Dagblaðið Vísir - DV - 11.09.1986, Qupperneq 4

4
FIMMTUDAGUR 11. SEPTEMBER 1986.
Atvinnumál
Kjarasamningar:
Heildarsamflot eða
dreifðir samningar?
Nú þegar þrír og hálfur mánuður er
í að almennir kjarasamningar verða
lausir eru menn famir að huga að
næstu samningum. Ásmundur Stef-
ánsson, forseti Alþýðusambandsins,
hefur varpað fram þeirri hugmynd að
verkalýðsfélögin semji jafiivel við ein-
stök fyrirtæki og ekki verði um
samflot félaganna að ræða eins og í
síðustu samningum. Ekkert hefur ver-
ið ákveðið í þessum efhum og ljóst að
þessi hugmynd Ásmundar verður rædd
ítarlega innan verkalýðshreyfingar-
innar.
Yfirborganir fram í dagsbirtuna
Tilgangurinn með þessari hugmynd
er að hnekkja yfirborgunum sem viða
eru tíðkaðar þessa stundina. í mörgum
tilfellum eru kauptaxtar orðin tóm og
launþegum borgað yfir taxta. Ás-
mundur telur að ef verkalýðsfélögin
semdu beint við fyrirtækin yrði auð-
veldara að draga þessar yfirborganir
fram í dagsljósið og þær festar á blað
og viðurkenndar sem raunverulegir
taxtar.
Eitt af því sem samið var um i síð-
ustu samningum var að kauptaxtar
yrðu færðir nær greiddu kaupi. Kjara-
rannsóknanefnd stendur nú fyrir
víðtækri launakönnun sem nota á til
að endurskoða launakerfið. Ljóst er
að í næstu samningum verður kast-
ljósinu beint að þessari uppstokkun
launakerfisins. í ljósi þessa hefur Ás-
mundur varpað fram hugmyndum
sínum.
Ekki vinnustaðasamningar
Áður en lengra er haldið er rétt að
benda á að hugmyndir Ásmundar snú-
ast ekki um sjálfstæða vinnustaða-
samninga óháða verkalýðsfélögunum.
Það var Vilmundur Gylfason sem
lagði fram frumvarp á sínum tíma um
vinnustaðasamninga. Bandalag jafn-
aðarmanna hefur síðan haldið þessum
hugmyndum á lofti. Þær gera ráð fyr-
ir að starfsmenn einstakra vinnustaða
semji um laun og kjör og myndi eins
konar verkalýðsfélag sem ekki er í
tengslum við stóru verkalýðsfélögin.
Til þess að þetta nái fram að ganga
þarf að breyta lögum. Þröstur Ólafsson
hjá Dagsbrún er ekki hrifinn af þess-
um hugmyndum og bendir á að
nauðsynlegt sé að viðlialda þeirri
reynslu og styrk sem verkalýðsfélögin
búi yfir og hægt sé að beita þegar
kröfúmar gangi ekki upp. Þá bendir
hann á að hjá smærri fyrirtækjum
yrði erfitt fyrir starfsmenn að beita sér
af hörku. Þetta gæti helst gengið á
stórum vinnustöðum þar sem fram-
leiðslan þolir ekki að stoppa í langan
tíma.
Ekki nýtt
Að verkalýðsfélögin semji beint við
fyrirtæki er ekki nýtt fyrirbrigði. Fjöl-
Fréttaljos
Arnar Páll Hauksson
margir sérsamningar hafa t.d. verið
gerðir í kjölfar sérkjarasamninganna
frá því í febrúar. Þetta yrði t.d. ekki
nýtt fyrir Dagsbrún. Um langt árabil
hefur viðgengist að gerðir hafi verið
sérsamningar við einstök fyrirtæki og
i starfsgreinum fyrir utan sjálfa kjara-
samningana. Gott dæmi eru stöðugir
sérsamningar hafnarverkamanna við
Eimskip. „Við höfum gert sérsamn-
inga við þau fyrirtæki sem staðið hafa
betur að vígi,“ segir Þröstur Ólafsson.
Þá hafa sérsamningar verið gerðir
lengi við verksmiðjuna á Grundar-
tanga og álverið. í álverinu eru það
10 verkalýðsfélög sem gera einn samn-
ing við fyrirtækið. Þennan samning
þurfa svo einstök félög að samþykkja.
Almennt vel tekið
í viðtölum DV hefur hugmyndum
Ásmundar almennt verið vel tekið,
bæði af atvinnurekendum og mönnum
innan verkalýðshreyfingarinnar. At-
vinnurekendur benda á að þetta sé
ekki nýtt af nálinni. Þeir benda einnig
á að þótt gerðir verði dreifðir samning-
ar verði atvinnurekendur ekki dreifðir
ef svo má að orði komast. Þeir muni
standa saman og bera saman bækur
sínar ef farin yrði þessi leið í næstu
samningum. Víglundur Þorsteinsson,
formaður Félags íslenskra iðnrek-
anda, segir að tvær hliðar séu á þessu
máh. Ef verkalýðshreyfingin vilji
semja í samræmi við afkomu fyrir-
tækjanna verði að koma til álita hvort
ekki væri hægt að lækka launin þegar
illa áraði.
Kjörin jöfnuð
Bjöm Bjömsson, hagfræðingur ASl,
segir að þessi leið í næstu samningum
gæti orðið lykillinn að því að jafna
kjörin. Með því að semja á þessa leið
sé hægt að toga þá upp sem setið hafa
Dæmigerð staöa í samningum þegar heildarsamningar eru gerðir af fulltrúum landssambandanna. Nú velta menn
því fyrir sér hvort söðla eigi um og semja við einstök fyrirtæki.
eftir í launabaráttunni. Þá væri mikil-
vægt að fleiri yrðu dregnir til samn-
inganna og fleiri bæm ábyrgðina á
hvemig til tækist. Neikvæðu hliðam-
ar væm þær ef samið yrði um óhófleg-
ar kauphækkanir og af hlytist
kollsteypa í efnahagsmálum. Einnig
yrði erfiðara að semja um sameiginleg
mál sem snem að verkalýðshreyfing-
unni.
Þeir sem eftir sitja
Viðmælendur DV benda á að hugs-
anlegt sé að einhveijir hópar sitji eftir.
Þröstur Ólafsson bendir á þetta. Hann
segir að túlka megi ummæli forsætis-
ráðherra imdanfarið sem svo að
stjómvöld ætli að hlaupa undir bagga
með þessum hópum. Mjög líklega
muni ríkið nota endurgreiðslur skatta
til að bæta hag þeirra lægstlaunuðu.
Víglundur Þorsteinsson segir að
dreifðir samningar muni auðvelda
mönnum að gera sér grein fyrir hverj-
ir sifji eftir. Hann ítrekar að það sé
mjög lítill hópur.
Hversu langir samningar?
Af þessu má vera ljóst að menn em
famir að huga að næstu samningum.
Víglundur Þorsteinsson vill að gengið
verði frá þeim fyrir áramót og að fljót-
lega verði hafist handa við samninga-
gerðina. Hann og flestir viðmælendur
DV telja að ekki komi annað til greina
en að gerðir verði langir samningar.
Þröstur Ólafsson er hins vegar ekki á
sama máli. Hann telur að ekki komi
til greina annað en að semja til
skamms tíma og þá til nokkurra mán-
aða. Kosningar verði í vor og óvíst
hverjir eigi eftir að sitja við stjóm-
völinn. Ekki sé hægt að gera samninga
til langs ríma þegar ekki sé ljóst hveij-
ir þar sitji.
-APH
í dag mælir Dagferi
Húmorinn í
hægra heilahvelinu
^^ásterfseimheUans:
aigáf a einskorðuð
æorra heilahveli
° , , „tia ta starfsemi
A !«««“» á weturaf náttúrunnar hendi
ihvelsins, sem erb^“^niðurstaða tilrauna sem
úr uppfysingum -hafa um-
idanfömu. M
Sjálfsagt er flestum eins farið og
Dagfara að pæla lítið í því hvers
vegna sumir em fyndnari en aðrir,
ekki frekar en að maður veltir vöng-
um yfir því hvers vegna þessir eða
hinir em leiðinlegir, sköllóttir, litlir
eða feitir.
Því var það að Dagfari rak upp
stór augu þegar hann fletti Mogga
í gær og sá þar fyrirsögn sem sagði
að kímnigáfkn einskorðaðist við
hægra heilahvelið. í fyrstu hélt Dag-
fari að þeir á Mogganum væm nú
rétt einu sinni komnir í hægri sveifl-
una í pólitíkinni enda er ekki ónýtt
að geta haldið því fram að hægri
sinnað fólk sé skemmtilegra en
vinstri sinnað. En þegar betur var
að gáð kom í ljós að hér var hin
merkasta vísindafrétt á ferðinni og
grafalvarlegar upplýsingar. Segir
þar að kímnigáfa manna eigi rætur
að rekja til starfsemi hægra heila-
hvelsins sem sé sérhæft frá náttúr-
unnar hendi til að vinna úr
upplýsingum. Þessi sérgáfa, segir
áfram í fréttinni, er ekki til komin
sökum þess að hægra heilahvelið sé
hinu vinstra miklu fremra á sviði
tilfinninga. Orsökin er miklu fremur
sú að vinstra heilahvelið annast ein-
vörðungu hina röklegu starfsemi
heilans og er því ónæmt fyrir hinu
fráleita og órökrétta sem kímnigáfa
snýst oftar en ekki um.
Svo mörg vom þau orð.
Heimildir Morgunblaðsins em
fengnar úr Deutscher Forschungs-
dienst sem segir þetta niðurstöður
tilrauna dr. Manfred Dagge og Wolf-
gang Hartje sem starfa báðir við
taugadeild háskólasjúkrahúss í Aac-
hen í Þýskalandi.
Þetta er sem sagt allt pottþétt í
bak og fyrir og fer ekki á milli mála
hvaðan kímnigáfan kemur. Hún er
staðsett í hægra heilahvelinu. Dag-
fari er himinlifandi yfir þessum
uplýsingum. Honum er skyndilega
ljóst að nú em á því vísindalegar
skýringar hvers vegna sumt fólk
hefur ekki húmor fyrir gamansem-
inni í þessum pistlum. Þetta fólk er
ekki með hægra heilahvelið í lagi.
Lengi vel hefúr maður haldið að
þeir sem ekki kunna að taka spaugi
séu illa innrættir aular eða pólitísk
viðrini. Nú er annað komið á daginn
og þeir em hafðir fyrir rangri sök.
Eða hver getur gert að því þótt
vinstra heilahvelið beri hið hægra
ofurliði og skilji ekki fyndnina í til-
verunni? Nú geta menn til dæmis
áttað sig á því næst þegar Steingrím-
ur forsætisráðherra segir brandara
og enginn hlær að það er ekki vegna
þess að Steingrímur sé ekki sniðugur
heldur af því að þeir sem hlusta á
hann em ekki með hægra heilahve-
lið í gangi. Tökum annað dæmi.
Svavar Gestsson hefúr ekki sést
brosa opinberlega í heilan áratug.
Skýringin er e ifaldlega sú að það
er vinstra heilahvelið sem starfar í
Svavari en ekki það hægra!
Og ef maður er laminn, fær yftr sig
súpudisk eða dettur í hálku án þess
að hlæja hátt og snjallt þá er það
vegna þess að hægra heilahvelið er
ekki í funksjón. Svo ekki sé talað
um ef slengt er framan í viðmælanda
einhveijum dónaskap og fúkyrðum
án þess að sá hinn sami fái hlátur-
kast, þá er það einfaldlega vegna
þess að vinstra heilahvelið meðtekur
ekki tvfræðni orða og fyndnina í
skensinu.
Að þessum upplýsingum fengnum
er í framtíðinni næsta auðvelt að
gera sér grein fyrir því hveijir em
með skaddað hægra heilahvel og
hveijir ekki. Stjómmálamenn upp
til hópa em sennilega flestir með
skaddað hægra heilahvel enda em
þeir manna alvarlegastir og jafnan
raunamæddir. Hagfræðingar, út-
vegsmenn og verkalýðsforingjar
hafa einnig áberandi skaddað hægra
heilahvel og veðurfræðingar sömu-
leiðis ef marka má alvömsvipinn á
þeim á sjónvarpsskerminum. For-
stjórar Sambandsins em sennilega
með stórskaddað hægra heilahvel.
Að minnsta kosti er ekki að sjá að
þeir hafi húmor fyrir kaffibaunamál-
inu enda þótt meirihluti þjóðarinnar
gamni sér yfir því á meðan.
Á hinn bóginn er ljóst að maður
eins og Ómar Ragnarsson er með
óskert hægra heilahvel enda mundi
engum húmorlausum manni detta í
hug að nauðlenda á Esjunni. Flosi
er einnig með pottþétt hægra heila-
hvel sem em slæmar fréttir fyrir
Þjóðviljann og Svavar sem em til
vinstri. Og prófessoramir í Aachen
em áreiðanlega með fínt hægra
heilahvel. Öðm vísi hefði þeim ekki
dottið í hug að rannsaka svona fynd-
ið verkefni. Síðast en ekki síst má
öiugglega skrifa upp á það að blaða-
maðurinn á Morgunblaðinu, sem
hafði fyrir því að þýða þessa merku
frétt, hlær með hægra heilahvelinu.
Dagfari