Dagblaðið Vísir - DV - 23.07.1991, Qupperneq 14

14
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINAffSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð í lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Heimalagað peningaleysi
Ríkisstjórnin þurfti ekki að æfa sig í sjónhverfingum,
þegar hún var að mata fjölmiðla og almenning á fréttum
af undirbúningi frumvarps til íjárlaga ríkisins á næsta
ári. Margt af því, sem hún er að vinna að, er til bóta
og hefði fengið hljómgrunn, án nokkurs dulargervis.
Blekkingar ríkisstjórnarinnar hafa einkum verið
tvenns konar. Áður hefur hér í leiðara verið íjallað um
aðra tegundina. Hún felst í, að loforð um óbreytta skatta
eru efnd á þann hátt, að lögð eru á fólk og fyrirtæki
gjöld fyrir ýmsa þjónustu, sem þessir aðilar fá.
Hin tegundin hefur meira verið í fréttum hér í blað-
inu að undanförnu. Hún felst í, að ríkisstjórnin reynir
að gera sem mest úr erfiðleikum sínum til þess að fá
fólk til að sætta sig við niðurskurð þjónustu og hækkuð
þjónustugjöld, og gen ekki of miklar kjarakröfur.
Þegar fjármálaráðherra talar um 25 milljarða vanda
ríkissjóðs á næsta ári, 1992, er hann búinn að tína til 5
milljarða fortíðarvanda vegna óráðsíðu fyrri ríkisstjórn-
ar, 2 milljarða í tekjutap vegna samdráttar í þjóðarbúinu
og 4 milljarða fjárlagahalla á yfirstandandi ári, 1991.
Stærsti hluti 25 milljarða vandans felst þó í tillögum
ráðherra núverandi ríkisstjórnar. Þær fara samanlagt
tæpa 15 milljarða fram úr forsendum gildandi fjárlaga.
Það skiptist þannig, að eldri lög heimta 7 milljarða,
nýleg lög 3 milljarða og ný óskhyggja 4 milljarða.
Mikill hluti vandans felst því í hefðbundnum verkum
á borð við að skera niður óskir ráðherra um ný útgjöld
og að fresta eða hætta við mál, sem ný og gömul lög
gera ráð fyrir. Þetta er ekki nýtt af nálinni og er ekki
tilefni sérstakrar samúðar í garð stjórnarinnar.
Ráðherrarnir eru misjafnlega áhugasamir um þetta
verk. Heilbrigðisráðherra hefur riðið á vaðið með niður-
skurði á þátttöku ríkisins í lyfjakostnaði og er að koma
á fót gjaldheimtu fyrir legu á sjúkrahúsum, að vísu á
þann hátt, að ríkið skammti undanþágur út og suður.
Landbúnaðarráðherra er hins vegar svo tregur, að
ríkisstjórnin hefur skipað honum annan ráðherra til
aðstoðar. Landbúnaðarráðherra vill ekki heyra á þessa
aðstoð minnst og talar um að beita sjónhverfmgum á
borð við „að breyta uppsetningu fj árlagafrumvarpsins“.
Svipaður tónn er í sjávarútvegsráðherra, sem sagði:
„Ég hef verið að leita leiða til sparnaðar með tilfærsl-
um.“ Á bak við þessar tilvitnanir í tvo ráðherra er göm-
ul ráðherraspeki um, að losna megi við vandamál með
því að færa þau til og hagræða þeim í bókhaldi.
í sparnaðaráformum ríkisstjórnarinnar er athyglis-
vert, hve mikil áherzla er lögð á niðurskurð velferðar
hjá almenningi, svo sem í heilbrigðiskerfmu, og lítil
áherzla á niðurskurð velferðar hjá atvinnuvegum, svo
sem í landbúnaði. Þetta minnir nokkuð á Gorbatsjov.
Forseti Sovétríkjanna situr yfir gjaldþrota ríkisbúi
og gengur með betlistaf um Vesturlönd. Á sama tíma
heldur hann uppi 20% hlutdeild stríðsvélarinnar í ríkis-
búinu. Þetta er margfalt meira fé en það, sem hann seg-
ir vanta til að koma þjóðarhag af stað að nýju.
Hér á landi er líka verið að skera til blóðs á ótal svið-
um, meira eða minna til að koma í veg fyrir eða fresta
niðurskurði á okkar stríðsvél, það er að segja á ríkis-
rekstri landbúnaðar. Þar væri hægt að ná öllum sparn-
aðinum, en því miður er bannhelgi á slíkum sparnaði.
Þótt viðurkenna beri, að ríkisstjórninni sé fjár vant,
er rétt að skoða vandann í víðara samhengi, svo að sjá
megi, að hann er meira eða minna heimalagaður.
Jónas Kristjánsson
ÞRIÐJUDAGUR 23. JÚLÍ 1991.
Heræfingar í öllum
landsfjórðungum
Utanríkisráðuneytið sendi þann
15. júlí sl. frá sér fréttatilkynningu
um „sjöttu reglulegu vamaræfingu
Atlantshafsbandalagsins á Is-
landi“. í tilkynningunni um heræf-
inguna segir m.a.: „Markmið henn-
ar er að æfa varnar- og liðsauka-
áætlanir fyrir ísland á hættu- eða
ófriöartímum... Æfður verður
íiutningur þeirra hingað og liðinu
gert kleift að venjast aðstæðum
hérlendis. Þá verður hluti varnar-
áætlunar íslands, sem lýtur að
vörnum alls landsins, æfður og
felst m.a. í flutningi lítilla hópa
varaliðsmanna til allra landsfjórð-
unga með þyrlum."
í Morgunblaðinu segir réttilega í
fyrirsögn um málið daginn eftir:
„Fyrstu heræfingarnar utan varn-
arsvæðisins í Kefiavík“. Jafnframt
er hér verið að útfæra áætlun um
samstarf hersins og íslenskra
stofnana eins og Almannavarna
ríkisins, Landhelgisgæslu og Pósts
og síma, sem ýtt hefur verið á eftir
af Bandaríkjamönnum og NATÓ
um nokkurra ára bil.
Nú eru liðin fjörutíu ár frá því
herstöðvasamningurinn var gerð-
ur við Bandaríkin. Herinn kom
hingað vegna hernaðarhagsmuna
Bandaríkjanna og NATÓ á dögum
kalda stríðsins. Hlutverk hans var
aldrei að verja íslendinga heldur
hefur hann verið hlekkur í hernað-
artafli risaveldanna á Norður-
Atlantshafi. Þetta sést m.a. á því
að engar áætlanir voru gerðar um
að verja íslenska borgara ef til
átaka kæmi og aðalherstöðin var
byggð upp á Keflavíkurflugvelli í
næsta nágrenni höfuðborgarinnar.
Kalda stríðinu lokið - Hern-
aðarumsvif aukin!
Það er mikil óskammfeiíni að
auka nú hemaðarumsvif á íslandi
þegar slökun og afvopnun setur
svip sinn á málefni okkar heims-
hluta. Forystumenn risaveldanna
beggja hafa kveðið upp úr um það
að kalda stríðinu sé lokið og Atl-
antshafsbandalagið hefur týnt
óvini sínum. Helsta verkefm
bandalagsins um þessar mundir er
að leita að réttlætingu fyrir áfram-
haldandi tilvist sinm. í því sam-
bandi ber hæst hugmyndir um að
breyta bandalaginu í eins konar
alþjóðalögreglu til að grípa inn í
átök „utan svæðis".
Hafa ber hins vegar í huga að
herstöðvamar hér eru bandarískar
og reistar og reknar undir merki
tvíhliða „varnarsamnings" milli
íslands og Bandaríkjanna. Heræf-
ingin er á sama hátt eingöngu
bandarískt fyrirtæki, þar sem „um
eitt þúsund liðsmenn úr varaliði
KjaHariiin
Hjörleifur Guttormsson
alþingismaður
dons aðmíráls, yfirmanns í Kefla-
víkurherstöðinni, í kveðjuræðu
hans vorið 1989. Þar ræddi hann
um nauðsyn þess að tengja herliðið
hér nánari böndum við „eyja-
skeggja" þannig að það yrði vel-
kominn og sjálfsagður þáttur í ís-
lensku þjóðlífi. Við þetta tækifæri
lýsti McVadon því jafnframt yfir
að herstöðvarnar hér á landi yrðu
enn þýðingarmeiri í framhaldi af
slökun í samskiptum risaveldanna
og fækkun í bandarískum herafla
á meginlandi Evrópu.
Samþætting hernaðarum-
svifa og þjóðlífs
Jón Hannibalsson hljóp frá um-
ræðu um utanríkismál á Alþingi til
að kveðja McVadon. Nú er að koma
fram að heilræði aðmírálsins hafa
„Það er ástæða til að minnast þess nú
að Bandaríkin óskuðu eftir herstöðv-
um á íslandi til 99 ára þegar á árinu
1945, fyrir upphaf kalda stríðsins.“
Bandaríkjahers munu taka þátt í
æfmgunni". Það er því nánast út í
hött að utanríkisráðuneytið talar
um „varnaræfingu Atlantshafs-
bandalagsins á íslandi". Sú klisja
að kenna Keflavíkurherstöðina við
NATÓ er að vísu ekki ný af nálinni
og hefur sést æ oftar síðasta ára-
tug, sbr. vegmerkingar nálægt her-
stöðinni og orðalag í skýrslum ut-
anríkisráðherra.
Bandarísk útvarðstöð til
langframa?
Það er ástæða til að minnast þess
nú að Bandaríkin óskuðu eftir her-
stöðvum á íslandi til 99 ára þegar
á árinu 1945, fyrir upphaf kalda
stríðsins. Beiðni þeirra var þá
hafnað nær einróma af íslenskum
stjórnmálamönnum. Það tók
bandarísk stjórnvöld hins vegar
ekki nema 6 ár að ná markmiði
sínu, þótt tímamörk herstöðva-
samningsins væru þrengri en
Bandaríkin hefðu kosið og unnt
væri að segja samningnum upp
með eins og hálfs árs fyrirvara. í
reynd hefur Bandaríkjaher nú haft
þessa aðstöðu nær helming þess
tíma sem upphaflega var krafist.
Það er einnig dagljóst að það er
ekki á dagskrá hjá hermálayfir-
völdum í Bandaríkjunum að loka
herstöðvum hér á landi. í því sam-
bandi er skemmst að minnast
óvenju opinskárra ummæla McVa-
komist vel til skila í utanríkisráðu-
neytinu íslenska. Haustið 1990
skipaði utanríkisráðherra svokall-
aða „skipulagsnefnd um öryggis-
og varnarmál“ til „að tryggja
markvissa áætlanagerð á sviöi
vamar-, öryggis- og almanna-
varnamála". í nefndina voru skip-
aðir 6 íslendingar og að auki tveir
úr Bandaríkjaher: Thomas F. Hall
aðmíráll og Donald Perkins ofursti.
Aðmírállinn er yfirmaður Banda-
ríkjahers hér á landi og stjórnar
samkvæmt fréttatilkynningu utan-
ríkisráðherra heræfingunni sem
hefst um næstu mánaðamót.
Eitthvað var utanríkisráðherr-
ann feiminn við að greina Alþingi
frá þessari sérkennilegu nefnda-
skipan sinni. í tveimur fyrirspurn-
um á þingi sl. vetur tókst mér ekki
að kreista út úr ráðherranum þá
staðreynd að fyrir hans atbeina
væru tveir yfirmenn úr Banda-
ríkjaher komnir í nefndaskrá
Stjórnarráðsins.
Heræfmg „Atlantshafsbanda-
lagsins“ hér á landi í miðjum hey-
örtnum ætti að verða landsmönn-
um tilefni til að endurmeta afstöð-
una til erlendra herstöðva. Ætlum
viö landi okkar það hlutskipti að
verða enn um langa framtíð út-
varðstöð í hemaðarkerfi Banda-
ríkjanna?
Hjörleifur Guttormsson