Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.1983, Qupperneq 10

10
DV. FIMMTUDAGUR 7. APRlL 1983.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Afvopnunarumræðan f Evrópu:
Snertir auman
blett á Japönum
Afvopnunarviöræöur stórveld-
anna hafa veriö eitt helsta fréttaefni
sl. ára, allt frá því Helsinki-sam-
komulagiö var gert á sinni tíö. Nú ný-
lega hefur mest kveöið aö deilum
milli Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna 'um „núll-lausnina” svokölluðu,
sem Sovétmönnum hefur þótt meö
öllu óaögengileg og síöast varð þaö
frétta, aö Yuri Andropov, helsti
valdamaöur í Kreml, kallaöi Reagan
Bandaríkjaforseta lygara og tillögur
hans sýndartillögur. Síöan varö sá
óvenjulegi atburöur aö Andrei
Gromyko, forsætisráöherra Sovét-
ríkjanna, hélt blaðamannafund þar
sem hann hafnaði hugmyndum
Bandaríkjamanna, en geröi þó til-
slakanir frá fyrri afstööu Sovét->
manna, svo sem þegar hann sagöi aö
eölilegra væri, í þessum viðræöum,
aö miða viö fjölda kjamaodda en
f jölda flauga.
Þessar umræður hafa þó til þessa
að mestu snúist um Evrópu. En á
blaðamannafundi Gromykos lét
hann falla orö sem hafa valdiö
japönskum stjórnvöldum óróa og
gætu víkkaö út sviö umræönanna.
Á fundinum sagöi Gromyko aö
japanska eyjan Okinawa væri
geymslustöö fyrir kjarnorkuvopn og
aö Sovétmenn áskildu sér allan rétt
til þess aö flytja SS-20 eldflaugar frá
Evrópu til Asíu. Þessi ummæli voru
tekin mjög alvarlega í Tokyo og
japanski sendiherrann í Moskvu
gekk á fund Gromykos til aö mót-
mæla þessum ummælum og lýsa
áhyggjum japanskra stjómvalda
vegna þeirra. Aö loknum fundinum
með Gromyko sagöi sendiherrann aö
fundurinn heföi veriö árangursríkur.
En burtséö frá því aö sendiherrann
náöi fundi Gromykos (Sovétmenn
hafa ekki látið mjög meö japanska
sendiherrann til þessa), telur frétta-
skýrandi breska útvarpsins, William
Horsley, ekki aö fundurinn hafi
dugaö til þess aö hreinsa loftiö í
viðskiptum þjóöanna.
Ógnuníaustrí
Það er helsta áhyggjuefni Japana
aö Sovétmenn noti sér oröróm þess
efnis aö Bandaríkjamenn geymi
kjarnorkuvopn á japanskri grund
sem afsökun og tylliástæöu til þess
aö efla kjarnorkuvígbúnaö sinn í
Austurlöndum fjær. Japanir harö-
neita því aö kjarnorkuvopn séu
geymd á þeirra landi. En ummæli
Gromykos hafa aukiö hræöslu Jap-
ana viö þaö aö Sovétmenn, vel búnir
kjamorkuvopnum, líti Japan hýru
auga. Þessi ótti hefur veriö látinn í
, ljós af stjórnvöldum og komiö greini-
lega fram í japönskum fjölmiölum.
Forsætisráöherra Japana, Naka-
sone hefur tvívegis vikið aö ummæl-
um Gromykos opinberlega. I fyrra
skiptiö geröi hann þaö aöeins til þess
að vísa þeim frá, en í seinna skiptiö
var hann diplómatískari í oröavali,
en lét þó á sér skilja, svo aö ekki varö
um villst, aö Japanir teldu ummæli
Gromykos óþolandi.
Genfar-vandi
leysturíAsíu
Nú er taliö að Sovétmenn hafi á aö
skipa 108 SS-20 eldflaugum í Síberíu.
Samband Japana og Sovétmanna
hefur lengi veriö slæmt (deilur um
Kúríleyjamar m.a.) en þó munu
hugmyndir um aö Sovétmenn leysi
einhvern vanda í viðræðunum í Genf,
meö því aö flytja hluta SS-20 flauga
sinna austur á bóginn, ofbjóöa
Japönum. Og Japanir finna sig
knúna til þess aö gera eitthvað í mál-
inu áöur en ástandið versnar enn.
Þaö má segja, meö tilvísun í sögu
Japana, aö Sovétmenn hafi ein-
hverja ástæöu til þess aö hræöast
Japani. Og ummæli Nakasone for-
sætisráöherra þess efnis aö hann
vildi breyta Japan í flugmóöurskip,
ásamt yfirlýsingum hans um efldar
landvarnir Japana, hafa varla hjálp-
aö þar upp á sakimar. Nú einbeita
japönsk stjómvöld sér aö því aö
leiöa athygli manna frá þessum um-
mælum forsætisráöherrans og þeim
hugmyndum um sterkar japanskar
landvarnir sem þar liggja aö baki.
En ummæli Gromykos hafa snert
viðkvæman blett hvaö varðar rök-
semdafærslu Japana. Utanríkisráö-
herra Japana, Abe, hefur upp á síö-
reiöi sig á kjarnorkuvopnavamir
Bandaríkjanna og að kjarnorku-
Viðræður um afvopnun í Evrópu
hafa valdið óróa i japönsku ríkis-
stjórninni, undir forsæti hlaka-
sone.
vopnabúnaður Bandaríkjanna sé þar
meö hluti af varnarkerfi Japans. En
Japanir viija einnig aö sín rödd
heyrist í viðræðum stórveldanna um
afvopnun eða takmörkun víg-
búnaöar. Og nú eiga þeir á hættu aö
ekki veröi hlustað á þá.
Kosninga
beðið í
Bretlandi:
FYRIRSJAANLEGA
■ ■ r___
HORÐ BARATTA
Næstu þingkosningar í Bretlandi
gætu orðiö innan þriggja mánaöa
eða þá ekki fyrr en eftír eitt ár. En
þaö fer ekkert á milli mála að kosn-
ingabaráttan er byrjuö og aö hún
verður hörö. Menn velta því fyrir
sér hvort Margrét Thatcher for-
sætisráðherra muni boða kosningar
meö litlum fyrirvara, einhvem tím-
ann í júní eöa fljótlega eftir þaö, og
stjórnmálaflokkarnir haga sér eins
og kosningar vofi yfir.
Kjósendur í Bretlandi hafa þegar
fengiö forsmekkinn af því, hvernig
kosningabaráttan verður háð. Ný-
lega réöst Michael Foot, formaöur
Verkamannaflokksins harkalega aö
Thateher, mun harkalegar en hingað
til hefur gerst. Þrátt fyrir tilvist
kosningabandalags Jafnaöarmanna-
flokksins og Frjálslynda flokksins,
er Verkamannaflokkurinn enntalinn
helsti andstæöingur ríkisstjórnar
Ihaldsflokksins og formaöur Verka-
mannaflokksins kallaöi Thatcher
táknmynd nútíma íhaldsstefnu og
sagöi hana vilja efla samkeppnis-
kerfið eins og þaö gerðist
ómanneskjulegast.
„Hún tilbiöur gróöafíknina, pen-
inga. Ekkert annað, engin önnur
verömæti teljast með,” sagöi Foot.
„Hún lofar verömætamat Viktoríu-
tímans, án þess aö hún skilji á
nokkurn hátt þær þjáningar og
mannfyrirlitningu, sem verkalýöur-
inn mátti þola á þessum tímum, áður
en lýðræðið var ofan á.”
Þessi orö ritar Foot í formála aö
kosningastefnuskrá Verkamanna-
flokksins. I þessu fimmtán þúsund
oröa plaggi boöar Verkamannaflokk-
urinn snarpa vinstrisveiflu, komist
hann til valda. Stefnuskráin hefur
veriö kölluö sú vinstrisinnaöasta
sem Verkamannaflokkurinn hefur
nokkru sinni lagt fram eftir síöari
heimsstyrjöld.
Línur skerpast
Thatcher, sem nú er að byrja
lokaár hins fimm ára kjörtímabils,
sagöi viö frammámenn í Ihalds-
flokknum aö valið stæöi milli stjórn-
ar hennar og Verkamannaflokksins.
Þrátt fyrir þaö að í Bretlandi hafi nú
orðið til miöflokkabandalag jafnaö-
armanna og frjálslyndra hafa kjós-
endum líklega aldrei veriö settir svo
afgerandi kostir.
Thatcher mun sækjast eftir stuðn-
ingi viö efnahagsstefnu sinnar hægri-
sinnuöu stjómar, sem miöar aö því
aö vinna bug á veröbólgu, þrátt fyrir
þaö mikla atvinnuleysi sem af að-
geröum stjómarinnar leiöir. Hins-
vegar berst Verkamannaflokkurinn
fyrir nánast ómengaðri sósíalískri
stefnu sem miðar aö auknum ríkisaf-
skiptum. Og á milli þessara tveggja
flokka standa jafnaðarmenn og
frjálslyndir og reyna aö losa um tök
flokkanna á bresku þjóölífi.
Leiðtogar stjómarandstööunnar
hafa lengi gert sér grein fyrir
því aö kosningabarátta þeirra verö-
ur aö beinast gegn Thatcher per-
sónulega, ef þeir eiga að gera sér
nokkrar vonir til þess aö vinna sigur
í kosningunum. „Annaöhvort tekst
Verkamannaflokknum aö brjóta niö-
ur trúveröugleika Thatcher eöa þá
Verkamannaflokkurinn hrynur.”
Þetta segir stjómmálafréttaskýr-
andinnBrian Walden.
Þetta heföi ekki þótt óvinnandi
verk fyrir ári. Þá var hún sam-
kvæmt skoðanakönnunum óvinsæl-
asti forsætisráöherra í sögu Bret-
lands. En mat almennings á henni
breyttist stórlega meðan stóö á Falk-
landseyjastríöinu. Hún varö þá, og
er enn, mest áberandi einstaklingur-
inn í breskum stjórnmálum og vaida-
mesti forsætisráöherra Bretlands
síöan Winston Churchill stýrði
bresku þjóöinni í síðari heimsstyrj-
öldinni.
Leiðtogar stjórnarandstöðunnar i Bretlandi gera sór grein fyrir þvi,
að til þess að vinna sigur i kosningum verða þeir að eyðileggja
trúverðugleika Thatcher.
Heppilegt stríð
I Falklandseyjastríöinu styrkti
Thatcher stjóm sína og völd innan
flokksins. Umræöa um hugsanlega
andstööu gegn henni í flokknum
koðnaði niöur, og aörir valdamiklir
einstaklingar innan flokksins féllu í
skuggann fyrir henni. Lengi héldu
fréttaskýrendur því fram að þaö
hefði verið Falklandseyjastríöiö,
sem efldi svo vinsældir Thatcher,
jafnvel löngu eftir aö stríöinu lauk.
En nú virðast vinsældir hennar síst
minnka þó að ár sé liðið.
Thatcher, sem kosin var fyrsti
kvenkyns forsætisráöherra í Evrópu,
3. maí 1979, hefur lýst því yfir opin-
berlega aö hún muni ekki hugleiða
það að boöa til kosninga, fyrr en á
síðasta ári kjörtímabils síns. Þaö
myndi reyndar passa ágætlega því
að sveitarstjómarkosningar veröa 5.
maí næstkomandi og úrslit þeirra
munu gefa vísbendingar um styrk-
leika flokkanna. Aö vísu benda skoö-
anakannanir til þess aö Ihaldsflokk-
urinn hafi 15% forskotí fylgiframyf-
ir hina flokkana, en Thatcher hefur
hingað til neitaö aö láta uppi fyrir-
ætlanir sínar um kosningar, jafnvel
nánum samstarfsmönnum sínum.
Þaö er augljóst aö hún hefur
skemmtun af því aö láta menn geta
sér til um kosningadag og hún stríðir
fréttamönnum meö því aö gefa ýmis-
legt í skyn um fyrirætlanir sínar. En
hún veit einnig hvaöa áhrif þessi
óvissa um kjördag hefur á gengi
pundsins á gjaldeyrismörkuðum, en
þar hefur hallað undan fæti nýlega.
Hún viöurkenndi nýlega í útvarps-
viðtali aö þessi óvissa kæmi sér illa.
Og áhrif slíkrar tilkynningar á gengi
pundsins veröa henni eflaust ofar-
lega í huga, þegar aö því kemur aö
ákvöröunin veröur tekin og gerö
opinber.