Dagur - 15.03.2001, Qupperneq 5

FIMMT11DAGUR 15. MARS 2001 - S
Tfc^r.
FólksfLótti vegna
frj álsa framsalsms
Frá árinu 1989 hefur hlutfall hráefnis aftekjum í fiskvinnslu farið hækkandi. Það hækkar úr 47,7% árið 1989 í
60,3% árið 1996. Á sama tíma lækkar hlutur launanna. Guðmundur Malmquist, forstjóri Byggðastofnunar kynnti
nýja skýrslu um þetta ásamt fleirum á fundi í gær.
Frjálst framsal veiði-
heimilda hefur haft
víðtækar afleiðingar á
þróirn hyggðar. Vest-
firðir hafa misst
veiðiheimildir í
þorski fyrir um 9
milljarða króna.
Kvótinn safnast fyrir
hjá stærstu fyrirtækj-
uiiinii.
„Ljóst er að ákvæði laganna um
frjálst framsal veiðiheimilda hef-
ur haft víðtækar afleiðingar á
þróun byggðar í landinu með til-
flutningi aflaheimilda á milli
landshluta og einstakra byggðar-
laga. Þetta hefur Ieitt til veru-
legrar skuldaaukningar í sjávar-
útvegi, lækkunar launa í fisk-
vinnslu í samanburði við aðrar
atvinnugreinar og fólksflótta af
Iandsbyggðinni.“ Þetta er niður-
staða nýrrar skýrslu um áhrif
kvótakerfisins á býggðaþróun á
Islandi. Haraldur L. Haraldsson,
hagfræðingur vann skýrsluna
(yrir Byggðastofnun.
Mest skerðing á Vestfjördum
1 skýrslunni segir að heildar-
veiðiheimildir í þorskígildistonn-
um yfirstandandi fiskveiðiárs
(2000/01) séu um 77% af því
sem þær voru fiskveiðiárið
1992/93. Fjórir landshlutar taka
á sig meiri skerðingu í veiði-
heimildum en sem nemur heild-
arskerðingu fiskveiðiheimilda á
tímabilinu, það er Norðurland
vestra, Suðurland, hiifuðborgar-
svæðið og Vestfirðir. Mest er
skerðing veiðiheimilda á Vest-
fjörðum, þar sem veiðiheimildir í
þorskígildistonnum eru um 45%
af því sem þær voru fiskveiðiárið
1992/93.
Fjórir landshlutar, þ.e. Norð-
urland eystra án Akurevrar, Suð-
urnes, Akureyri og Vesturland,
eru með hærra hlutfall veiði-
heimilda, en sem nemur skerð-
ingu heildarveiðiheimilda. Akur-
eyri hefur bætt sér skerðinguna
upp 106% og Vesturland gott
betur.
Veiðiheimildir i þorski samtals
hafa aukist um 8% á yfirstand-
andi fiskveiðiári samanborið við
fiskveiðiárið 1992/93. Þrátt fvrir
það eru veiðiheimildir í þorski á
Vestfjörðum ekld nema 56% af
því sem þær voru 1992/93, á
Austurlandi 89% og N-eystra
91%. „Þannig má Ijóst vera að
verulegur hluti aflaheimilda í
þorski hefur verið framseldur
eða llust til annarra landshluta
vegna samruna og/eða yfirtöku
fyrirtækja," segir skýrsluhöfund-
ur.
Hráefniö sífellt dýrara
I mörgum byggðarlögum þessara
landshluta hclur þorskur verið
undirstaðan í fiskverkun. Fisk-
veiðiárið 1992/93 var úthlutað
aílamark í þorski til skipa með
heimahöfn á Vestfjörðum
23.295 tonn, til samanburðar er
úthlutunin á yfirstandandi fisk-
veiðiári 12.957 tonn. Þannig
hafa verið fluttar frá landshlut-
anum veiðiheimildir í þorski sem
nemur 10.338 tonnum. Aætlað
er að verðmæti þeirra veiðiheim-
ilda í þorski, sem íiuttar hafa
verið frá Vestfjörðum, sé um 9
milljarðar króna.
Frá árinu 1995 til 2000 hækk-
uðu skuldir í sjávarútvegi um
60,4%, eða úr 108 milljörðum í
173 milljarða á föstu verðlagi.
Heildarverðmæti aflaheimilda er
áætlað um 220 milljarðar. Til
samanburðar eru skuldir sjávar-
útvegsins áætlaðar samtals 173
milljarðar.
„Tuttugu stærstu
handhafar veidiheim-
ilda í septemher
1992 réðu yfir 36%
af heildarveiðiheim-
ildunum. í mars
2001 ráða 20 stærstu
handahafar veiði-
heimilda yfir 59% af
veiðiheimildunum. “
Frá árinu 1989 hefur hlutfall
hráefnis af tekjum í fiskvinnslu
farið hækkandi. Það hækkar úr
47,7% árið 1989 í 60,3% árið
1996. Þessu er alveg öfugt farið
hvað hlutfall launa af tekjum
varðar. Frá árinu 1988 hafa laun
sem hlutfall af tekjum í fisk-
vinnslu lækkað úr 23,3% í 16,5%
árið 1996.
Byggðarlög í vanda
Á 15 árum, þ.e. frá 1980 til
1994, Ijölgaði íbúum á Isafirði
og Hnífsdal um 21 7. Frá 1 995 til
2000 fækkar þeim öll árin og
nemur fækkuninni samtals 433
íbúum.
Veiðiheimildir báta og skipa
frá Isafirði og Hnífsdal hafa
minnkað úr 18.394 þorsk-
ígildistonnum árið 1992 og
22.213 tonnum árið 1997, þegar
þær voru mestar, niður í 13.267
tonn árið 2000.
Árið 1996 voru starfandi sjö
fiskvinnsluhús á lsafirði og í
Hnífsdal með 35 manns og lleiri
í vinnu við fiskverkun. Samtals
störfuðu hjá þessum fyrirtækum
620 manns í fullu starfi. Árið
2000 er einungis eitt af þessum
fyrirtækjum starfrækt og til hafa
orðið tvö ný fyrirtæki af framan-
greindri stærð. Samtals störfuðu
á s.l. ári hjá þessum þremur fy'r-
irtækjum 190 manns. Saman-
borið við 620 manns hjá sjö fyr-
irtækjum árið 1996. Þannig hef-
ur störfum við fiskvinnslu hjá
fyrirtækjum með 35 manns og
fleiri í vinnu á ísafirði og í Hnífs-
dal fækkað um 430.
Á tímabilinu frá 1995 til 2000
fækkar íbúum Hríseyjar um 89.
Þeir voru 277 í árslok 1994 en í
árslok 2000 voru þeir komnir
niður í 188. Veiðiheimildir
skráðar á báta frá Flrísey minnka
úr 4.038 tonnum fiskveiðiárið
1992/1993 í 579 fiskveiðiárið
2000/2001, eða um 3.459
þorskfgildistonn. Til viðbótar við
skertar aflaheimildir hætti Snæ-
fell hf., stærsti atvinnuveitand-
inn í Hrísey, öllurn rekstri þar 1.
febrúar 2000. í byrjun árs 1999
störfuðu um 50 starfsmenn hjá
fvrirtækinu í Hrísey.
Kvótinn til þeirra stærstu
Fjöldi fiskveiðifyrirtækja var
1.810 árið 1992! Síðan hefur
þeim fækkað og voru þau komin
niður í 1.496 árið 1997, eða
fækkun sem nemur 17%. Fyrir-
tækjum með 10 og fleiri ársverk
fækkar úr 175 árið 1991 í 112
árið 1997, eða um 63, sem er
fækkun um 36%.
Tuttugu stærstu handhafar
veiðiheimilda í september 1992
réðu yfir 36% afheildarveiði-
heimildunum. 1 mars 2001 ráða
20 stærstu handahafar veiði-
heimilda yfir 59% af veiðiheim-
ildunum.
„Með hliðsjón af því hvernig
veiðiheimildir hafa flust til á
milli byggðarlaga og þróun íhúa-
fjölda á landsbyggðinni hefur
verið, cr ljóst að ákvarðanatökur-
stjórnenda þeirra fyrirtækja, sem
ráða yfir veiðiheimildunum, geta
orðið aldrifaríkar fyrir þróun
byggðar á næstu árum að öllu
óbreyttu," segir í skýrslunni.
Fækkunin vestan, norðan og
austan
Á tólf ára tímabili, þ.e. 1982 til
og með 1993, fjölgar íbúum
samtals á landsbyggðinni um
387. Síðan hcfur íbúum fækkað
verulega frá árinu 1994 til og
með 1999, eða samtals um
3.990 íbúa, sem er ekki í sam-
rærni við það sem gerst hafði
árin á undan. Samkvæmt bráða-
„Talað hefur verið
íini að dregið hafi úr
fólksfækkim á lands-
byggðinui s.l. miss-
eri. Þegar hetur er að
gáð á þetta ekki við
um Vestfirði, Norður-
land og Austurland.“
birgðatölum lyrir árið 2000 íjölg-
aði íbúum á því ári á landsbyggð-
inni um 205. Talað hefur verið
um að dregið hafi úr fólksfækk-
un á landsbyggðinni s.l. misseri.
Þegar betur er að gáð á þetta
ekki við um Vestfirði, Norður-
land og Austurland.
Fólki fækkar í um helmingi af
sveitarfélögum á Suðurlandi. 1
þeim er fækkunin samtals um
155 íbú ar. Það fjölgar mest í
sveitarfélögunum á Suðurlandi,
sem eru innan áhrifasvæðis höf-
uðborgarinnar. I þeim sveitarfé-
lögum á Suðurlandi, þar sem
ljölgar, var fjölgunin samtals um
435 íbúa, þar af um 177 í Sveit-
arfélaginu Árborg.
Það fjölgar í (illum sveitarfé-
lögum á Vesturlandi á milli ár-
anna 1999 og 2000, nema fjór-
um, þar sem fækliar um 20 íbúa
samtals. Þar sem fjölgaði var
fjölgunin samtals um 229 íbúa.
„Fjölgunin á Vesturlandi cr
nokkuð athyglisverð með hlið-
sjón af auknum veiðiheimildum
skráðum á báta á Vcsturlandi,"
segir skýrsluhöfundur.
Um 1100 störf í hættu
Samtök ferðaþjónustunnar telja
að um 1100 störf sem tengjast
flugrekstri á Reykja\ íkurflugvelli á
einn eða á annan hátt séu í hættu
ef ákveðið verður að tlytja völlinn
burt úr Vatnsmýrinni. Þar af star-
fa um 500 manns á Reykjavíkur-
llugvelli við starfsemi sem tengist
samgöngum og ferðamálum.
í ályktun stjórnarinnar er m.a.
lýst yfir vonbrigðum með þá y'fir-
lýsingu borgaryfirvalda að ekki
verði pláss fyrir flugtengda ferða-
þjónustu í borginni eftir 2016 ef
þau fái að ráða. Sérstaklega þegar
haft sé í huga að allar framtíðar-
spár gera ráð fyrir áframhaldandi
vexti í ferðaþjónustu. Samtökin
benda á að ReykjavíkurflugvöIIur
hefur grundvallarþýðingu fyrir
greiðar og áreiðanlegar flugsam-
göngur innanlands og uppbygg-
ingu ferðaþjónustunnar.
Það sé þvf mikið áhyggjuefni ef
borgarbúar hafna vellinum í at-
kvæðagreiðslu n.k. laugardag.
Verði það reyndin sé ljóst að mið-
stöð innanlandsflugs mun flytjast
til Keflavíkur því aðrir kostir séu
óraunhæfir. Það mundi draga
verulega úr notkun innanlands-
flugsins og jafnvel hafa þær af-
leiðingar að það legðist aö mestu
af. - GRH
Með 1,7 kíló af hassi
Tollgæslan á Keflavíkurflugvelli
handtók sl. mánudag „burðardýr"
með 1,7 kíló af hassi innan klæða
sem hann var að koma með frá
Kau pman nahöfn. M aðurinn,
sem er 56 ára gamall, atvinnulaus
og heilsutæpur, kom til tollaf-
greiðslu á grænt tollhlið og var
tekinn í úrtaksskoðun. Við leit
kom í Ijós að 1700 grömm af
hassi voru fest með límbandi víðs-
vegar á líkama hans. Söluverð-
mæti efnanna er lauslega áætlað
4-5 milljónir króna.
Fíkniefnadeild lögreglunnar í
Reykjavík tók við rannsókn máls-
ins, sem telst upplýst. Maðurinn,
sem ekki hefur áður komið við
sögu hjá lögreglunni vegna fíkni-
efnamála, sagðist hafa tekið að
sér að flytja hassið fyrir nákominn
ættingja sinn og viðurkenndi ætt-
inginn að eiga efnið. Þriðji mað-
urinn, sem hefur viðurkennt að
hafa aðstoðað við útvegun efnis-
ins og að koma því fyrir á líkama
burðarmannsins, var handtekinn
við komu frá Kaupmannahöfn á
mánudagskvöldið.
„Eg held að þetta lýsi vel hverj-
ir eru fórnarlömb þessara að-
stæðna - á hvaða aðila þessir
glæpamenn eru að sækja," sagði
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra á fundi þar seni skýrt var frá
þessu máli. — Hl.l
Orkuveitan semur við
Kíiiverja
Þrfr fulltrúar frá Orkuveitu
Reykjavíkur eru staddir í Beijing í
boði borgaryfirvalda þar vegna
fyrirhugaðs samstarfsverkefnis.
Orkuveita Reykjavíkur og Enex
hf. eru í samstarli við kínversk yf-
irx'íild um hugsanlega hitaveitu á
tveimur svæðum í Beijing, Lis-
huiqiao ogYanqing. Fara fram við-
ræður um möguleika á uppbygg-
ingu hitaveitu í Yanqing og verð-
ur væntanlega skrilað undir
samning um hagkvæmniathugun
á verkefninu, skv. frétt frá OR.
- BÞ