Dagblaðið Vísir - DV - 01.06.1987, Blaðsíða 17

MÁNUDAGUR 1. JÚNÍ 1987.
17
Opnun unglingageðdeildar
Miðvikudaginn 27. maí 1987 var
opnuð geðdeild fyrir unglinga. Sú
deild tengist bamageðdeild sem hef-
ur verið starfrækt síðan 1971. Sami
yfirlæknir er yfir báðum þessum
deildum, Páll Ásgeirsson, og hefur
hann verið yfirlæknir bamageð-
deildar frá upphafi. Bamageðdeildin
hefur frá upphafi verið kennd við
Hringinn (Geðdeild Bamaspítala
Hringsins), líknarsamtök kvenna,
sem hafa unnið að velferðarmálum
bamá í fjölmarga áratugi og lagt
þeim lið og fé. Áður hafði Hríngur-
inn stutt af alefli stofnun bamadeild-
ar við Landspítalann.
Við opnun unglingageðdeildar var
boðið mörgum gestum, forseta Is-
lands, Vigdísi Finnbogadóttur,
forsætisráðherra, Steingrími Her-
mannssyni, ráðherra heilbrigðis-
mála, Ragnhildi Helgadóttur, Sverri
Hermannssyni menntamálaráð-
herra, landlækni, Ólafi Ólafssyni,
aðstoðarlandlækni, Guðjóni Magn-
ússyni og Amóri Pálssyni, umdæ-
misstjóra Kiwanishreyfingarinnar á
Islandi. Boðið var mörgu starfsfólki
líknar- og heilbrigðismála af ýmsu
tagi. Höfundur þessarar ritgerðar
var meðal gesta. í forsvari gestgjafa
vom Davíð Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Ríkisspítala, Friðrik
Sophusson, formaður stjómar Rík-
isspítala, yfirlæknir deildarinnar,
Páll Ásgeirsson, Borghildur Maack
hjúkrunarforstjóri og prófessor
Tómas Helgason, sérfræðingur í geð-
lækningum.
80 ár frá því fyrsti geðspítalinn
tók til starfa
27. maí er merkur dagur í sögu
íslenskra geðlækninga því að þann
dag fyrir 80 árum tók til starfa fyrsti
geðspítali á íslandi, Kleppsspítalinn,
sem seinna var nefndur Gamli
Kjállaiinn
Gunnsteinn
Gunnarsson
heilsugæslulæknir í Kópavogi
meö sérfræðiviðurkenningu í
barna- og
unglingageðlækningum
og geðlækningum fullorðinna
Kleppur, og var fyrsti yfirlæknir þar
Þórður Sveinsson. Það þótti því
kjörið tækifæri að halda upp á 80
ára afmælið með einhverjum atburði
og varð þessi fyrir valinu. Búið er
að vinna að undirbúningi málsins
undanfarið ár og hefur verkið geng-
ið vel.
Davíð Gunnarsson hóf athöfnina
og bauð gesti velkomna. Því næst
bað hann Ragnhildi Helgadóttur
heilbrigðisráðherra að taka til máls
og lauk hún máli sínu með því að
lýsa unglingageðdeild opnaða. Næst
tók til máls umdæmisstjóri Kiwanis-
hreyfingarinnar á íslandi, Amór
Pálsson. Hefur hreyfingin á undan-
fömum 10 árum, á 2-3ja ára fresti,
selt K-lykilinn til Qáröflunar líknar-
mála og m.a. með fjárframlögum
hvatt til stofnunar unglingageð-
deildar.
Sá þriðji, og á eftir Amóri, talaði
prófessor Tómas Helgason. Hann
talaði lengst. Hann lýsti þróun geð-
lækninga á íslandi í 80 ár. Hann
nefhdi fyrsta yfirlækninn, Þórð
Sveinsson, og sagði sfðan frá fóður
sínum, dr. Helga Tómassyni, og
starfi hans. Fór hann síðan hratt
yfir sögu, nefridi hvergi sitt nafn í
þessari uppbyggingu og kom þar að
lokum máli sínu að nú væri fyllt upp
í það skarð sem lengi hefði verið,
þ.e. að unglingar (u.þ.b. 12-18 ára)
fengju nú loksins eigin geðdeild.
Hann notaði tækifærið til að þakka
öllu starfsfólki við geðheilbrigðis-
störf og taldi að það ynni meira af
hugsjón en af efhalegum ábata og
var á honum að skilja að bæta þyrfti
kjör þeirra sem vinna við þau mál.
Páll Ásgeirsson, yfirlæknir ungl-
ingageðdeildarinnar, talaði ekki.
Húsnæði unglingadeildarinn-
ar
Húsnæði unglingageðdeildarinnar
er að Dalbraut 12 í Reykjavík, í lág-
reistu húsi, einnar hæðar, sam-
byggðu bamageðdeildinni. Það var
áður notað fyrir Upptökuheimili
Reykjavíkur og var í eigu borgarinn-
ar en með makaskiptum eignaðist
ríkið og þar með Ríkisspítalamir
húsnæðið. Ríkið lét af hendi jarðar-
part ofan byggðar til Reykjavíkur.
Deildarskipun er hönnuð af Garðari
Halldórssyni, húsameistara ríkisins.
Er deildin ætluð fyrir 6-8 sjúklinga
á unglingsaldri með geðræna sjúk-
dóma. Starfslið mun verða 17 manns.
Deildin er aðallega tvær álmur í
vinkil, önnur fyrir lækna, félagsráð-
gjafa og sálfræðinga, hin, án skil-
veggs, er legudeild sjúklinganna,
u.þ.b. 30 metrar að lengd. Málað er
í ljósum lit, nær hvitum, herbergi
sjúklinga ýmist fyrir 2 eða 1. Sjúkl-
ingarúm hafa hvíta ábreiðu, stóll er
við hvert rúm af eldhússtólagerð.
Setustofan er vel rúmgóð, stólar og
sófar með rauðu áklæði, gluggatjöld
öll hvít með fölbleiku munstri,
gangalýsing björt, loft í gangi rautt
og kemur lýsing ofan frá. Á sjúkl-
ingagangi er vaktstofa hjúkrunar-
fólká og herbergi fyrir deildarritara,
eirniig eldhús, borðstofa, þvottaher-
bergi og geymslur. í kjallara mun
vera herbergi ætlað fyrir fondur, s.s
leir. Ekki veit ég hvar húsameistari
ríkisins hefur fengið sérfræðiráð-
leggingar um skipulagningu geð-
deildar fyrir unglinga. Við
unglingageðdeildina mun einnig
verða rekin göngudeild til meðferðar
sjúklinga. Sagði prófessor Tómas að
fyrsti sjúklingurinn mundi verða
tekinn til meðferðar þ. 15. júní nk.
Þess saknaði ég í áðumefndu er-
indi prófessors Tómasar að ýmsir
aðilar hafa unnið ötullega að með-
ferð unglinga á undanförnum
tveimur áratugum eða lengur og ég
vil bæta þar nokkru við. Vil ég nefna
þar til Félagsmálastofnun Reykja-
víkur og fleiri félagsmálastofhanir,
sálfræðideild skóla. Út frá þeim hafa
þróast meðferðarstofnanir, svo sem
Unglingaheimili ríkisins, meðferðar-
heimili nokkur, neyðarathvarf fyrir
unglinga, útideild og fleira. Þessar
stofhanir hafa þurft að takast á við
vandamál þessara unglinga og fjöl-
skyldna þeirra og hafa unnið mjög
gott starf við erfið skilyrði og oft
fengið til meðferðar óleysanleg
vandamál, sérstaklega þegar ungl-
ingamir hafa haft geðsjúkdóma sem
þurfa sérfræðimeðferð. Þar hefur
skarðið í meðferðinni sem fyllt var
27. maí 1987 oft verið bagalegt. Þess-
ir unglingar hafa þá verið ýmist of
stórir fyrir bamageðdeildarvistun
eða of litlir fyrir meðferð á stóm
geðspítulunum og þá ekki fengið þá
sérfræðilegu meðferð sem nauðsyn-
leg hefði verið. Vandamálið hefur
þó heitast brunnið á foreldrum þess-
ara unglinga.
Mér er kunnugt um að yfirlæknir
geðdeildar bama, Páll Ásgeirsson,
og sérfræðingar hans meðal lækna,
sálfræðinga, félagsráðgjafa og ann-
ars starfsfólks hafa séð þetta
vandamál skýrt svo lengi sem sú
deild hefur starfað, frá 1971, og reynt
að vinna að því að skarðið væri fyllt.
Hefur sá dráttur orðið vegna mót-
stöðu þess sem mestu hefur ráðið.
Svo kann að fara að síðar verði bent
á fleiri þætti.
Gunnsteinn Gunnarsson
„Þessir unglingar hafa þá verið ýmist of
stórir fyrir barnageðdeildarvistun eða of
litlir fyrir meðferð á stóru geðspítulunum
og þá ekki fengið þá sérfræðilegu meðferð
sem nauðsynleg hefði verið.“
Einn kunningi minn hefur kallað
Islendinga „delluþjóð", og það er að
mínu mati ekki svo fráleitt. Varla
er komið eitthvað nýtt á markaðinn,
vel auglýst af peningagráðugum bis-
nessmönnum, fyrr en allir verða að
eiga það. Enginn 'er maður með
mönnum nema hann kaupi sér hitt
og þetta sem stöðutákn. Ungt fólk
er sérlega næmt fyrir auglýsingaá-
róðrinum og fróðlegt væri að vita í
hvað peningar ungmenna fara helst.
Það eru margir sem nota sumarfríið
alls ekki til þess að slappa af og
hvíla sig eftir erfiðan vetur í skóla,
taka sér ekki einu sinni stutt frí,
heldur byrja strax að þræla í ein-
hverri sumarvinnu. Maður verður
víst að eiga sitt eigið litasjónvarp í
herberginu sínu, stereógræjur,
kannski vídeó, að sjálfsögðu fatnað
eftir nýjustu tísku og jafnvel bíl. Það
er vísvitandi verið að gera unga fólk-
ið strax frá upphafi að „góðum og
þægum“ eyðslusömum neytendum.
Hættuleg og umhverfisspill-
andi
Ein af nýjustu dellum þjóðarinnar
eru fjórhjólin. Þau eru því miður
ekki bara dýr heldur líka hættuleg
og umhverfisspillandi tómstunda-
iðkun. Það sem þegar hefur átt sér
stað er eiginlega nægjanlegt til að
banna innflutning og notkun slíkra
tækja með öllu. Lög og reglur, sem
Ijalla um þessi fjórhjól, eru bæði
ófúllnægjandi og vitlaus. Þessi hjól
eru hvorki leyfð á almennum vegum
né innanbæjar. Það þýðir að þau eru
einungis til þess að leika sér að í
náttúrunni utan byggða! Eftirlit með
„jeppakörlum", sem kunna ekki að
stilla sig um að aka á viðkvæmum
gróðri, er nógu erfitt og því þarf
ekki endilega að bæta við sííkri vit-
leysu sem fjórhjólin eru.
Maður hlakkar ekki beinlínis til
að ferðast með hóp útlendinga um
landið, ferðafólk sem kemur hingað
Fjórhjólafarganið
„Maður hlakkar ekki beinlínis til að ferð-
ast með hóp útlendinga um landið, ferða-
fólk sem kemur hingað til að sjá óspillta
náttúru íslands, þegar búið er að „skreyta“
marga af fallegustu stöðum landsins með
ljótum hjólförum.“
KjaUaiinn
Ursula Jiinemann
leiðsögumaður
til að sjá óspillta náttúru íslands,
þegar búið er að „skreyta“ marga
af fallegustu stöðum landsins með
ljótum hjólförum. Þetta hefúr þegar
gerst í Landmannalaugum og við
Eldgjá svo dæmi séu nefnd. Ekki
einu sinni með hámarks bjartsýni
má búast við að um þúsund fjór-
hjólakappar láti sér nægja að leika
sér í sandgryfjum og gróðurlausu
landi. Það er bara tímaspursmál
hvenær búið verður að „ganga end-
anlega frá“ síðustu grónu blettunum
sem sauðkindin hefur fyrir tilviljun
skilið eftir.
Slæmt er einnig hve létt og kæru-
leysislega er fjallað um fjórhjólin í
fjölmiðlum. Nefnum tvö dæmi.
„Mjúkfætlur“
I vetur sem leið var stutt sjón-
varpsviðtal við Ómar Ragnarsson
um fjórhjólin og náttúruspjöll. Þá lét
hann eitt svona hjól aka lúshægt
yfir höndina á sér til að sanna að
það gætu ekki verið mikil náttúru-
spjöll af slíkum „mjúkfætlum“.
Hvemig getur fagmaður eins og
hann látið hafa sig f slíka vitleysu?
Hann myndi svo sannarlega ekki
setja puttana undir ef fjórhjól æki
bara á venjulegum hraða, tölum ekki
um á lausum jarðvegi og upp brekku
þar sem hjólin taka virkilega í.
■ Dæmi 2:1 „sviðsljósi" DV 14. maí
var sýnd mynd af tveim stelpum á
fjórhjóli og brosandi lögregluþjóni.
Það var þá bara fyndið að þær vom
að spæna upp svæðið í kringum
Stýrimannaskólann, og „hlegið var
dátt að öllu saman og engum stung-
ið bak við lás og slá“, eins og segir
í skýringartexta með myndinni.
Hvaða gagn er að boðum og bönn-
um ef ekki einu sinni verðir laganna
sjá um að framfylgja þeim?
„Bara að leika sér“
Um daginn kom litli strákurinn
minn skelfingu lostinn inn og neit-
aði að leika sér lengur úti. Hann
sagðist vera hræddur við mótorhjól-
in. Mörg dæmi era um það að
fjórhjólagarpar hafa ónáðað böm að
leik eða fótgangandi fólk. Málið er
nefnilega að þetta dellufólk þrífst
ekki nema það geti sýnt sig. Fjór-
hjólin era illa merkt (engin eða
örlítið númeraskilti) og maður gæti
tæplega tekið einhverja ökufanta til
bæna.
Og eitt í lokin: Sá sem verður einu
sinni vitni að því að bam deyr af
völdum ökumanns sem var „bara að
leika sér“ er á móti allri kæraleysis-
legri notkun ökutækja, alveg sama
hvort bílar, mótorhjól, vélsleðar eða
fjórhjól eiga í hlut og jafnvel þótt
fegurðardrottning Norðurlands sitji
við stýri (DV 23. mai „Fegurð á fjór-
hjóli"). Verður mannslífið ekki
ennþá mest metið í menntuðu þjóð-
félagi? Á ekki sem fyrst að taka
ökutækin úr umferð sem era bara
til að leika sér á?
Ursula Junemann