Dagur - Tíminn - 27.09.1996, Síða 3

iDagur-Βmmn
Föstudagur 27. september 1996 -15
LÍFIÐ í LANDiNU
Makki Dónasson og
hans líkar
s
Islensk málnefnd gerði ný-
lega athugasemd við að
kvikmyndatitlar væru látnir
óþýddir enda eru bandarískir
titlar sumir farnir að gegna
hlutverki vörumerkja eins og
Þórhallur Vilmundarson, sem á
sæti í nefndinni, benti á í sam-
tali við Dag-Tímann. „Þá er nú
illa komið ef ævintýrið má ekki
heita Mjallhvít lengur af því að
það er verið að selja bol sem
heitir Snow-White.“
Hið sama á við um þann
gríðarlega fjölda verslana og
veitingastaða sem auglýsa sig
upp með erlendum nöfnum en
bera, kannski ekki alltaf góð,
en gegn íslensk nöfn í Firma-
skrá sem aldrei berast kaup-
endum til eyrna. Svo virðist
Oddur Pétursson er
ekki sá fyrsti sem
kemur upp í hugann
þegar hugsað er til
Body Shop, en hann
er samt sem áður
skráð firmaheiti fyrir
tækisins.
sem markaðsöflin séu orðin of
máttug til að valdalitlar mál-
farsnefndir eða ráðuneyti geti
spornað við þeirri þróun að hér
sé Joe’s um McDonald’s frá
Vero Moda til Blu di Blu í stað
Jóa um Makka Dónasson frá
Móðins veru til Bláa blámans.
í lögum okkar íslendinga
stendur að nöfn fyrirtækja
og/eða atvinnustarfsemi skuli
samrýmast íslensku málkerfi,
þ.e. falla að hljóðkerfi og taka
beygingum. Það þarf ekki
glögga málamanneskju tii að
sjá að nöfn eins og Joe’s og Bo-
dy Shop taka ekki íslenskum
beygingum enda eru þessi heiti
skráð vörumerki sem ekki eru
bundin neinni íslenskunar-
skyldu. Til að fara í kringum
lagabókstafinn hafa fyrirtæki
því tekið til þess ráðs að skrá
fyrirtækin í kerfinu með ís-
lensku nafni en nota svo ýmist
skráð vörumerki sem verslun-
arheiti eða önnur lokkandi og
verslunarhvetjandi erlend heiti.
„Sumir telja sig selja meira út á
að vera með eitthvað sem h'tur
út fyrir að vera útlenskt, þó það
sé rammíslenskt,” segir Krist-
ján Árnason, formaður ís-
lenskrar málnefndar.
Starlight varð
Glaumberg
Þorkell Gíslason, lögfræðingur
hjá Firmaskrá, telur nánast úti-
lokað að sporna við þessari
þróun í þessu alþjóðlega versl-
unarumhverfi. Kristján tekur í
sama streng en Þórhallur Vil-
mundarson, formaður Örnefna-
nefndar, sem nafngiftir fyrir-
tækja heyra undir, er viss um
að það sé mögulegt. „Það er
enginn vandi ef vilji er til bæði
hjá lögregluyfirvöldum og al-
menningi. Það átti t.d. að opna
veitingastað í Keflavík um árið
sem átti að heita Starlight. Ég
tók upp sfmann og hringdi í
lögreglustjórann sem þá var í
Keflavík. Hann hringdi bara í
viðkomanda eiganda og gaf
honum vikufrest. Eigandinn
skírði svo staðinn Glaumberg -
og það fékk almannalof í blöð-
um.
Annars held ég að smekkur
fólksins sé alltaf að versna. Ég
sá út í glugga á horninu á Ing-
ólfsstræti og Hverfisgötu um
daginn glugga: Notre Dame de
Paris - open soon. Svona er nú
smekkurinn orðinn.“
Aðgát skal höfð...
Frelsisóðu nútímafólki, sem
þykir sjálfsagt að kalla það
mannréttindabrot þegar ekki er
reistur skóli á bæjarhlaði út-
kjálkabóndans, er oftar en ekki
illa við hvers kyns höft. Og það
má vissulega deila um hversu
langt á að ganga í íslenskun
umhverfisins. Þegar gríðarlegir
hagsmunir og peningar eru í
húfi, atvinnuöryggi og áunnin
velvilji á markaði, er ekki að
undra að reynt sé að fara í
kringum hjáróma lög um ís-
lenskuð heiti á verslunum. Því
aðgát skal höfð í nærveru sálar
og markaðssálin er glettilega
viðkvæm. í markaðsvæddu
samfélagi þar sem ímyndin
selst öllu betur en varan þarf
ekki bara forstjórinn og fram-
kvæmdastjórinn að vera með í
ráðum þegar starfsemi er gefið
nafn. Auglýsingateiknarinn þarf
að gefa sitt fagurfræðilega sam-
þykki, slagorðasmiðurinn að
vera sáttur við hljóm nafnsins
og síðast en ekki síst þarf kaup-
andinn helst að „kannast" við
Sólbraut minnir nú
einna helst á dvalar-
heimili fyrir aldraða
en síður á stæltar
herrafataverslanir á
borð við Hanz og
Joe’s í Kringlunni.
nafnið og svo virðist sem best af
öllu sé að hann gæti hafa rekist
á nafnið einhvers staðar í út-
löndum.
Því þetta er auðvitað spurn-
ing um hagkvæmni á tímum
hagræðingar. Eigandi McDon-
alds’s myndi aldrei samþykkja
nafnið Makka Dónasson. Þó að
dönsku Joe’s-verslanirnar séu
ekki jafn frægar og McDonald’s
settu dönsku eigendurnir það
sem skilyrði fyrir verslununum
hér að notað yrði sama nafn.
Ólafur Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Sólbrautar, sem
er rekstrarfirmað bak við búð-
irnar Joe’s og Hanz, segir sam-
vinnuna sennilega hafa sparað
fyrirtækinu margar milljónir í
uppsetningar- og rekstrarkostn-
aði enda fengið alla hönnun,
t.d. poka og innréttingar, upp í
hendurnar.
íslendingar eru sjálfsagt hættir að kippa sér
upp við útlensk nöfn sem blasa við á skiltum
veitingastaða og verslana þegar gengið er eft-
ir Laugavegum þessa lands. Lögum sam-
kvæmt eiga fyrirtækjaheiti að vera íslensku-
leg en enginn leggur í að taka sér á hendur
eftirlit með nafngiftum af ótta við að vera tal-
inn málfasisti eða eitthvað enn verra...
Ekkert eftirlit
„Þetta er engin lögreglustarf-
semi hjá okkur. Menn fóru að
fara framhjá lögunum og skrá
starfsemina öðru nafni en ís-
lenskt firmaheitið sagði til um.
Það var frægt dæmi með Broad-
way á sínum tíma, fyrirtækið
var held ég skráð Álfabakki eða
eitthvað slíkt. Það var sett undir
þann leka á Alþingi fyrir all-
mörgum árum að starfsemin
ætti líka að heita íslensku nafni
en ekki bara fyrirtækið,“ segir
Þórhallur, en þau lög hafa ekki
dugað til eins og dæmin sanna.
Það verður að viður-
kennast að það er
röklegt samhengi
milli skráða firma-
heitsins Regns og
vörumerkisins
Monsoon sem versl-
unin notar sem nafn.
Kristján minnti á að þegar
tímaritið Líf var ekki leyfllegt
að halda nafni sínu á þeim for-
sendum að það væri sama heiti
og erlenda tímaritið Life. „Svo
var fluttur hér inn drykkur sem
hét Hi C. Þá spurði ég hvort
ekki mætti kalla hann íslensku
nafni en svarið var að þetta
væri vörumerki, sem ekki mætti
þýða yfir á íslensku, þá væri
það ekki sama vörumerkið. En
samkvæmt þeirri röksemda-
færslu er Líf ekki sama vöru-
merki og Life. Þannig að það
virðast ekki vera nein föst rök í
þessu og oftast eru hinir er-
lendu hagsmunir látnir ráða.“
Veruleikinn er sá að erlend
nöfn á fyrirtækjum eru að fest-
ast í sessi og ef við viljum geta
slafrað í okkur McDonald’s
hamborgara, blásið út af Sub-
way samlokum og klætt okkur
svo upp í föt frá Vero Moda, þá
verðum við að sætta okkur við
útlenskuna. En væri þá ekki
Forframaðir íslend-
ingar og erlendir
ferðamenn hlypu
varla með bullandi
vatnið í munninum að
veitingastaðnum Lyst
við Suðurlandsbraut -
jafnvel þótt þeir væru
kræktir á McDon-
ald’s- hamborgara.
hreinlegast að einfalda flækj-
urnar í kringum fyrirtækja-
skráningu og stroka þessa ís-
lenskunarklausuna út úr lög-
um?
LÓA