Dagur - 21.02.2001, Qupperneq 12

12- MIDVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 2001
FRÉTTASKÝRING
Ðagur
HEIÐUR HELGADÓTTIR
OG
ERIÐRIK PÓK
GUÐMUNDSSON
SKRIFA
íslenskir og aðrir nor-
rænir krakkar drekka
sig oftar full en jafn-
aldrar þeirra sunnar í
Evrópu. Á hinn bógiim
hafa íslenskir krakkar
dregið mjög úr reyking-
um og reykja nú minna
en flestir aðrir.
Ný Evrópukönnun sem náði til 30
landa árið 1999 leiddi m.a. í ljós
að tæp 70% íslenskra 10. bekkinga
höfðu neytt áfengis undanfarið ár
og 56% þeirra drukkið sig full.
Drjúgur fjórðungur (28%) hafði
revkt síðasta mánuðinn. Nær sjötti
hver sagðist hafa prófað hass og
5% önnur vímuefni. Um 10%
höfðu sniffað, 10% tekið róandi lyf
án læknisráða og 10% drukkið
áfengi með róandi lyfjum.
Köimun í 30 löndum
ESPAD könnunin (The European
Skool Survey Project on Alcohol
and other Drugs) er umfangsmesta
könnun sem gerð hefur verið á
reykingum, áfengisneyslu og
annarri vímuefneyslu ungs fólks í
Evrópu og Bandaríkjunum. Könn-
unin, sem nær til nemenda í 10
bekk í 30 löndum, var lögð fýrir þá
í mars árið 1999 og skýrslan kynnt
í öllum löndunum samtímis. 1
henni eru m.a. upplýsingar um
hreytingar sem orðið hafa á vímu-
efnaneyslu ungmenna í llestum
landanna, þ.e. þeirra sem þátt tóku
í samsvarandi könnun 1995.
Meiningin er að endurtaka könn-
unina á fimm ára fresti. V-Evrópu-
lönd sem ekki tóku þátt í henni að
þessu sinni eru: Spánn, Belgía,
Lúxemborg, Þýskaland, Sviss og
Austurríki.
Dugleg í drykkjuiuii
en reykjum hvað minnst
Könnunin leiðir í Ijós að hlutfall ís-
lenskra krakka sem drukku sig full
var mun hærra en Evrópumeðal-
talið og hlutfall snif’fara og þeirra
sem gleyptu róandi lyf talsvert
hærra. I hassreykingum og öðrum
vímuefnum voru íslensku krakk-
arnir á svipuðu róli og meðaltals
Evrópuungmennið, en tóbaksreyk-
ingar eru sjaldgæfari meðal ís-
lenskra krakka en flestra annarra.
Skárri en margir aðrir
„Ég lít á þetta sem jákvæðar niður-
stöður fyrir Island á flestum svið-
um og get ekki dregið upp aðra
mynd en þá að við séum að ná ár-
angri í forvarnarstarfinu," sagði
prófessor Þórólfur Þórlindsson,
sem kynnti skýrsluna, og vísaði til
þess að notkun íslenskra 10. bekk-
inga á framangreindum ávana- og
fíkniefnum hafi á mörgum sviðum
nær staðið í stað frá því fimm
árum áður og jafnvel minnkað á
sumum sviðum á sama tíma og
áfengis- og vimuefnaneysla hafi
verið að aukast víðast hvar í Evr-
ópu. I samanburði við önnur Evr-
ópulönd værum við víða nokkurn
veginn miðlungar, nema í reyking-
um sem eru með þeim allra
minnstu hér, sem áður segir.
UM 9% reyktu daglega 13 ára
Árið 1995 reykti tæpur þriðjungur
íslenskra 10. bekkinga, sem þá var
nærri Evrópumeðaltalinu. Það
hlutfall hefur nú lækkað hér í 28%
en hækkað víðast hvar í hinum
löndunum. Aðeins í Bandaríkjun-
um, Rúmeníu og Kýpur eru reyk-
inar minni en á Islandi. En athygli
vekur að 9% íslensku unglinganna
sögðust hafa reykt daglega þegar
þau voru 13 ára, eða sem svarar
þriðjungi þeirra sem reykja nú.
Hæsta hlutfall reykjandi unglinga
er nú í 44% í Tékklandi, 43% í
Finnlandi, 41% í Færeyjum og
40% í Úkraínu, Italíu, Noregi og
Litháen. Athygli vekur hvað reyk-
ingar 10. bekkinga hafa aukist gíf-
urlega í niörgum af gömlu komm-
únistaríkjunum í A-Evrópu á síð-
ustu fimm árum.
„Víkiiigadrykkja“
helsta vandamálið
Að mati Þórólfs er mikil drykkja
helsti vandi íslensku ungmenn-
anna - og þá aðallega hvað oft þau
drekka sig full. Þar hefur hann
m.a. illan bifur á útihátíðunum þar
sem margir unglingar byrji að
drekka. Könnunin leiði glöggt í ljós
hvernig drykkjumynstrið á lslandi
og raunar hinum Norðurlöndun-
um einnig sé allt öðruvísi en í S-
Evrópu, þar sem unglingar bragði
oft vín en verði sjaldan fullir.
Þórólfur segir líka brýnt að takast á
við sniffið, sem sé mjög hættulegt
og geti valdið heilaskaða. Astæður
hlutfallslega mikillar notkunar
unglinga á róandi lyfjum án ráð-
legginga frá læknum séu líka um-
hugsunarverðar.
Eins og Þórólfur benti á getur
verið erfitt að finna einhlítan
Kömnmin leiðir í ljós
að hlutfall íslenskra
krakka sem drukku
sig full var iiiim hærra
en Evrópumeðaltalið
og hlutfall sniffara og
þeirra sem gleyptu ró-
andi lyf talsvert
hærra.
mælikvarða á áfengisneyslu. Hlut-
fall þeirra 10. bekkinga sem ein-
hvern tíma hafa bragðað áfengi er
víða mun hærra en hér og einnig
hlutfall þeirra sem hafi drukkið
eitthvað síðustu 12 mánuði eða
síðasta mánuðinn. En þegar kem-
ur að spurningum um hvað oft
krakkarnir hafi drukkið sig full
snýst dæmið við. Islensku krakk-
arnir eru þar jafnan í einu af topp-
sætunum ásamt krökkum frá hin-
um Norðurlöndunum og Bret-
landseyjum.
Um S.hverfullur
10 siiuium eða oftar...
Spurningunni: Hefur þú orðið
full/ur 10 sinnum eða oftar á síð-
ustu 12 mánuðum svaraði fimmt-
ungur íslensku ungmennanna ját-
andi og áh'ka hátt hlutfall krakka í
Færevjum og Svíþjóð, en mun
fleiri (27-29%) í írlandi, Bretlandi
og Finnlandi. Danir voru í sér-
flokki, þar sem 35% stúlkna og
43% strákanna sögðust hafa
drukkið sig full 10 sinnum eða oft-
ar á árinu. Sérstaka athygli vekur, í
ljósi þess að Grænlendingar hafa
löngum verið frægir fyrir drykkju-
skap, að hlutfall unglinga sem
drekka er á öllum sviðum mun
hærra í Danmörku cn á Græn-
landi. I víndrykkjulöndunum
Portúgal, Kýpur, Möltu og Italíu
höfðu aðeins 1% til 4% krakka orð-
ið full á árinu.
Ekki ftdl af 5 sjússum
eða bjórum
„Víkingaeðlið" í Islendingum og
öðrum norrænum ungmennum
leynir sér heldur ekki þegar þeir
voru spurðir hve margir hefðu
drukkið að minnsta kosti 5 drykki
(sjússa eða bjóra) að minnsta kosti
þrisvar sinnum síðasta mánuðinn.
Um 17% íslensku ungmennanna
játtu þessu (11% fimm árum
áður), álíka margir Svíar og Finnar,
enn fleiri Norðmenn og Möltung-
ar, og allt upp í 30-31% ungmenna
Árið 1995 reyktitæp-
ur þriðjimgur ís-
lenskra 10. hekkinga,
sem þá var nærri Evr-
ópumeðaltalinu. Það
hlutfall hefur nú
lækkað hér í 28% en
hækkað víðast hvar í
Iiiiiiim löndunum.
í Danmörku, Bretlandi, Irlandi og
Póllandi.
En „víkingar" þurfa fleiri en 5
sjússa eða bjóra til að verða fullir.
Því aðeins 12% íslensku krakkanna
töldu sig hafa orðið full 3svar eða
oftar síðasta mánuðinn. Svipuð
niðurstaða varð í flestum hinna
landanna, nema í Danmörku þar
sem 30% krakkanna játtu því að
hafa orðið full 3svar eða oftar síð-
ustu 30 daga (21% fimm árum
áður).
Útkoman var svipuð þegar spurt
var hve margir hafi drukkið sig
fulla 10 sinnum eða oftar síðustu
12 mánuðina: Þ.e. varla nokkur
við Miðjarðarhafið, um 17% á ís-
landi, álíka margir eða fleiri á hin-
um Norðurlöndunum, Bretlandi
og Irlandi og enn báru Danir höf-
uð og herðar yfir aðra með 39% í
þessum hópi.
Meira en 4 sjússar eða
lítri af bjór
Spurningu um einhverja alkóhól-
drykkju 10 sinnum eða oftar síð-
ustu 30 dagana svöruðu hins vegar
20% Möltu-unglinganna játandi,
litlu færri Danir og Irar og 7-8%
Itala og Kýpurbúa. Aðeins 1% Is-
lendinganna hafði „afrekað" þetta
og 2-3% Norðmanna, Svía og
Finna.
„Víkingarnir" bættu þetta upp í
magninu, þegar þeir fengu sér í
glas á annað borð. Tæpur Ijórð-
ungur Islendinganna drakk 1 1 cl.
eða meira (tæplega 4 sjússa) af
sterku áfengi síðast þegar þeir
„duttu í það“ og fjórðungurinn
kláraði sig af 1 lítra af bjór eða
meira síðast þegar þeir fengu sér
öllara. Um 17% íslensku krakk-
anna höfðu drukkið bjór 3svar eða
oftar síðasta mánuðinn og 13%
sterka drykki. Sem vænta mátti