Dagur - Tíminn Akureyri - 07.06.1997, Blaðsíða 1

JBagur-Wixmmx
ÍSLENDIN GAÞÆTTIR
Laugardagur 7. júní 1997 - 80. og 81. árgangur -105. tölublað
Undarleg þrenning
íslenskrar
hámenningar
Löngum var talið að engin mynd væri til af Sæmundi Hólm,
fyrsta islenska myndlistarmanninum. En allmargar manna-
myndir eru til eftir hann og eru nöfn þeirra sem myndir eru af
skrifaðar á þær. Undantekning er mynd sem varðveitt er í
Þjóðminjasafni, teiknuð 1. sept. 1803, en .þá var Sæmundur 52.
ára. Enginn vafi leikur á að myndin er eftir Sæmund, en á sínum
tíma skrifaði Matthías Þórðarson, þjóðminjavörður, þá athuga-
semd að myndin væri af óþekktum manni. Á kartoni sem nú er
um myndina er skrifað: Ónafngreindur. Er þar stuðst við ærið
gamla athugasemd varfærins vísindamanns, sem ekki vill staðhæfa
meira en hægt er að sanna.
En Matthías hefur sjálfur endurskoðað þá gömlu ákvörðun, að myndin
væri af óþekktum manni, því í ævisögu um Sæmund Hólm, sem hann
skrifaði, og út kom í ritinu íslenskir listamenn árið 1920, segir að myndin
sem gerð er 1. sept. 1803 “ hefur verið Sögð jafnan af kunnugum mönnum í
Stykkishólmi vera af Sæmundi sjálfum, og er hæpið að rengja það að svo
stöddu...”
Óþarfi er að vera með vangaveltur um hvers vegna listamaðurinn gerir þá undan-
tekningu að skrifa nafn sitt ekki á myndina, eins og hann gerði jafnan þegar hann
teiknaði aðra. Sæmundi hefur þótt öldungis óþarfi að setja nafn sitt á mynd sem var
svo augljóslega af honum sjáifum. Og á meðan annað verður ekki sannað þá er því hér
með slegið föstu að hér sé Sæmundur Hólm lifandi kominn.
Séra Sæmundur var gildur meðalmaður á vöxt og stinnvaxinn, ekki
fríður sýnum að sögn, sómdi sér þó allvel, ljósgulur á hár og
rétthærður, tók ákaflega neftóbak, hafði ætíð góða
heilsu...Þannig lýsir Daði Níelsson Sæmundi Magnússyni
Hólm, sem frægur var að endemum á sinni tíð og fyrirlitinn og
ofsóttur af yfirstéttinni, en vel látinn af fátækum og sóknar-
börnum sínum. En orðstýr hans lifir því einn æðsti embætt-
ismaður landsins og stórskáld orti eftirmæli sem lifir
löngu eftir að þeir sem smáðu Sæmund eru gleymdir.
Samtíðamaður og nágranni Sæmundar, Oddur
Hjaltalín, læknir, átti einnig auma ævi en var svo ríkur
af manngæsku, að í eftirmælum er hann talinn hafa
konungs hjarta, en kotungs efni.
Pað er engin tilviljun að fremsta skáld tíðarinnar,
Bjarni Thorarensen, orti sín bestu ljóð um þessa
nágranna og hrakningnsmenn tíðarandans.
Nánar er Qallað um þessa undarlegu þrenng-
ingu inni í blaðinu. Bjarna skáld, sem sat kulvís
efst á hefðartindi embættisframans, Odd lækni,
bráðgáfaðan og drykkjusjúkan hæfileikamann og
Sæmund Hólm, veilan á geði en snilling á mörg-
um sviðum. Hann var fyrstur íslendinga til að
stunda listnám á háskólastigi, en landar hans
höfðu litla sinnu á slíku föndri.