Dagur - Tíminn Reykjavík - 22.03.1997, Qupperneq 6

Laugardagur 22. mars 1997 - VI
33agur-(Dmxmx
MINNINGARGREINAR
Tómas Karlsson
Tómas Karlsson, fyrrver-
andi deildarstjóri í utan-
ríkisráðuneytinu, fæddist
20. mars 1937. Hann lést 9.
mars síðastliðinn í Reykjavík.
Hann var sonur hjónanna Karls
Guðmundssonar rafvélameist-
ara og Margrétar Tómasdóttur,
einn af níu börnum þeirra
hjóna.
Eiginkona Tómasar er Ása
Jónsdóttir. Synir þeirra eru: 1)
Jón Frosti Tómasson, f. 2. apríl
1962, prentsmiður í Reykjavík.
Maki hans er Hallgerður Thor-
lacius, f. 21. september 1966.
Sonur þeirra er Tómas Fróði, f.
3. nóv. 1992. Fósturdóttir Jóns
Frosta er Silja ívarsdóttir, f. 19.
ágúst 1982. 2) Jökull Tómasson,
f. 15. júní 1965 í Reykjavík,
grafískur hönnuður í San
Francisco. Kona hans er Cathy
Clark, skólastjóri og listamaður.
Tómas varð stúdent frá
Menntaskólanum í Rekjavík árið
1958 og hóf nám í lögfræði við
Háskóla íslands en hætti. Hann
lauk prófi í forspjaUsvísindum
árið 1964 og stundaði síðar nám
í alþjóðaviðskiptum við Lund-
únaháskóla á árunum 1965-
1966. Tómas varð blaðamaður
við Tímann árið 1959 og var
fréttastjóri frá 1960-1961, fuU-
trúi ritstjórnar á árunum 1961-
1969 og ritstjóri árin 1970-1974.
Hann var skipaður fulltrúi í ut-
anríkisþjónustunni árið 1974 og
deUdarstjóri uplýsinga- og
menntadeUdar utanríkisráðu-
neytisins árið 1981. Gegndi
hann því starí! þar til fyrir
nokkrum árum að hann hætti
vegna heilsubrests.
Tómas var varafastafuUtrúi
íslands hjá Sameinuðu þjóðun-
um 1974-1978 og hjá Alþjóða-
stofnunum í Genf 1978. Hann
sat í stjórn Félags ungra fram-
sóknarmanna í Reykjavík og var
formaður félagsins um tíma auk
þess sem hann átti sæti í full-
trúaráði framsóknarfélaga í
Reykjavík. Hann var formaður
Blaðamannafélags íslands 1966-
1967, sat í Útvarpsráði á árun-
um 1971-1974 og var varaþing-
maður í Reykjavík á árunum
1967-1974.
Útför Tómasar var gerð frá
Dómkirkjunni í Reykjavík sl.
þriðjudag.
Það var vinum Tómasar Karls-
sonar ekki síður en fjölskyldu
hans erfitt og þungbært að sjá
þennan annars hrausta og glað-
væra mann Qarlægjast umheim-
inn smátt og smátt sökum sjúk-
dóms, sem læknavísindin hafa
ekki enn fundið lækningu við.
í lok sjöunda áratugarins og í
byrjun þess áttunda var Tómas
Karlsson í hópi þeirra framsókn-
armanna sem efnilegastir þóttu.
Sem varaþingmaður flokksins í
Reykjavík og ritstjóri Tímans
hafði hann vakið landsathygli fyr-
ir skörulegan málflutning á Al-
þingi og beinskeytt skrif í blað-
inu. Ekki sakaði, að hann þótti
glæsimenni með örugga fram-
komu svo að eftir var tekið.
En örlagagyðjurnar geta verið
duttlungafullar. Það átti ekki fyrir
Tómasi Karlssyni að liggja að
feta stigu stjórnmálanna fyrir
Framsóknarflokkinn frekar en
Ólafi Ragnari Grímssyni, en þeir
tveir voru aðalpólar í átökum
innan flokksins á þessum tíma,
sem snerust aðallega um afstöð-
una til varnarliðsins og samein-
ingu vinstri flokkanna.
Tómas Karlsson var eindreg-
inn fylgismaður vestrænnar sam-
vinnu og var afar ósáttur við þá
fyrirætlun vinstri stjórnarinnar
1971-74 að senda varnarliðið úr
landi. Jafnframt taldi hann
óraunsætt að Framsóknarflokk-
urinn sameinaðist vinstri öflun-
um. Allt þetta leiddi til átaka og
uppgjörs þar sem sjónarmið
Tómasar urðu ofan á. Engu að
síður kaus hann að stíga af sviði
stjórnmálanna í kjölfar þessara
deilna og gerðist starfsmaður ut-
anríkisþjónustunnar. Má því
segja, að Framsóknarflokkurinn
hafi misst á einu bretti foringja
beggja arma ungliðahreyfingar-
innar, Tómas og Ólaf Ragnar, þó
að þeir færu í ólíkar áttir.
I ritstjóratíð Rómasar á Tím-
anum í Edduhúsinu 1970-74 var
blaðið mjög öflugt, enda ritstjór-
ar og blaðamenn metnaðarfullir
fyrir hönd blaðsins. Er margs að
minnast frá þessum árum, þegar
gamla blýsetningin var enn við
lýði og blaðamenn unnu af slík-
um áhuga að þeir fylgdu blaðinu
í gegnum prentsmiðju og út í
nóttina til að vera vissir um að
ekkert færi úrskeiðis. Greiðsla
fyrir eftirvinnu þekktist ekki í þá
daga í blaðamennskunni. Á þess-
um árum bryddaði Tómas upp á
ýmsum nýjungum í blaða-
mennsku og má nefna það hér,
að hann er sennilega upphafs-
maður svokallaðrar rannsóknar-
blaðamennsku hérlendis, en slrk
blaðamennska hafði þá rutt sér
til rúms erlendis. Varð töluverður
taugatitringur vegna þessara
skrifa, enda um nýbreytni að
ræða og hrist upp í málum sem
áður lágu í þagnargildi. Blaða-
mennska af þessu tagi þykir hins
vegar sjálfsögð í dag.
Enginn vafi leikur á því, að
íjölþætt reynsla Tómasar úr
blaðamennsku og stjórnmálum,
sem færði honum yfirgripsmikla
þekkingu á innanlands- og al-
þjóðamálum, gagnaðist honum
vel í utanríkisþjónustunni. Ófáir
íslendingar nutu gestrisni þeirra
hjóna Tómasar og Ásu Jónsdótt-
ur á erlendri grund á þessum
árum, hvort sem það var í New
York, Genf eða London.
Sá sem þessar b'nur skrifar
naut vináttu og handleiðslu
Tómasar á blaðamennskuárum
sínum á Tímanum. Ófáar ferðir
fórum við saman til laxö og sil-
ungsveiða og var Tómas raunar
sá, sem kenndi mér fyrstu hand-
tökin á því sviði. Þess vegna var
það dapurlegt að upplifa það fyr-
ir 5-6 árum, þegar alzheimer-
sjúkdómurinn var farinn að herja
á hann, að verða vitni að því í
veiðiferð hvernig honum brugð-
ust hin öruggu handtök sem
hann hafði fyrrum á veiðistöng-
inni.
Þó að Tómas sé nú horfinn af
sjónarsviðinu lifir í minningunni
hið glaðværa bros hans, glæsi-
leiki og örugga fas. Hans er sárt
saknað af vmum og fjölskyldu, þó
að dauðinn hafi verið líkn að lok-
um.
Blessuð sé minning Tómasar
Karlssonar.
Alfreð Þorsteinsson
Tómas Karlsson sendiráðunautur
og fyrrverandi ritstjóri Tímans er
látinn langt fyrir aldur fram.
Hann hefði orðið sextugur nú á
fimmtudaginn. Fyrir nokkrum
árum uppgötvaðist að hann væri
með Alzheimersjúkdóminnn og
varð hann því að láta af störfum í
utanríkisþjónustunni. Dvaldist
hann um skeið heimavið í góðum
höndum Ásu konu sinnar, en eftir
að sjúkdómurinn hafði heltekið
hann dvaldi hann á sjúkrastofn-
unum þangað til yfir lauk.
Við fráfall Tómasar koma
margar myndir í hugann. Sú
fyrsta sem mér birtist er frá síð-
sumardögum árið 1963 þegar ég
var um það bil að hefja störf á
Tímanum. Þá stóð yfir fyrsta al-
menna verkfall Blaðamannafé-
lagsins, og þar var Tómas í for-
ystusveit fyrir sjálfsögðum rétt-
indum blaðamanna, s.s. varðandi
vinnutíma og yfirvinnugreiðslur.
Ákafinn og krafturinn leyndi sér
ekki hjá honum við þessi fyrstu
kynni okkar, og þannig var það
ætíð síðan hjá honum. Tómas tók
virkan þátt í starfsemi Blaða-
mannafélags íslands og var um
tíma formaður þess. Hann var
ekki aðeins baráttumaður fyrir
bættum kjörum og réttindum
okkar blaða- og fréttamanna,
heldur var hann ekki síður virkur
í félagslífinu sem þá stóð með
blóma, og var fremstur f flokki
þegar haldin voru svokölluð
Pressuböll, þangað sem gjarnan
var boðið frægum persónum utan
úr heimi, eða þegar haldnir voru
fundir með frammámönnum í
Blaðamannaklúbbnum.
Tómas var bæði hugmyndarík-
ur og fylginn sér í blaðamennsk-
unni og reiddi oft hátt til höggs
þegar honum þótti við eiga í
gagnrýni á menn og málefni. Eft-
irminnilegur er laugardagsmorg-
unn einn fyrir mörgum árum á
ritstjórnarskrifstofum Tímans við
Skuggasund þegar verið var að
ganga frá forsfðu sunnudags-
blaðsins og hún lögð undir gagn-
rýni á þjóðkunnan íslending, sem
að mati Tómasar gegndi full-
mörgum ábyrgðarstöðum í þjóð-
félaginu. Til að undirstrika
áhrifamátt fréttarinnar voru birt-
ar einar 10 andlitsmyndir af hon-
um með mismunandi myndatext-
um um stöðuheiti og völd. Ef ég
man rétt hrikti töluvert í sums
staðar þegar blaðið kom út, en
Tómas lét það ekki á sig fá, og
átti eftir að halda áfram rétt-
mætri gagnrýni sinni og gaf sig
hvergi.
Sami ákafinn einkenndi störf
hans á Alþingi og í blaðamennsk-
unni. Lengi átti hann metið í
framlagningu mála sem vara-
þingmaður, þegar hann sat á
þingi fyrir framsóknarmenn í
Reykjavík. Hann var ekki fyrr
sestur í þingsalinn en frá honum
streymdu margskonar fyrir-
spurnir og þingsályktunartillögur
um ýmis mál. Þar naut hann líka
reynslu sinnar sem þingfréttarit-
ari um árabil. Hugur hans stefndi
í þingmennsku, en árið 1974
kvaddi hann bæði blaðamennsk-
una og pólitíkina þegar hann
gekk í utanríkisþjónustuna og
sama ár héldu Ása og hann
ásamt sonunum tveimur Jóni
Frosta og Jökli vestur um haf til
New York þar sem Tómas varð
fastafulltrúi í sendinefnd íslands
hjá Sameinuðu þjóðunum. Síðar
starfaði hann svo á vegum utan-
rxkisþjónustunnar í Genf, Lund-
únum og hér heima.
Tómas var hrókur alls fagnað-
ar á gleði- og hátíðarstundum og
kunni vel við sig í margmenni.
Mér eru minnisstæðar margar
ánægjustundir sem við áttum í
Lundúnum þegar við vorum þar
samtíða við nám. Upp úr því
hafði hann forystu um stofnun
„Lundúnaklúbbsins", sem skipað-
ur var nokkrum félögum sem
kynntust í heimsborginni og hafa
haldið saman alla tíð síðan, þótt
oft hafi heimshöfin skilið okkur
að um tíma. Þá má ekki gleyma
mörgum ánægjustundum við vötn
og ár, sem urðu enn dýrmætari
og mikilvægari fyrir okkur eftir
að hann fór til starfa erlendis.
Flestar urðu þessar stundir á
bökkum Vatnsdalsár, og þar vor-
um við líka saman nokkrir félag-
arnir þegar ljóst var að Tómas
var orðinn alvarlega veikur, með
einn af þessum hrörnunarsjúk-
dómunum sem læknavísindunum
hefur gengið illa að vinna bug á,
þrátt fyrir miklar rannsóknir og
tilraunir.
Kári Jónasson
Mjög er mismunandi, hvernig við
geymum með okkur minningar
Útför Tómasar Karlssonar, deildarstjóra í utanríkisráðuneytinu og fyrrverandi ritstjóra Tímans var gerð frá
Dómkirkjunni 18. mars s.l. Séra Kjartan Örn Sigurbjörnsson jarðsöng. Þeir sem báru kistuna úr kirkju eru Alfreð
Þorsteinsson, Finnur Ingólfsson, Kári Jónasson, Valdimar K. Jónsson, Aðalsteinn Hallsson, Gylfi Sigurjónsson,
Jökull Tómasson og Jón Frosti Tómasson. Mynd Pjetur