Dagur - Tíminn - 25.09.1996, Blaðsíða 7

íOagur-<3Itmtrat
Miðvikudagur 25. september 1996 - 19
MENNING O G LISTIR
Á mörkum skops og alvöru
Svmakambssneiðar
kr, BBB,- kg
Kýrgúiias kr, 888,- kg
Folaidasnitsei kr. 798,- kg
Svínahakk kr. 398,- kg
Úrvals léttsaltaðar gellur
frá Gísla kr. 398,- kg
Leikfélag Reykjavíkur, Borgarleikhús: LARGO
DESOLATO eftir Václav Havel. Þýðing: Baldur
Sigurðsson og Olga María Franzdóttir með að-
stoð Brynju Benediktsdóttur. Leikstjóri:
Brynja Benediktsdóttir. Lýsing: Ögmundur Þór
Jóhannesson. Leikmynd og búningar: Helga I.
Stefánsdóttir. Frumsýnt á Litla sviði 20. sept-
ember.
Gunnar
Stefánsson
skrifar
um leiklist
etta leikrit um raunir
andófsmannsins er dæmi-
gert nútímaverk. Til að
átta sig á því þarf ekki annað
en renna huganum til eldri
verka um baráttu uppreisnar-
manna gegn valdi og almenn-
ingsáliti, tökum Þjóðníðing Ib-
sens. í slíkum verkum er það
drama einfarans sem sett er
fyrir sjónir áhorfandans. Það
drama er alltaf að gerast; ég
minnist þess að þegar Þjóðníð-
ingur var settur á svið fyrir ein-
um tuttugu árum var Stokk-
mann læknir látinn fá gervi sem
minnti á andófsmanninn Alex-
ander Solsénitsin, sem þá var
efst á baugi.
En Ibsen er ekki til umræðu
hér. Václav Havel er enginn Ib-
sen og sýn hans á andófsmann-
inn — sem hann sjálfur var eitt
sinn — er allt önnur. Doktor
Leópold í þessum leik er engin
hetja. Hann er hræddur maður,
veiklyndur, alls ófær um að
standa gegn fulltrúum valdsins
og leyfist ekki einu sinni að láta
loka sig inni í fangelsinu sem
væri lausn á óþolandi ástandi,
þótt hann í lokin grátbiðji böðla
sína að taka sig. Það þarf ekki
að stinga honurn inn, hann hef-
ur verið brotinn niður án þess
að slíkt sé gert. Var þessi mað-
ur einhvern tíma einhvers
virði? Eða er hann bara einn af
þeim mönnum sem kunna að
skrifa en ekki að lifa?
Að mörgu leyti er þetta
absúrd skopleikur. Væri í sjálfu
sér auðvelt að setja hann á svið
með þeim hætti, og mun raunar
hafa verið gert í heimalandi
höfundar. Skoplegar aðstæður,
tíðar endurtekningar, samtöl á
mörkum hins afkáralega, per-
sónugervingarnir á sviðinu —
allt býður þetta upp á skopleik.
En þá er hætt við að sú ógn sem
í leiknum felst fari forgörðum.
Nafn leiksins þýðir hægfara tor-
tíming og það er einmitt það
sem hér er lýst. Sýning Brynju
Benediktsdóttur er vönduð og
trú verkinu, henni tekst að
þræða þann tæpa stíg milli
skops og alvöru sem ganga þarf
til að verkið skili sér með sann-
færandi hætti til áhorfenda.
Það er skýrlega undirstrikað
í byrjun verksins, í tveimur
fyrstu orðlausu atriðum hans,
að heimspekingurinn Leópold
Netlan á sér ills von. Hann er
fangi á eigin heimili og bíður
þess að ógnvaldurinn kveðji
dyra. Vinur hans kemur á
heimilið, maður gæti haldið að
hann haldi við sambýliskonuna,
en sjálfur á Leópold vinkonu
sem krefst ástar hans. Þarna
koma líka tveir menn úr papp-
írsverksmiðjunni, fyrsti og ann-
ar Lúlli, sem eru gerðir býsna
skoplegir fulltrúar alþýðunnar.
Annar vinur Leópolds kemur og
heldur yfir honum ræðu um að
hann sé að bila, hættur að vera
gerandi í eigin lífi. Þá ræðu
bergmálar Leópold sjálfur við
vinkonuna og síðar einnig við
heimspekinemann Margréti,
sem kemur til hans sem fulltrúi
æskunnar og skorar á hann að
rísa upp í sínum forna styrk. En
Leópold hefur gefið fulltrúum
valdsins, „náungunum“ tveim,
höggstað á sér. Þegar þeir
koma í annað sinn og segja að
hann þurfi reyndar ekki að af-
Þótt sumir
haldi þá er
ekkert haust
i okkar verði
grétar svo að það varð ljóslif-
andi á sviðinu, eftirminnileg-
asta atriði sýningarinnar, líka
vegna samleiks þeirra Þor-
steins.
Þýðingin er munntöm og lip-
ur og leikmynd nákvæmlega í
samræmi við leiðbeiningar höf-
fangsefnisins kemur
þó í veg fyrir að þessi
hægfara eyðilegging
menntamannsins
komi óþyrmilega við
áhorfandann. Hins
vegar er þetta gott
leikhúsverk og gefur
tækifæri til stjörnu-
leiks í hlutverki Leó-
polds, sem er á svið-
inu allan tímann. Þor-
steinn Gunnarsson
stenst raunina með
prýði. Einkum tekst
honum vel að túlka
lamandi ótta Leópolds
og einnig nær hann
vel íroníunni þegar
Leópold verst tilfinn-
ingalegri ásókn vin-
konunnar með því að
halda fast við skil-
greiningar, vill jafnvel
ekki nota orðið elsk-
hugi af því að það er
klúrt! Leópold er
besta verk Þorsteins
Gunnarssonar um
langt skeið.
Önnur hlutverk eru
mun minni og öllum
er þeim skilað á fullnægjandi
hátt, án sérstakra tilþrifa —
nema einu. Jón Hjartarson er
Oldi, vinur Leópolds, og Ellert
A. Ingimundarson Albert,
mennirnir úr pappírsgerðinni
eru Theódór Júlíusson og Ari
Matthíasson. Sambýliskona
heimspekingsins er Valgerður
Dan, en Ragnheiður Elfa Amar-
dóttir Lúsí, vinkonan; hún hefur
sterka nærveru á sviðinu. Út-
sendarar valdsins eru Árni Pét-
ur Guðjónsson og Björn Ingi
Hilmarsson. Allt gott um
frammistöðu þeirra — nema
Birni skrikaði fótur á textanum
á einum stað á frumsýningu,
nokkuð meinlega. En ótalin er
María Ellingsen í litlu hlutverki
Margrétar. Ég sé ekki betur, af
þessu og öðrum hlutverkum
hennar, en að þarna sé yfir-
burðaleikkona fram komin. Það
var aðdáanlegt hvernig henni
tókst að móta hlutverk Mar-
neita verkum sínum, bugast
Leópold og hrópar að lokum:
„Látið mig öll í friði.“
Leikrit Havels er afar vel
samið, vitsmunalegt og á köfl-
um býsna fyndið og leikstjórinn
heldur þeim þætti vel til haga.
Íronísk afstaða höfundar til við-
undar. Þetta er kannski ekki
sérlega djörf eða nýstárleg sýn-
ing frá hendi leikstjóra, en
vönduð og kærkomin á sviði
Borgarleikhússins, fyrsta teikn
afmælisársins þar í húsi sem
svarar kröfum manns til Leikfé-
lagsins.
Fiðliimemimgin í Reykjadal
HRISALUNDUR
- fyrir þig'.
Ódýrara en þig grunar
Garðar Jakobsson á Laut-
um í Reykjadal er músík-
alskur fram í fingurgóma.
í fermingargjöf árið 1927 fékk
hann forláta fiðlu að gjöf sem
hann dregur stundum fram úr
pússi sínu og leikur á fyrir gesti
og gangandi. Stundum hittast
Garðar og Björn Stefán Þórar-
insson skólastjóri Tónlistarskól-
ans að Laugum og leika af
fingrum fram, en sá síðarnefndi
er liðtækur gítarspilari. Þetta
gerðu þeir m.a. síðasta sunnu-
dag, þegar þessi mynd var tek-
in. Gömul hefð er í fiðluleik í
Reykjadal, sem hóf innreið sína
um miðja síðustu öld. Margir
Reykdælir eru alfarið sjálf-
menntaðir í fiðluleik og þar á
meðal Garðar á Lautum - sem
telja má alþýðutónlistarmann.
Mynd: -sbs.