ijósleiðaranum eða sambærilegu fjarskiptaneti,
segir greinarhöfundur.
bvggðamálum en augljóst er að
þróun þeirra krefst greinilega ár-
angursríkari meðala. Lands-
byggð og höfuðborgarsvæði er
gjarnan stillt upp sem andstæð-
um. Við þurfum að hverfa frá
þessu sjónarhorni og líta á land-
ið sem heild þar sem byggðarlög-
in, þ.m.t. höfuðborgarsvæðið,
svðja hvert annað. Við jgetum
m.a. Iitið til þess hvernig lslend-
ingum hefur tekist að vera full-
gildir aðilar i alþjóða samfélagi í
stað þess að Iíta á sig sem jaðar-
hvggð. Við höfum lært og erum
að læra að fóta okkur og komast
vel af við aðstæður sem alþjóða-
væðing nútímans skapar. Þá
reynslu eigum við að nýta okkur
við að skapa einingu úr lands-
hyggð og höfuðborgarsvæði. Við
getum látið þá þætti sem hrintu
alþjóðavæöingu og þjóðfélags-
hreytingum af stað vinna mcð
okkur en ekki gegn okkur. Hér
eru sérstaklega dregin fram
nokkur svið þar sem landsbvggð-
in hefur rnikið að bjóða og getur
hoðið þjónustu á arðsemis- og
samkeppnisgrundvelli.
Tryggur rekstrargruimur
Fara verður í beinharðar aðgerð-
ir sem tryggja að h rirtæki hverr-
ar bvggðar húi við rekstraraö-
stæður sem eru fyrst og fremst
arövænlegar og stöðugar, ekki
síst í sjávarútvegi, fiskvinnslu og
landbúnaði. Engir skammtíma
stvrkir levsa ríkið frá þessu
langtímaverk'efni og ábyrgð. Að-
gerðirnar geta kostað að ríkis-
valdið þurfi á einhverjum svið-
um að meta hag byggðanna um-
fram hámarks arðsemi atvinnu-
greinarinnar. En ekki má
gleymast sá þjóðhagslegi vinn-
ingur sem felst í því að nyta
verkþekkingu, mannauð og fjár-
festingar á hverjum stað og sá
vinningur fer forgörðum með
fólksflótta og hnignun byggðar-
innar. Bvggðir þar sem ekki er
búinn arðsamur stöðugur
rekstrargrunnur fyrirtækjanna
standa aldrei til lengdar.
Ljósleióarinn opnar víddir
Ailir landsmenn eiga að hafa
jafnan og jafnódýran aðgang að
Ijósleiðaranum eða sambærilegu
fjarskiptaneti. Nýta þarf tölvu-,
margmiðlunar- og (jarskiptatækni
til þess að fjölga störfum af nýju
tagi. Ekki má láta óheppilega byrj-
un t.d. í rekstri símsvörunar drepa
niður framtaksemina. Fyrirtæki,
sveitarfélög og einstaklingar \íöa
um land bafa orðið reynslu af fjar-
námi og fjarvinnslu. Þessir aðilar
þurfa að berja á verkefnamarkaö-
inn á höfuðborgarsvæðinu og
bjóða þar þjónustu sína og þeir
eru síður en svo vopnlausir því að
þeir hafa margt að bjóða sem er
eftirsóknarvert. Ef nauðsynlegt
þykir þarf að aðstoða þessa aðila
við að opna augu stjórnenda opin-
berra stofnana og einkalyrirtækja
á höfuðborgarsvæðinu fýrir því að
sum störf og einstök verkefni eru
óháð Iandfræöilegri staðsetningu.
Vinnufundir við samræmingu
verkefna eiga sér stað hjá alþjóð-
legum f\ rirtækjum í síma og sömu
lögmál eiga við á milli byggðar-
laga. Fyrirtækjum í Revkjavík
gefst þannig kostur á meira úrvali
hæfs starfsfólks og svæðisbundin
þensla á vinnumarkaði gæti þá á
sumum sviðum dreifst yfir Iandið
allt. Tölvutengd verkefni glæða
jafnframt fjölbreytni starfa við-
komandi byggðar, auka tölvueign
og örva fólk til að leita inn á nýjar
„En ekki má gleymast
sá þjóðhagslegi vinn-
ingur sem felst í því
að nýta verkþekkingu,
mannauð og fjárfest-
ingar á hverjum stað
og sá vinningur fer
forgörðum með fólks-
flótta og hnignun
hyggðarinnar.44
slóðir eftir verkefnum. Tölvuteng-
ingin opnar nýjar víddir og þar
með taldar enn auknar leiðir til
fjarnáms. Breyting sem þessi ger-
ist ekki sjálfkrafa án frumkvæðis.
Við getum hrint henni af stað,
skipulagt öruggt upphaf skref fyr-
ir skref og og látið síðan eitt vaxa
af öðru í stað þess að steypast um
koll með of mikinn metnað og of
þunga byrði í fanginu.
Þekkingarsetur
Víða um land eru sjállstæðar sér-
fræðistofnanir eða útibú svo sem
á sviði náttúruvísinda, gæðaeftir-
lits, rannsókna, mennta, þjón-
ustu við atvinnugreinar o.s.frv.
og gjarnan eru söfn tengd þessari
starfsemi. Þessar stofnanir er
hægt að gera að þekkingar- og
sérfræðisetrum með því að efla
þær og hópa saman fleiri sér-
fræðiverkefni, þó að þau séu af
ólíkum toga. Slík setur mvnda
það samfélag sem sérfræði-
menntað fólk sækist eftir að
vinna við í stað þess að vera
tvístraö og tiltölulega einangrað í
nokkurs konar örstofnunum.
Koma þarf upp slíku setri hverj-
um Iandsfjórðungi eða völdum
þéttbýlisstöðum. Yta þarf undir
þá sérþekkingu sem býr á hverj-
um stað og stvrkja eða bæta viö
hvers konar menntun, rannsókn-
um og vísindavinnu. Styrkja þarf
sh'k setur með flutningi og sam-
þjöppun verkefna og síðan fjar-
tengingu við háskóla, sérfræði-
stofnanir ríkisins á höfuðborgar-
svæðinu, Akurevri og víðar eftir
ástæðum. Samfélag af þessu tagi
Iaðar að fólk með sérfræði-
menntun en í góðri blöndu við
þá sem fyrir eru eykur þetta fólk
fjölbreytni í byggðinni og auðgar
mannlífið.
Samstarf landsbyggdar
og höfuðborgarsvæðis
- samstarf byggðarlaga
Auðvitað þarf hvert byggðarlag
og hvert fyrirtæki að búa að sínu
en nýir möguleikar og hagræðing
kunna að felast í nánara sam-
starfi við atvinnulíf annarra
bvggðarlaga. Ekki má líta á
landsbvggö og höfuðborgarsvæði
sem andstæður beldur vettvang
samstarfs og möguleika þar sem
hvor aðili hefur hag af kostum
hins. Stórbættar samgöngur og
ijarskipti bafa skapað ný tæki-
færi til samstarfs. Opna þarf
augu öllugra fyrirtækja á höfuð-
borgarsvæðinu f\rir arðvænleg-
um fjárfestingum og samstarfi
við heimamenn víða um land og
bjóða þeim að flytja hluta af
þjónustu sinni út á land á arð-
semisgrundvelli. Fá þarf framtak
og reynslu úr slíkum fyrirtækjum
í samstarf við heimamenn.
Nauðsynlegt er að velja til sam-
starfs sterk og arðsöm fyrirtæki á
höfuðborgarsvæðinu sem sækjast
eftir langtíma fjárfestingu, (ýrir-
tæki sem geta nýtt þá kosti sem
mörg bvggðarlög hafa fram yfi r
höfuðborgarsvæðið svo sem
stöðugt og gott \ innuafl. sértæk-
ar kjöraðstæður bverrar byggðar
svo sem þekkingu, aðgang að
auölindum, bráefni, hreinleika,
nálægð við vinsæla ferða- og
sumarleyfisstaði o.s.frv. I sam-
starfi við öflug fyrirtæki á höfuð-
borgarsvæðinu felast sennileg
meiri möguleikar en að kaupa
uppgjafa fyfirtæki og flytja þau
út á land.
I þessum greinarstúf er ekki
verið aö rcyna að le\sa bvggða-
vandann eða koma með gamal-
kunnar og almennar yfirlýsingar
um byggðamáb heldur að beina
sjónum að raunhæfum og nær-
tækum lausnum. En þær kreíjast
þess gengiö sé beint og rösklega til
verks á þessum sviðum byggða-
mála sem gerð eru að umtalsefni.
STJÓRNMÁL Á NETINU
Hótanir samgöngurádherra
undir þetta bull og
blanda sér með einkar
ósmekklegum bætti í
pólitískt deilumál.
Fjáveitingavaldld
í böndum Alþingis
Fjárráðstöfu narheim-
ildir í flugvallafram-
kvæmdum er í hönd-
um Alþingis, ' sem
ákveður þær á grund-
velli flugmálaáætlunar
til (jögurra ára í senn
og endurskoöuö er á
tveggja ára fresti.
Nokkuð ljóst er að
næstu árin verður
Jóhanna Sigurðardóttir
gagnrýnir „óskamm-
feilni“ samgönguráð-
herra.
stað flugvallar í Vatns-
mýrinni. þó ákveðið
vrði að hann flytti árið
1916. Sú ákvörðun er
og verður í höndum
Alþingis. Fróðlegt
væri þó að vita ef sam-
gönguráðherra gæti
staðið við bótanir sín-
ar um að flvtja 11 ug-
völlinn til Keflavíkur,
ef atkvæðagreiðslan
færi á annan veg en
hann sjálfur kýs, hvort
hann hefði atbeina
allra landsbyggðar-
þingmanna til að stan-
da við þá hótun.
Jóhanna Sigurðardóttir, alþingis-
maður Samfylkingarinnar, fjallar á
vefsíðu sinni um ylirlýsingar sam-
gönguráðherra, Sturlu Böðvars-
sonar, um llugvallarmálið. Ilún
segir m.a.:
„Það er hrcin óskammfeilni að
samgönguráðherra revni að hafa
áhrif á atkvæðagreiðsluna um
Reykjavíkurflugvöll með hótun-
um, sem hann mun ekki hala vald
til að framíylgja. Atkvæðagreiðslan
í næáta mánuði snýst einungis uin
hvort flugvöllurinn í Vatnsmýrinni
eigi að fara eða vera. Ef meirihluti
er fyrir því að hann fari. þá er það
ekki um leið atkvæðagreiðsla um
að flytja hann til Keflawkur eins
og skilja má af orðum ráðherra.
Það er sjálfstæð ákvörðun, sem Al-
þingi en ekki ráðherrann tekur
hvert flugvöllurinn verður þá flutt-
ur. Auk þess sem núverandi sam-
gönguráðherra verður lön'gu horf-
inn úr ráðherrastóli þegar kernur
að þeirri ákvörðun.
Reykvíkingar eiga að fagna þeir-
ri lýðræðislcgu ákvörðun að geta
haft áhrif á staðsetningu flugvallar
og þar með hvernig skipulagsmál-
um í höfuðborginni verður háttað
í Iramtíðinn. Reykvíkingar eiga
ekld að láta ógeðfelldar hótanir
samgönguráðberra rugla sig, en
ráðherrann klifar á í síbylju að að-
eins sé um tvo kosti að velja fyrir
staðsetningu á innanlandsflugvell-
inum. Revkjavík eða Keflavík.
\far óviöeigandi er líka hvernig
flugmálastjóri leyfir sér að taka
varla gert ráð fyrir fjármagni til
bvggingu flugvallar sem kæmi í
Yegna þróun byggðar er nauð-
synlegt að taka ákvörðun nú um
hvort flugvöllurinn verður áfram í
Vatnsmýrinni eftirárið 2016. Gefa
þarf út svæöisskipulag fyrir höfuð-
borgarsvæðið til ársins 2024 og
aðaískipulag tý'rir Reykjavík til árs-
ins 2021, en stefnt er að því að
vinnu við svæðisskipulag böfuð-
borgarsvæðisins verði lokið næsta
vor. Því þarf nú að liggja tý rir hver
vilji borgarbúa er til nýtingar
Vatnsmýrarinnar eltir 2016. Síðan
get menn halt áratug eða meira til
að ákvarða hvert flugvöllinn á að
flvtja ef sú verður niðurstaðan í at-
kvæðagreiðslunni. I því sambandi
þarf auðvitað sérstaklega að tiygg-
ja staðsetningu sem best þjónar
öryggismálum, og hagsmunum
sjúkra- og neyðarflugs, auk lands-
byggðarinnar.“