Dagblaðið Vísir - DV - 07.02.1986, Qupperneq 10

10
DV. FÖSTUDAGUR 7. FEBRÚAR1986
ÚUönd ÚUönd ÚUönd ÚUönd
Umsjón: Guðmundur Pétursson og Hannes Heimisson
—— ——nwwTTTnnnnBnTmrrmr'i i ii n—n "i "thiiiiihi ii iii—mn'rnn'” ————
Fámælgin er hættuleg
Hvernig stemma á stigu við eyðni
Breska vikuritið Economist birtir athyglisverða grein í síð-
asta hefti sínu þar sem fjallað er um eyðni frá ýmsum sjónar-
homum og til hvaða aðgerða þjóðfélög þurfi að grípa til að
stemma stigu við útbreiðslu hins voveiflega sjúkdóms.
Opinber herferð tímabær
f greininni segir að ríkisstjórnir verði að leggja aukna áherslu
á breytta kynlífshegðan þegna sinna til að spoma við út-
breiðslu eyðni. Telur blaðið auglýsingaherferðir studdar með
opinbem fé fyllilega tímabærar í baráttunni gegn frekari
útbreiðslu.
Líklegt er að slík auglýsingaherferð valdi mikilli andstöðu.
Siðavandir munu snúast gegn henni og telja hana ósiðsam-
lega. Frjálshyggjumenn munu fordæma hana sem frekleg
afskipti af einkalífi hvers og eins og íhaldssamir aðhaldsmenn
sem sóun á almannafé. En ef árangur á að nást verður ekki
hjá því komist að móðga alla þessa hópa.
Besta ráðið til að hefta útbreiðsluna er auglýsingaherferð
er brýnir fyrir fólki að nota verjur við kynmök og fækka
bólfélögum. Öðmvísi verður ekki ráðið við útbreiðsluna, segir
í Economist. Herferðinni skal beint til samkynhneigðra sem
og annarra.
Fleiri sýkingarmöguleikar
Sannanir em nú fyrir því að sýktur karl getur smitað rekkju-
nauta sína af kvenkyni við samfarir og haldbær rök leiða
getum að því að sýkt kona geti haldið smituninni áfram til
annarra bólfélaga sinna.
eyðni. Þegar höfðu 8220 þeirra látist af völdum sjúkdómsins.
A milli 700 þúsund og 1,4 milljón Bandaríkjamenn höfðu á
sama tíma smitast af eyðniveirunni en ekki höfðu enn komið
fram nein sjúkdómseinkenni hjá þeim. Talið er að hjá 20 af
hverjum 100 þeirra muni hafa þróast sjúkdómseinkenni á
næstu fimm árum. Á innan við átta ámm er síðan búist við
að 17 manns af þessum 20, sem fyrr er á minnst, muni hafa
látist úr sjúkdómnum.
Með fyrrgreindar tölur í huga má auðveldlega ímynda sér
gífurlega hraða útbreiðslu sjúkdómsins og hve vamarlaus
við stöndum gegn þessum vágesti.
Yfir 20 íslendingar smitast á ári
Á útbreiðsluhraðanum má sjá að yfir 250 þúsund Bandáríkja-
menn geta látist úr eyðni á næstu átta árum nema læknávís-
indunum takist að finna ráð til bjargar.
Það er heldur engin trygging fyrir því að útbreiðsla eyðni
sé einungis bundin við þá áhættuhópa í þjóðfélaginu sem
fram að þessu hafa verið álitnir líklegust fómarlömb, svo sem
samkynhneigðir, blæðarar og eiturlyfjaneytendur.
Ef eyðni á eftir að ná sama útbreiðsluhraða meðal hins
almenna borgara og ríkir í fyrrgreindum áhættuhópum er
ljóst að afleiðingarnar verða hryllilegar. Búist er við að yfir
20 þúsund Bandaríkjamenn smitist af eyðniveirunni á þessu
ári, það er í kringum 55 manns á degi hverjum. Ef við færum
þessar tölur yfir á íslenskan mælikvarða og miðum við sama
útbreiðsluhraða munu 20 íslendingar smitast af eyðniveir-
unni á þessu ári.
Þeir sem yrðu viðkvæmir fyrir slíkri opinberri auglýsingaher-
ferð ættu að kanna betur opinberar tölur um gífurlega skjóta
útbreiðslu hins hræðilega sjúkdóms.
í byrjun þessa árs höfðu 16138 Bandaríkjamenn smitast af
í byrjun þessa árs höfðu 16138 manns sýkst af eyðni í Banda-
ríkjunum. Af þeim hafa 8220 nú þegar látist. Sumir eru þeirrar
skoðunar að yfirvöld verði að taka frumkvæðið í baráttunni
fyrir útbreiðslu sjúkdómsins með herferð er miði að breyttri
kynlifshegðan þegnanna.
Ræðan sem bylti Stalín
af stalli fyrir 30 árum
Það verður ólíklega mikið um
hátíðahöld í Kreml en í þessum
mánuði er þrjátíu ára afmæli ræð-
unnar frægu sem hristi upp í Sovét-
mönnum og öllum hinum komm-
úníska heimi.
Breytti ímynd
átrúnaðargoðsins
í leyniræðu Nikita Krúsjeffs á 20.
flokksþinginu þann 25. febrúar
1956 var fordæmd ógnarstjórn Stal-
íns og dregin upp ófegruð mynd af
hreinsunum fjórða áratugarins,
sem kostað höfðu milljónir manna
lífið. Allt hafði það áður verið for-
boðið umræðuefni í Sovétríkjun-
um.
Það er ekki ýkja líklegt að um-
ræður um sögulegt hlutverk Stal-
íns setji mikinn svip á 27. flokks-
þingið sem byrjar í þessum mánuði.
I nokkur ár hefur verið litið á
hreinsanir Stalíns sem umræðuefni
er betur væri komið grafið og
gleymt. - Þó veittist skáldið Jevg-
ení Jevtúsjenkó í nýlegri ræðu að
því að ítarlegar lýsingar skorti í
sovéska sögu á hinum myrku verk-
um Stalínstímans. Hefur sú ræða
vakið vangaveltur um hvort í
stjórnartíð Gorbatsjovs verði fjall-
að opinskárra um þennan tíma
Ráðstj órnarríkj anna.
Það er ekki annað að sjá en það
hafi verið með blessun þess opin-
bera að Jevtúsjenko ávarpaði rit-
höfundaþing Sovétríkjanna og
komst m.a. svo að orði: „Þegar
maður flettir blöðum nútímasögu
Sovétríkjanna, sem einlægt er ver-
ið að umskrifa, vekur það þér
beiskju að sjá úa og grúa í óskrifuð-
um köflum þagnar og leyndar.“
Kröfðust uppreisnar æru
Áhrifanna af ræðu Krúsjeffs
gætir enn meðal landsmanna, sem
margir hafa óskað eftir því að
ættmenni þeirra, er ýmist voru
leidd fyrir aftökusveitir eða til
útlegðar í þrælabúðaklasanum,
verði endurreist. Þúsundir hlutu
uppreisn æru eftir ræðu Krúsjeffs,
en þar á meðal voru þó ekki sum
hinna frægari fórnardýra Stalíns í
flokknum, eins og Nikolai Búk-
harin, Lev Kamenev og Grigorí
Zinoviev, sem voru skotnir eftir
sýndarréttarhöldin.
Samt rétt hjá Stalín...
Annars fannst söguskýrendum
mörgum ræða Krúsjeffs hvað
merkilegust fyrir það að þar var
áréttað að rétt hefði verið af Stalín
að berjast við þá Búkharin og fé-
laga, jafnvel þótt aðferðirnir, sem
hann viðhafði, hefðu verið stund-
um fullöfgakenndar. Sömuleiðis
hafði Krúsjeff látið undir höfuð
leggjast að útlista hvað kúgunar-
stjórn Stalíns hefði gengið langt.
Hann lýsti aðeins í meginlínum
hvernig kúgunin hefði bitnað á
flokksfélögum og foringjum hers-
ins (sem var nær útrýmt 1937 og
’38) fremur en á hinum almennu
borgurum.
En ræðan markaði auðvitað
tímamót, því að fram að því hafði
Stalínsdýrkunin ekki gert ráð fyrir
því að Stalin gæti orðið á mistök.
Fyrstu áhrifin erlendis lýstu sér i
því að margir sögðu sig úr komm-
únistaflokkum sinna heimalanda.
Uppreisn varð i Ungverjalandi og
róstur í Póllandi. Klofnmg sovésku
og kínversku kommúnistaflokk-
anna má að miklu leyti rekja til
ræðunnar.
„Þíðan“, sem kom í kjölfarið,
leiddi til útgáfu endurminninga og
skáldskapar um Stalínstímann.
Þar bar hæst bók Solzhenitsyns,
Dagur í lífi Ivans Denisovich, en
Krúsjeff leyfði sjálfur útgáfu henn-
ar.
Lenín leist ekki á Stalín
Ræðan, sem átti að fjalla um
persónudýrkun og afleiðingar
hennar, lak fljótlega til Vestur-
landa. í henni var í fyrsta skipti
gert opinbert að Lenín hafði undir
lokin varað við því að „Stalín væri
afskaplega ruddalegur" og ætti
ekki að verða leiðtogi flokksins. -
Krúsjeff sagði að af 139 miðstjóm-
armönnum, sem kosnir voru á 17.
flokksþinginu 1934, hefðu 98 verið
handteknir og skotnir, aðallega
árin 1937 og 1938. Hvorki meira né
minna en 1.108 þingfulltrúar á 17.
flokksþinginu (af alls 1.966) voru
handteknir, samkvæmt því sem
Krúsjeff sagði. Sagði hann að sak-
argiftir hefðu flestar verið auð-
virðilegar og ósannaðar: „Stalín
tefldi flokknum og NKVD (fyrir-
rennara KGB) leynilögreglunni
fram til ógnarstjórnar."
Þarna kvað við dálítið annan tón
hjá Krúsjeff en í janúar 1937 þegar
Pravda hafði eftir honum „að Stal-
ín væri það besta sem mannkyninu
hefði áskotnast....geislinn sem vís-
aði veginn öllum framfarasinnuð-
um mönnum“.
Þrjátíu ár eru síðan Krúsjeff flutti sína frægu ræðu á lokuðu flokksþingi,
þar sem hann dró upp aðra......
...mynd af Josep Stalín en glansmálarar persónudýrkunarinnar höfðu
gert af marskálknum og landsföðurnum.