Dagur - Tíminn Akureyri - 01.03.1997, Page 5

IDagur-'2Immm
Laugardagur 1. mars 1997 - V
sem í henni hafi verið, enginn
athugaði það, væri beinakass-
inn úr Hjástoðarkirkjugarði
færður með leynd í kirkjugarð-
inn á Bakka. Þekkti ég náið
mektarbóndann, sem um þetta
hafði annast. Þeir, sem um
vissu, en ekki má enn nafn-
greina, voru því glaðir í leynd-
um hugans og hlægjandi yfir
þagnarmálinu. Hafi svo verið,
sem ég hef persónuleg kynni til
að ætla, en mér var tekinn var-
inn á því þegar eftir þessa at-
burði að vera spurull við til-
tekna Öxndæli. Aðeins gleðjast
á góðra vina fundum eftir
messu. Ef svo, eru beinin á
Bakka, þetta sem til landsins
kom, nema leggurinn á Þing-
völlum. Þruskið fyrir utan
gluggann á Möðruvöllum af fyr-
irhöfn Sigurjóns að koma
nokkru ígildi fyrir í beinakist-
unni. í síðustu grein var vikið
nokkuð svo að morgungleði
hins svefnlausa, vonlausa
manns hinnar undarlegu hug-
sjónar.
Þessar sagnir eru ekki stað-
festar, né aðrar áþekkar, til
þess yrði að rjúfa heilög þagn-
arheit, en minna nokkuð svo á
hugvonir, þegar lík finnst eigi
og ekki er unnt að gefa út dán-
arvottorð. Einnig þjóðvon 18.
aldar, að Eggert Ólafsson, skáld
og náttúrufræðingur, hafi ekki
horfið í bráðan Breiðaijörð, en
skip hans borið að ijarlægri
strönd.
Þannig áttu leifar Jónasar
ekki að hafa horfið á braut, en
Brynjólfur Sveinsson hreppstjóri
Öxndæla mátti ekki aðhafast eins
mikið og vildi, fulltrúi fógetavalds í
sveit sinni. Hann var í sendinefnd-
inni sem kom út að Möðruvöllum
7. október, eins og sagði í síðustu
grein.
orðið eftir að jarðneskri geymd
í Öxnadal, ekki aðeins að hin-
um andlega sanni. - Þó að slík-
ar lyktir hefðu verið auðveldar í
framkvæmd, raunar í samræmi
við alla þá leynd og feluleikinn,
sem var um uppgröftinn í
Kaupinhöfn hinn 31. ágúst
1946, heimflutninginn, kistu-
lagninguna og norðurferð Sig-
urjóns á Álafossi, væri ekki á
þeim full sönnun. Óneitanlega
samt studdar þeim líkum, sem
gleðibragð Sigurjóns að morgni
dags var á Möðruvöllum og svo
hin afar nánu vináttubönd síra
Sigurðar og Öxndæla með öllu
ljúflyndi og gamansamri dul.
Feginleik, sem aldrei brást, en
ekki mátti afhjúpa. Sameigin-
leg, gleðileg vitneskja um
ánægjulega niðurstöðu heiður-
ligrar sögu. Það var nokkru eft-
ir að öllum formsatriðum var
fullnægt syðra á afmæli skálds-
ins, að tók að léttast brúnin á
Öxndælingum, en hvern “skerf
handritanna” þeir fengu er enn
ívið snemmt að lýsa. Sama er,
hvað lítið væri; var betra en
ekki. Hitt get ég óhikað sagt, án
þess að rjúfa að fullu hálfrar
aldar þagnarmál, að bein nátt-
úrufræðingsins, sem var svo
þungur til gangs, að nær ekkert
gat borið sig yfir á rannsóknar-
ferðum, geta verið í 3 görðum,
hins veiklynda skálds, sem þó
náði því í máli og snilli vísu og
brots að fella saman í þau
heildarkvæði og fullgerð ljóð,
að hann fékk af það hrós, að
hér væri listaskáldið góða, jafn-
vel ástmögur íslands. Minnug
líka orða hins spámannlega,
andlega stórmennis hér við
Eyjaijörð, sem sagði, að Jónas
Hallgrímsson væri “skáldið par
excellence, með glæsibrag, síns
köllunartíma og landsins, en
abstract enginn afburðalista-
maður eða stórmenni andans.”
Fjallið Skjaldbreiður er þó svo
frumlegt og einstætt listaverk
náttúruskoðarans og vísinda-
Bernharð Stefánsson alþm. frá
Þverá var einn líkmanna á Þing-
völlum. Jafnvel hann vissi ekki
undir hvað hann hélt ekki...
Jónas Jónsson bóndi í Hrauni, for-
maður sóknarnefndar í Öxnadal,
var mikilvirkur aðili í beinamálinu.
mannsins, að ber frá, en t.a.m.
Dalvísurnar, sem orktar eru um
skjóldalinn hér frammi í Eyja-
firði, leiðina heim í Steinsstaði
úr einmanaleik og heimþrá í
fóstrinu hjá Guðrúnu móður-
systur hans í Hvassafelli, síðar
Anna Sigurjónsdóttir Ijósmóðir og maður hennar Ármann Þorsteinsson bóndi og stöðvarstjóri á Þverá.
Jónsson sagnfræðingur og pró-
fessor sem var katólskur, hafði
látið taka upp bein Jóns bisk-
ups Arasonar, sem að trúarlegri
arfsögn höfðu verið lögð milli
líkama Ara lögmanns og síra
Björns sona hans fyrir kirkju-
dyrum á Hólum. Voru nú bein
herra biskups múruð í vegginn
gegnt inngöngudyrum hins
mikla minningaturns. Af þeim
tiltektum reis ekki nýtt beina-
mál, sem þó hafði verið óttast,
þótt íslensk þjóð sé eigi svo
uppvæg fyrir helgra manna
beinum, aðeins raskinu í fornri
gröf. Grafarhelgin er sæmilega
virt, innan tímamarka, svo má
öllu raska og jafnvel byggja í
gömlu kirkjugarðsstæði. Varð-
andi upptöku biskupsbeinanna
á Hólum, sem sagan slær þó
friðhelgi um, er það að segja,
að vakti fyrir dr. Guðbrandi að
fá Jón Arason tekinn í dýrlinga-
tölu. Þá var hvert bein mikils
virði, heilagt og dýrt. Leggjar-
bein Jónasar skálds minnir svo-
lítið á þetta. Var erindi dr. Guð-
brands að vonum illa tekið í
páfans sal. Jón Arason var póli-
tískur þjóðardýrlingur með
sinni þjóð, alls ekki dýrðlegur
orðinn í hinni alþjóðlegu móð-
urkirkju. Bein hans, sem um all
langan tíma höfðu verið geymd
á Landakoti í Reykjavík, voru
svo innmúruð í turnvegginn.
Ekki er vitað til, að Jónas frá
Hriflu hafi reynt til að fá bein
biskups Jóns, sem þó var skáld
og tíðum nefndur “síðasti ís-
lendingurinn”, austur aftur í
Árnesþing, þangað, sem Norð-
lendingar sóktu þau sumarið
eftir að hann var þar drepinn.
Þegar alls er gætt, var Jónas
frá Hriflu svo mikill Norðlend-
ingur í lund og hætti, að hann
ýjaði ekki einu sinni að því, að
bein Hólabiskups yrðu sett nið-
ur í þjóðargrafreitnum, en hér
fylgdi höfuðið ineð, þótt höggvið
væri af bolnum í morgun-
skimunni hinn óhugnanlega
nóvemberdag í Skálholti á alda-
hvörfum og að skilnaði forns og
nýs siðar á íslandi.
Líkflutningur herra Jóns og
Ara lögmanns í Möðrufelli og
síra Björns á Melstað norður er
sterkur þáttur í mótun okkar
Norðlendinga. Svo sterkur að
vér tókum ógleði, einnig börnin,
þegar spurðist, að færa ætti
bein Jónasar Hallgrímssonar
suður þangað. Mundi ekki einn
leggur vera nægur - svo að ekki
yrði með öllu hunsuð lögin um
þjóðargrafreitinn - þó að fárán-
leg væri.
Davíðshúsi á Akureyri á mið-
þorra 1997.
Ágúst Sigurðsson
á vist með hreintrúarstefnu-
manninum síra Jóni lærða í
Möðrufelli, en hjá honum átti
Jónas að búa sig undir skóla.
Einnig hlaut hinum lítt vinnandi
dreng og áhugalitla um skóla-
lærdóm að leiðast harðla mjög
og hefur Skjóldalurinn því verið
vonarleiðin út úr vandanum. En
þá varð hann að fá hestlán.
Krafturinn til að ganga
Skjóldalinn, yfir Kambskarð og
niður Þverárdal, var víst ekki
nægur. Það var löngum eitthvað
meir en lítið að, eins og brátt
mun sýnt með sögubrotum af
Þorsteini bróður hans. Hvað,
sem um það er og ýmsa stað-
Séra Hálfdán kastaði rekunum.
reynd, varð Jónas afar vinsælt
skáld, síðar nefndur listaskáld,
sem er ekki alþýðlegt orð, en
komið frá skólafélögum hans og
lærðum mönnum, en einkum til
komið vegna þess hver snilldar-
maður íslensks máls hann varð
og hugkvæmur einkum lýsing-
arorðasmiður í grein sinni nátt-
úrfræðinni, sem naut sín til
fulls í ljóðbundnu máli. Þá
efldist hann sem skáld, er hann
dó ungur, skv. alþjóðlegu lög-
máli, en hitt var virt vel og
þókti merkt, að hann hafði ver-
ið Fjölnismaður og viljað taka
allan þátt í þjóðlegri endur-
reisn.
Svo óhönduglega tókst þó til
að öllu leyti, þegar líkamsleifar
þessa dáða þjóðskálds skyldi
fluttar til Islands, að slíkt sjón-
arspil um uppgröft líkamsleifa
skálda og annarra þjóðmæringa
í grafreitum erlendis eða á
heimalandi til flutnings í þjóð-
argrafreitinn á Þingvöllum, var
Kári Þorsteinsson á Þverá.
ekki endurtekið. Svo var beina-
málið viðkvæmt, bletturinn,
sem ekki verður af skafinn, að
tæpum 4 árum síðar, þegar
minningarturninn við Hóladóm-
kirkju var vígður á Hólahátíð-
inni á engjaslættinum 1950, var
þess vandlega gætt, að ekki yrði
áberandi, að dr. Guðbrandur
Þverá í Öxnadal 1935. Landafjall í baksýn.