Dagblaðið Vísir - DV - 23.01.1992, Page 14

14
FIMMTUDAGUR 23. JANÚAR 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLT111,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: Auglýsingar: (91 )626684
- aðrar deildir: (91)27079
GRÆN NÖMER: Auglýsingar: 99-6272 Áskrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
FAX: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð i lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Minna gildi herstöðvar
Gildi herstöövarinnar á Keflavíkurflugvelli hefur
snöggminnkað og mun áfram minnka á næstu árum,
ef ekki veröa snögg skipti á stjórnarfari í Rússlandi.
Eftirlit meö hemaðarskipum, -kafbátum og -flugvélum
veröur ekki eins brýnt og var á dögum Sovétríkjanna.
Lýöræðislegt Rússland hefur erft hernaðarmátt Sov-
étríkjanna í Murmansk og á Kólaskaga. Þaðan hafa
komið og munu koma þau hernaðartæki, sem talið hef-
ur verið og talið verður skynsamlegt að fylgjast með í
nágrenni við íslenzku hhðin í Norður-Atlantshafi.
Meðan enn er hætta á bakslagi í Rússlandi heldur
herstöðin á Keflavíkurflugvelli hluta af fyrra gildi sínu.
Mikil óánægja er með verðhækkanir í Rússlandi. Aftur-
haldsöflum í her og kommúnistaflokki landsins gæti
tekizt að virkja hana til gagnbyltingar.
Ef Rússum tekst að varðveita nýfengið lýðræði, dreg-
ur smám saman úr möguleikum afturhaldsaflanna á
að hrifsa til sín völd. Um leið minnkar hættan við ís-
lenzku hhðin á Norður-Atlantshafi og verður fljótlega
fyrst og fremst fræðhegs eðlis, en ekki raunveruleg.
Átök í sunnanverðum erfðaríkjum Sovétríkjanna og
á Balkanskaga skipta litlu hér norður í höfum. Erfða-
deilur og önnur eftirmál heimsveldishrunsins hafa ekki
og munu ekki hafa áhrif á öryggi á íslandi og hafsvæð-
um þess. Sá vandi verður austar og sunnar í álfunni.
Staðreyndin er einfaldlega sú, að dauður er „vondi“
karhnn í tilveru Atlantshafsbandalagsins og varnarhðs-
ins á Keflavíkurflugvelli. Þetta bakar bandalaginu th-
vistarvanda og vamarhðinu tilvistarhrun. Þannig veit
enginn, hvað átt hefur, fyrr en misst hefur.
I sjónmáh er nýr óvinur vestursins. Sá verður erfið-
ari viðfangs en Sovétríkin, því að hann hefur meiri innri
sannfæringarkraft og hefur önnur markmið en hinn
fyrri óvinur. Þetta er íslam, eini marktæki hemilhnn á
útbreiðslu vestræns lýðræðis um allan hnöttinn.
Hættan frá íslam kemur einkum fram á suðurmörk-
um hins vestræna heims, við Miðjarðarhaf og Svarta-
haf, fjarri íslandi og vamarliði þess. Atlantshafsbanda-
lagið mun varðveita tilverarétt sinn með því að beina
sjónum sínum frá norðri th þessara suðlægu átta.
Hryðjuverkahætta, sem einkum stafar frá íslam, mun
einnig fara vaxandi með aukinni spennu vesturs og ísl-
ams. Hættan er ekki bundin við suðurmörk vestræns
lýðræðis. Hana getur borið niður hvar sem er, th dæm-
is á íslandi, en einkum í stórborgum Vesturlanda.
Skynsamlegt væri að beina viðbúnaði á Keflavíkur-
flugvelh í auknum mæh gegn hugsanlegum árásum fá-
mennra hryðjuverkahópa. Sá viðbúnaður hlýtur að vera
aht annars eðhs en hinn hefðbundni viðbúnaður, sem
var miðaður við atómstríð vesturs og austurs.
Minnkandi gildi herstöðvarinnar á Keflavíkurflug-
vehi og breytt viðfangsefni í vörnum landsins munu
kaha á endurskoðun varnarmála. Betri efnisrök verða
fyrir því, að íslendingar taki sjálfir að sér eftirht og
hryðjuverkavamir að töluverðu eða öllu leyti.
Þar sem Norður-Atlantshafið er ekki lengur í spennu-
miðju alþjóðamála, er komin ný staða, sem kann að
auðvelda Bandaríkjunum og Atlantshafsbandalaginu
að komast að raun um, að bezt sé, að íslendingar taki
við leifunum af hlutverki Keflavíkurflugvahar.
Ekki þýðir að láta eins og ekkert hafi í skorizt, þótt
kalda stríðið hafi hrunið. Gildi Keflavikurflugvallar
verður óhjákvæmhega annað og minna en verið hefur.
Jónas Kristjánsson
Umræðan um drög að nýju Gatt-
samkomulagi, sem framkvæmda-
stjóri Gatt kynnti skömmu fyrir
jól, hefur nú róast eilítið. Fram til
þessa hefur umræðan einkum ver-
ið í fréttaskeytastíl í íjölmiðlum og
ekki vel til þess fallin að upplýsa
almenning um hvaö drögin fela í
sér í raun. Enda er full ástæða til
að gagnrýna stjórnvöld fyrir lélega
kynningu á þessu máli.
Það gerði t.d. forystumönnum
bændasamtakanna kleift að stilla
málinu þannig upp að fjölmargir
telja að hér sé aðeins samið um
landbúnað og að markmiðið sé að
leggja hann nánast í rúst.
HvaðerGatt?
Rúmlega 100 þjóðlönd eiga nú
aðild að „General Agrement of Ta-
rifs and Trade“, skammstafað Gatt.
Hér er um að ræða samkomulag
um tolla og viðskipti og við það
„Því má búast við verðlækkun á þessum mikilvægu vörum ...“ segir
m.a. í grein Jóhannesar.
GATTer
okkuríhag
miðað að örva viðskipti landa á
milli, draga úr tollamúrum og
óeðlilegum afskiptum af sam-
keppni í einstökum löndum.
Strax með Kennedy-viðræðun-
um, sem lokið var 1968, náðum við
umtalsverðum árangri. Samið var
um lækkun tolla á mikilvægum
sjávarafurðum á Bandaríkjamark-
aði. Einnig var samið um tolla-
lækkun á lagmeti og ullarvörum
og fjölmörgum öðrum iðnaðarvör-
um. Eftir Tokyo-viðræðurnar 1979
lækkuðu tollar enn frekar og á
fleiri sjávarafurðum. Auk tolla á
ull lækkuðu tollar á osti sem seldur
hefur verið til Bandaríkjanna og
víöar í talsverðu magni. Mikilvæg-
ir markaðir opnuöust einnig í
Kanada, Japan og víðar.
Við íslendingar erum mjög háðir
milliríkjaviðskiptum. Við seljum
stærstan hluta framleiðslu okkar
til annarra landa og flytjum annað
eins inn. Það er því afar mikilvægt
fyrir okkur að sem minnstar höml-
ur séu í viðskiptum landa á milli.
Því er ljóst að aðild okkar að Gatt
hefur skilað okkur ómældum ár-
angri.
Úrugvæ-viðræður
Erfiðlega hefur gengið að ná sam-
komulagi í þeim viðræðum sem nú
er verið að reyna aö ljúka og eru
kenndar við Úrugvæ. Enda eru við-
ræðumar kannski viðameiri en
nokkm sinni fyrr. Þær munu ná
til nánast allra vara en einnig
ýmissar þjónustu. Einnig er reynt
að gera leikreglumar sanngjamar
landa á milh.
íslendingar munu ná fram tolla-
lækkunum á ýmsum mikilvægum
útflutningsvörum, náist samkomu-
lag. Þar má nefna dæmi um fiskaf-
urðir á mikilvægum mörkuðum og
einnig búnað og tæki í fiskvinnslu.
Það sem erfiöast hefur gengið að
ná samkomulagi um í þessum við-
ræðum em viðskipti með landbún-
aðarvörur. Þar hafa iðnríkin, undir
forystu EB og Bandaríkjanna, stað-
ið á bremsunni og viljað viðhalda
afskiptum ríkisvalds af þessari
framleiðslugrein þótt stríðskostn-
aður af því sá hár hjá skattgreið-
endum þessara landa. í raun hafa
þessi lönd múrað sig inni í hafta-
kerfi sem hindrar öh eölileg við-
skipti með þessar vömr.
Þetta hefur ekki síst komið illa
við þróunarríkin sem mörg hver
eru vel fallin til framleiðslu land-
búnaðarvara. Þessar þjóðir hafa
bara ekki markaði fyrir þær land-
búnaöarvörur sem iðnríkin geta
framleitt sjálf. Með auknum við-
skiptum með þessar vörur myndu
þróunarríkin því mörg hver fá
langþráðan gjaldeyri til kaupa á
vörum sem iðnríkin framleiða.
Enda snúast Gatt-viðræðumar ein-
KjáUarinn
Jóhannes Gunnarsson
formaður
Neytendasamtakanna
landsneyslu innan hverrar vöm-
tegundar og mun sú tala hækka í
5% á nokkrum ámm. Það sem flutt
verður inn til viðbótar mun bera
það háan toll að verðið verður það
sama og á innlendum vömm. Toll-
ar munu síðan lækka um 36% en
samtímis verða útflutningslöndin
að lækka útflutningsstyrki sína um
sömu prósentutölu. Jafnvel verður
heimilt, ef innlenda varan er sér-
staklega viðkvæm fyrir erlendri
samkeppni, að lækka tollana enn
minna á þeim vörum og þá eitthvaö
meira tolla á þeim vörum sem bet-
ur þola verðsamkeppni. Ríkis-
stjómin hefur'þar aö auki sett
nokkra fyrirvara við drögin og geta
Neytendasamtökin tekið undir þá
flesta.
„Því meira sem dregiö verður úr ríkis-
afskiptum af landbúnaði í heiminum
munu möguleikar íslensks landbúnað-
ar á hagkvæmum útflutningi aukast.“
mitt um að auka heimsviðskipti til
hagsbóta fyrir allar þjóðir.
Landbúnaðurinn
í þeim drögrnn sem nú hggja fyr-
ir um landbúnaðarmál er aðeins
gert ráð fyrir htlu skrefi í að örva
heimsviðskipti með þessa vöm. Er
þar gengið mun skemmra en t.d.
Alþjóðasamtök neytenda hafa gert
tillögu um.
í meginatriðum er reynt að semja
um þrennt. í fyrsta lagi að tryggja
betri markaösaðgang en verið hef-
ur landa á milh. í ööm lagi eiga
aðildarlönd samningsins að draga
úr markaðstruflandi stuöningi við
landbúnað um 20%. Og í þriðja lagi
á aö draga úr útflutningsstuðningi
um 36%.
Með þessu er stigið fyrsta skrefið
th að draga úr óeðhlegum við-
skiptaháttum með landbúnaðar-
vörar.
Ljóst er að ef þessi drög veröa að
veruleika verður um mjög tak-
markaðan innflutning að ræða á
þessum vörum hingað til lands.
Ekki verða fluttar til landsins
ferskar mjólkurvörur, einfaldlega
vegna fjarlægðar. Vegna hehbrigð-
isreglna þarf heldur ekki að búast
við innflutningi á hráu kjöti. Hér
er því eingöngu um að ræða ein-
hvem innflutning á unnum mjólk-
ur- og kjötvörum, auk grænmetis
og afskorinna blóma sem þegar em
flutt inn í talsverðu magni.
Eingöngu verður heimht að flytja
inn á lágum tohum 3% af innan-
Hagsmunir neytenda
Gatt-drögin eru neytendum hag-
stæð. Þaö er hins vegar ljóst aö ef
þessi drög leiða th niðurstöðu mun
íslenskur landbúnaður áfram pjóta
mikhlar vemdar. Sú htla sam-
keppni, sem þó kemur th, mun hins
vegar knýja á um að nauðsynlegri
hagræðingu verði flýtt. Því má bú-
ast við verðlækkun á þessum mik-
hvægu vömm og hefur norska
neytendaráðið raunar fullyrt að
Gatt-drögin geti lækkað verð á
matvörum í Noregi um 10-20% að
meðaltah.
Það er hins vegar fráleitt, eins og
rakið hefur verið hér aö framan,
aö halda því fram að íslenskur
landbúnaður muni hrynja verði
þetta að veruleika. Ljóst er að hér
er aðeins verið aö stíga fyrsta skref-
ið th að viðskipti með þessar vörur
lúti sanngjömum reglum og að í
þeim viðskiptum ghdi eðlileg sam-
keppni. Því meira sem dregið verð-
ur úr ríkisafskiptum af landbúnaði
í heiminum munu möguleikar ís-
lensks landbúnaðar á hagkvæmum
útflutningi aukast.
Hinar ríkustu þjóðir heimsins
hafa vahð þann kost að reyna að
vemda oft og tíðum óhagkvæma
landbúnaðarframleiðslu í löndum
sínum og hindra með því eðlheg
viðskipti milh landa. Vonandi hafa
íslensk stjómvöld nægjanlega
framsýni og nægan kjark th að
leggjast ekki á árar með þessum
þjóðum.
Jóhannes Gunnarsson