Dagur - Tíminn Reykjavík - 05.09.1997, Qupperneq 4

16 - FÖstudágiir 5. september 1997
UMBUÐALAUST
iDagur-Címímt
Að eiga bágt...
„Ég á fastlega von á því að ég rífi mig upp klukkan hálftíu á laugardags-
morgun og fylgist með frá byrjun", segir lllugi.
Illugi
Jökulsson
skrifar
Leyfist mér kannski að fara
hér fáeinum orðum í til-
efni af hinu sviplega frá-
falli Díönu prinsessu af Wales,
eins og það er ævinlega orðað
þessa dagana. Það er dálítið
merkilegt að verða vitni að
sköpun goðsagnar sem mun
sjálfsagt endast mannfólkinu
Iangt fram yfir þarnæstu alda-
mót til að kjamsa á, hugsa um
og bera sig saman við. Önnur
eins goðsögn hefur ekki orðið
til nú um skeið, goðsögn sem
stór hluti af heiminum virðist
ætla að sameinast um; það þarf
að leita að minnsta kosti þrjátíu
ár aftur í tímann til að finna
annað eins - þegar goðsagnir
eins og John F. Kennedy og
Marilyn Monroe dóu fyrir aldur
fram eins og prinsessan af
Wales. Og hver veit nema
barnabörnin manns telji manni
það einhvern tíma til tekna að
hafa verið nálega jafnaldri heil-
agrar Díönu og hafa haft í sjón-
varpinu sem hvern annan fjöl-
skylduvin svo til upp á hvern
einasta dag.
írafár
Nú er kannski rétt að það komi
fram að ég er varla í hópi
þeirra sem hvað þyngst eru
haldnir af sorg vegna hins svip-
lega fráfalls prinsessunnar af
Wales. Að sjálfsögðu hefði ég
helst kosið að bflslysið hefði
aldrei átt sér stað, því banaslys
í umferðinni eru alltaf hryggi-
leg, en ég varð aldrei var við að
prinsessan segði eða gerði neitt
skemmtilegt eða merkilegt í líf-
inu, ekkert sem gerði missi
hennar sárari fyrir mig per-
sónulega en þó einhver annar
sem ég kannast við af áheyrn
en þekki ekki neitt hefði látið
lífið í þessum undirgöngum.
Hún gekk að eiga mann sem
sjálfsagt er ekkert mjög
skemmtilegur og eignaðist
tengdafólk sem allt er heldur
svona þumbaralegt og allt fór
þetta hjónaband svona frekar í
vaskinn, en mér tókst aldrei al-
mennilega að hafa áhuga á
þessu prívatdrama öllu, og les
þó sitt af hverju í blöðunum
með glöðu geði. Mér fannst æv-
inlega eitthvað skrýtið við það
að prinsessan skyldi ætlast til
þess eftir á að öll heimsbyggðin
vorkenndi henni ógurlega fyrir
hjónabandsharmleik hennar, en
í fyrsta lagi hefur nú stúlkan
verið vitlausari en orð fá lýst ef
hún hefur haldið að með því að
giftast inn í Windsor-fj ölsky 1 d-
una í Bretlandi væru lífsgleðin
og hamingjan tryggð, og í öðru
lagi hefur maður nú svo sem
heyrt um verri hjónabönd held-
ur en hennar og Karls prins.
Það var því varla ástæða til að
gera allt þetta veður.
Opinber sjálfshjálp
Nú verður það náttúrlega að
viðurkennast að enda þótt ég
hafi aldrei heyrt prinsessuna af
Wales segja eða gera neitt
Auðvitað er merki-
legast við hið svip-
lega fráfall prins-
essunnar hve rceki-
lega hefur opinher-
ast alls konar
hræsni sem við-
gengst i voru nú-
tímaþjóðfélagi.
óvenjulegt eða eftirtektarvert,
þá virtist þetta vera vænsta
manneskja, og vissulega virð-
ingarvert af henni undir lokin
að ætla loksins að fara að nota
frægð sína í einhverjum þarf-
legum tilgangi, er hún tók upp
á því að vekja athygli á þeirri
hættu sem jarðsprengjur eru
víða um heim, auk þess sem
mig minnir endilega að hún
hafi eins og hitt fræga fólkið
eitthvað stússast í baráttunni
gegn alnæmi - en miðað við alla
þá gríðarlegu eftirtekt sem
þetta fræga fólk sýnir þeim
sjúkdómi mætti ætla að hann
væri versta heilbrigðisvanda-
mál heimsins, en því fer fjarri;
það er bara óvenju há prósenta
af fræga fólkinu sjálfu eða vin-
um þess sem dáið hefur úr
þessari veiki. Um prinsessuna
má því segja að hún hafi verið
hrifin brott loks þegar hún fór
að gera eitthvað af viti, en hins
vegar er það auðvitað tóm tjara
þegar fólk er nú nánast að rétt-
læta áhuga sinn á prinsessunni
og sorg sína yfir hinu sviplega
fráfalli hennar með því að hún
hafi verið svo óskaplega iðin við
að hjálpa lítilmagnanum og
vinna góðgerðarstörf. Áhuginn
á prinsessunni af Wales var allt
frá upphafi af allt öðrum rótum
runninn, einfaldlega af því að
hún var fremur snotur prins-
essa í fínum fötum sem gaf fólki
þar á ofan endalausar kjafta-
sögur að smjatta á og svo var
hægt að vorkenna henni fyrir
hjónabandsógæfu hennar, en
það er alkunna að alþýðunni
þykir ekki eins vænt um neinn
og einhvern af fræga og ríka
fólkinu sem hægt er að vor-
kenna og finnast eiga bágt þrátt
fyrir allt ríkidæmið, frægðina og
fínu fötin. Og Díana prinsessa
var í rauninni prýðilegt tákn yf-
ir þá sjálfhverfu sjálfshjálpar-
og sjálfsvorkunnartíma sem nú
ríkja á Vesturlöndum; hún
stundaði sína sjálfshjálp opin-
berlega með áköfu samþykki
almennings og íjölmiðla, en sú
gamaldags skyldurækni við
form og hefðir sem virðist hvað
sem öðru líður vera þungamiðj-
an í persónu Karls prins - og
skyldi engan undra eftir upp-
eldi í faðmi Windsorljölskyld-
unnar - sú skyldurækni er í
besta falli tahn skoplegt aðhlát-
ursefni og í versta falli merki
um kulda og eintrjáningshátt,
og nú heimta meira að segja til-
tölulega virðuleg blöð á Bret-
landi að Karl grenji opinberlega
fráfall fyrrum eiginkonu sinnar.
Hræsnin er ótrúleg
En það er best að ítreka að ég
varð aldrei var við annað en Dí-
ana sáluga væri hin vænsta
manneskja og því sjálfsagt að
sjá eftir henni eins og öðru til-
tölulega ungu fólki sem deyr frá
krökkunum sínum. En auðvitað
er merkilegast við hið sviplega
fráfall prinsessunnar hve ræki-
lega hefin- opinberast alls kon-
ar hræsni sem viðgengst í voru
nútímaþjóðfélagi. Nú veit ég
auðvitað ekki frekar en aðrir
nákvæmlega hvernig dauða
hennar bar að höndum en þarf
vonandi ekki að hafa mörg orð
um þá fyrirlitlegu iðju ljós-
myndara að hggja í leyni fyrir
frægu fólki og eltast við það
endalaust. Ljósmyndararnir
sem voru að eltast við Díönu
eiga náttúrlega ekkert nema
andúð skilið, en eins og margir
ijölmiðlamenn hafa líka bent á
til að reyna að réttlæta kollega
sína, þá myndu þessir ljós-
myndarar vitaskuld ekki bruna
á mótorhjólum og þyrlum eftir
fræga fólkinu nema af því al-
menningur er sólginn í að sjá
myndirnar sem þeir taka. Og
svo má líka fara annan hring í
hræsninni og segja sem svo að
víst kaupir almenningur blöðin
þar sem myndirnar birtast en
kann ekki að vera að hin
gegndarlausa samkeppni fjöl-
miðlanna um slíkar myndir hafi
beinlínis skapað eftirspurnina,
fremur en að hún hafi alltaf
verið til staðar í þeim mæli að
kallað hafi á svo frekjiflegar að-
farir. Og sjálft hefur fræga og
ríka fólkið átt sinn þátt í að
vekja upp þessa ærsladrauga
ijölmiðlanna með því að vilja
notfæra sér þá stundum, þegar
því sjálfu hentar, en þar stóð
víst enginn Díönu prinsessu á
sporði.
Og svo er enn hræsnað í fjöl-
miðlunum þegar þeir þurfa að
fjalla um gagnrýnina sem Ijós-
myndararnir hafa orðið fyrir;
þá er nefnd mörg snaran í
hengds manns húsi. Morgun-
blaðið hefur til dæmis skrifað af
nokkurri vandlætingu um fram-
ferði Ijósmyndara þeirra sem
hér um ræðir, en eins og bent
hefur verið á hefur Morgun-
blaðið aldrei hikað við að birta
þær myndir þeirra sem komist
hafa í umferð. Og Jónas Krist-
jánsson ritstjóri DV skrifaði í
gær leiðara í blað sitt þar sem
hann hæddist að þrá almenn-
ings til að lifa sig inn í meira og
minna ímyndaðan heim fræga
og ríka fólksins, en blaðið hans
hefur líka birt allar shkar
myndir af mikilh ánægju og
hefði til dæmis alveg áreiðan-
lega birt fallegar myndir af Dí-
önu prinsessu og Dódí Al-Fayed
þar sem þau óku burt frá Hilton
hótehnu í glæsilegum Mercedez
Benz eftir rómantískan kvöld-
verð - bara ef bflstjórinn hefði
ekki verið fullur og keyrt svona
hratt og ljósmyndararnir hk-
lega verið aðeins of aðgangs-
harðir í þetta sinn.
Þannig hefur hið sviplega
fráfah prinsessunnar af Wales
sýnt okkur ofan í ormagryíj u
hræsninnar sem þrífst svo
skammt undir yfirborði siðfág-
unarinnar í hugum oss nútíma-
fólks. Og ekki er allt búið enn,
útförin er eftir, og það er alveg
sama hvað óg þykist hór setja
mig á háan hest - ég á fastlega
von á því að ég rífi mig upp
klukkan hálftíu á laugardags-
morgun og fylgist með frá byrj-
un.
Pistill Illuga var fluttur í
morgunútvarpi Rásar 2 í gœr.