Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1986, Blaðsíða 15

DV. ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL 1986.
15
Heimahjúkrun
hagræði fýrir sjúklinginn og sparnaður fýrir þjóðfélagið
Flest mál samfélagsins geta
flokkast undir borgarmál en það
verkefni borgarstjórnar í Reykja-
vik, sem ég geri að umræðuefni í
þessari kjallaragrein, er heima-
hjúkrun.
Þessi þáttur heilbrigðisþjónustu
utan sjúkrahúsa hefur lítið sem
ekki verið kynntur, en þar sem nú
er komin á næturþjónusta á þessu
sviði er orðin allt önnur aðstaða
til hjúkrunar og aðhlynningar
sjúkra í heimahúsum en tíðkast
hefur til þessa og er ástæða til að
vekja sérstaka athygli borgarbúa á
henni.
Heimahjúkrunin efld
Til skamms tíma hafði heima-
hjúkrun verið að mestu óbreytt um
áratuga skeið. Hún var eingöngu
veitt að degi til og var mestmegnis
fólgin í aðhlynningu aldraðra og
fatlaðra.
Á því kjörtímabili, sem senn er á
enda runnið, hefur meirihluti sjálf-
stæðismanna í borgarstjórn
Reykjavíkur lagt áherslu á að efla
þennan mikilvæga þátt heilbrigðis-
þjónustu í 'borginni, m.a. með því
að fjölga stöðuheimildum hjúkr-
unarfræðinga og sjúkraliða, enda
þótt mikils aðhalds hafi verið gætt
ó flestum öðrum sviðum í borgar-
rekstrinum. Jafnframt hefur starfs-
aðstaða þessara stétta í heima-
hjúkruninni verið bætt til mikilla
muna með þeim árangri að undan-
farið hefur gengið betur að manna
þessa þjónustu en áður var.
Lengst af hafði heimahjúkrun
aðeins verið innt af hendi í dag-
vinnu, sem var langt frá því að
vera fullnægjandi, eðli málsins
samkvæmt. Árið 1983 tók hins veg-
ar til starfa kvöldþjónusta á vegum
heimahjúkrunar og breyttist þá
mjög til batnaðar aðstaða til að
veita nauðsynlega hjúkrun og að-
hlynningu. Nú á vordögum var
síðan tekin upp næturþjónusta í
heimahjúkrun.
Allan sólarhringinn
Það er ástæða til að vekja sér-
„Að sjálfsögðu verður aldrei
hægt að veita sömu sjúkraað-
hlynningu í heimahúsum sem í
sjúkrahúsum, enda er heima-
hjúkrun ekki ætlað að leysa þær
stofnanir af hólmi.“
staka athygli ó heimahjúkruninni
eftir að farið er að veita hana allan
sólarhringinn, eins og hér hefur
verið lýst. Að sjálfsögðu verður
aldrei hægt að veita sömu sjúkra-
aðhlynningu í heimahúsum sem í
sjúkrahúsum, enda er heimahjúkr-
un ekki ætlað að leysa þær stofnan-
ir af hólmi. Henni er hins vegar
ætlað að gera þeim sjúklingum,
sem geta dvalist á heimilum sínum
og vilja gera það, kleift að hafa
þann hótt á án þess að fara á mis
við þá hjúkrun sem þeir hafa þörf
fyrir og eiga rétt á að njóta.
í hópi þeirra sem geta notfært sér
heimahjúkrun eru langlegusjúkl-
ingar, fólk í afturbata eftir upp-
skurð eða langvarandi veikindi og
síðast en ekki síst dauðvona fólk
sem vill komast hjá því að dveljast
í stofnun síðustu ævidaga sína.
Dæmi um það síðasttalda er
krabbameinssjúklingur sem er ekki
lengur i sérhæfðri meðferð og gerir
sér sjólfur glögga grein fyrir því
að hverju stefnir. Hann þarf að fó
verkjasprautur reglulega, það þarf
að snúa honum reglulega í rúminu
o.s.frv., sem of langt mól yrði upp
að telja. Hjúkrun af þessu tagi fylg-
ir mikið umstang og til skamms
tíma treystu sér fóir til að hafa
slíka sjúklinga í heimahúsum, ekki
af því að vilji væri ekki fyrir hendi
heldur af því að það var nánast
óframkvæmanlegt, enda litla eða
enga aðstoð að fá.
Hagræði og sparnaður
Þegar er komið í ljós að mikil
þörf er fyrir þessa þjónustu, enda
fer þeim sjúklingum nú fjölgandi
sem vilja notfæra sér hana. Vert
er að vekja athygli á heimahjúkr-
uninni, einkum af þessum ástæð-
um.
Heimili sjúklingsins er í flestum
tilvikum það umhverfi sem
honum líður best í.
Heimahjúkrun er ódýrari fyrir
skattgreiðendur en sjúkrahús-
vist.
Með heimahjúkrun má létta
verulega á sjúkrahúsunum
þannig að þau eigi betra með
að þjóna ætlunarverki sínu.
Heimahjúkrun gerir öldruðu
fólki kleift að dveljast utan
stofnana lengur en ella.
Niðurstaðan er því sú að heima-
hjúkrun er til hagræðis fyrir
sjúklinginn og til sparnaðar fyrir
þjóðfélagið. Vel skipulögð þjónusta
heimahjúkrunar allan sólarhring-
inn getur skipt sköpum fyrir fólk
KATRÍN FJELDSTED
LÆKNIR OG FORMAÐUR
HEILBRIGÐISRÁÐS REYKJAVÍK-
UR,
BORGARFULLTRÚI
SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS
sem vill halda sjálfstæði sínu og
reisn og dveljast svo lengi sem
kostur er á heimilum sínum í stað
þess að vistast á stofhunum.
Heimahjúkrunin verður ekki síður
mikilvægur þáttur í heilbrigðis-
þjónustu borgarinnar þegar
nánara samstarf kemst á milli
læknavaktar, heimahjúkrunar og
heimilishjálpar, en undirbúningur
að því að skipuleggja slíkt sam-
starf á næsta kjörtímabili borgar-
stjórnar Reykjavíkur er þegar
hafinn.
Katrín Fjeldsted
a ,,Vel skipulögð þjónusta heimahjúk-
™ runar allan sólarhringinn getur
skipt sköpum fyrir fólk sem vill halda
sjálfstæði sínu og reisn og dveljast svo
lengi sem kostur er á heimilum sínum í
stað þess að vistast á stofnunum.“
Eifið aðstaða til að
semja alþýðleg fræðiiit
Á bókamarkaði hér á landi er
ótrúlegur aragrúi alls konar bóka.
Höfundamir eru margir og fáir lifa
í vellystingum praktuglega af
vinnu sinni.
Til að stuðla að því að fleiri höf-
undar gætu lifað af ritstörfum var
Launasjóður rithöfunda stofh-
aður fyrir nokkrum árum. All-
margir höfundar hafa notið góðs
af honum en hins vegar er þessi
sjóður of veikur og við úthlutun
úr honum hefur nær gjörsamlega
verið gengið fram hjá höfundum
fræðirita þrátt fyrir skýr lagaá-
kvæði um að þeir skuli fá úr þeim
sjóði rétt eins og skóld.
Hverjir eru rithöfundar?
Fyrir þremur árum, þegar ljóst
var orðið að ýmsir höfundar fræði-
legs efnis, og allir sem eingöngu
skrifa kennslugögn, fengju ekki
aðild að Rithöfundasambandi
íslands, var stofnað félagið Hag-
þenkir sem síðan hefur unnið
ötullega að hagsmunum fræðirit-
höfunda. í Hagþenki eru nú um 160
manns.
Margir höfundar fræðilegs efnis
eru afskaplega hógværir menn og
líta jafnvel alls ekki ó sig sem rit-
höfunda, sama þótt eftir þá liggi
tugir tímaritsgreina eða annað efni
sem hefur ótvírætt gildi fyrir menn-
ingu og þjóðlíf í landinu.
Eg varð mjög var við þessa hóg-
værð þegar ég hringdi fyrir nokkru
í um 50 höfunda til að bjóða þeim
INGÓLFUR Á.
JÓHANNESSON
SAGNFRÆÐINGUR OG KENNARI,
MENNTASKÓLANUM VIÐ SUND
aðild að Hagþenki. Sérstaklega
virðist mér hógværðin áberandi
meðal náttúrufræðinga og kann
það að stafa af því hversu mikið
af þeirra skrifum birtist sem tíma-
ritsgreinar. Aftur á móti er enginn,
sem gefið hefur út fjölritað ljóða-
kver, í vafa um að hann sé rit-
höfundur og fær strax aðild að
Rithöfundasambandinu, ef hann
vill, þótt höfundar fræðsluefnis
komi þar að lokaðri hliðum en hjá
Lykla-Pétri.
Alþýðleg fræðirit eru
mikilvæg fyrir þróun
íslenskrar menningar
Þegar við í Hagþenki höfum sótt
að þeim sem gúkna yfir þeim opin-
beru sjóðum sem eiga að styrkja
rithöfunda til starfa hefur okkur
stundum verið svarað því að Vís-
indasjóður eigi að styrkja starf
fræðirithöfunda. Það er misskiln-
ingur á starfi Vísindasjóðs, hann á
að styrkja rannsóknir. Mikið af
fjórmunum hans hefur auk þess
farið í eins konar aukaíjárveitingar
til opinberra rannsóknastofnana
sem eru fjórsveltar.
Það er einkum samning alþýð-
legra fræðirita sem vanmat og
rangsleitni þeirra sem ráða yfir
opinberum sjóðum bitnar á. Eng-
inn sjóður er til sem styrkir slík
skrif þótt Launasjóður rithöfunda
eigi að gera það skv. lögunum um
hann. Erfitt er að afla fjár til þýð-
inga á þeim doktorsritgerðum
íslenskra fræðimanna sem eru
samdar við erlenda háskóla og
nauðsynlegt er fyrir aðra fræði-
menn og almenning að eiga aðgang
að ó móðurmálinu. Eðlileg og
nauðsynleg endurnýjun íslenskrar
tungu er háð því að skrifað sé og
hugsað á íslensku um öll svið
þjóðlífsins.
Höfundar rita, sem ætlað er að
vera framlag til umræðu og stefnu-
mótunar í þjóðfélagsmálum, eru
líka afar illa settir og eiga nónast
enga möguleika á starfsstyrkjum.
Þetta er mjög alvarlegt mál þar sem
fullyrða mó að það hafi verulegt
gildi fyrir þróun íslenskrar menn-
ingar að einhverjir aðrir en stjórn-
málamennirnir geti sest niður og
virkilega pælt í þjóðfélagsmálum.
Slíkir höfundar þurfa að eiga sama
rétt og skáldin á opinberum starfs-
styrkjum.
Það er rétt að undirstrika það að
ég sé ekki eftir því sem skáldin fá
(nóg af afturhaldsmönnum til þess)
en það mó ekki vera á kostnað jafn-
mikilvægra eða mikilvægari verka.
Það er menningarpólitískt atriði,
og mikilvægt að auki frá lýðræðis-
legu sjónarmiði, að eiga góða
höfunda sem skrifa vandaðar bæk-
ur um þjóðfélagsmál. Blaðagreinar,
hversu góðar sem þær kunna að
vera, eru forgengilegri.
s Skaðabætur fyrir Ijósritun
í um 10 ár hafa rithöfundar bar-
ist fyrir því að fá greiddar skaða-
bætur fyrir ljósritun og aðra
fjölföldun úr verkum sínum í skól-
um. Þegar Hagþenkir var stofnað-
ur var það m.a. til að tryggja það
að þessar skaðabætur lentu í rétt-
um höndum því að þær lauslegu
kannanir, sem gerðar hafa verið,
benda til þess að einkum sé ljósrit-
að fræðilegt efni og úr kennslubók-
um. ftarlegri kannanir munu
eflaust leiða hið sanna um skipt-
ingu efnisins milli tegunda í ljós.
Hagþenkir fékk greidd 10% af
skaðabótaupphæðinni sem greidd
var fyrir tímabilið 1972-84 en fær
væntanlega hærra hlutfall fyrir
tímabilið 1984-7. í framtíðinni eiga
kannanir að skera úr um hvernig
slíkar skaðabætur skiptast milli
rithöfundafélaga.
Ákveðið hefur verið að megin-
hluta þess fjár, sem Hagþenkir fékk
til ráðstöftmar, verði varið til
starfs- og ferðastyrkja til höfunda
og eru það einu starfslaunin sem
sumir þessara höfunda eiga nokk-
urn möguleika á að fá. Þótt smátt
verði skammtað og fáir sem njóta
verður það vonandi hvatning til
frekari átaka og örvun í erfiðu
starfi.
Ingólfur Á. Jóhannesson
a „Það er menningarpólitískt atriði,
^ og mikilvægt að auki frá lýðræðis-
legu sjónarmiði, að eiga góða höfunda
sem skrifa vandaðar bækur um þjóðfé-
lagsmál.“