Dagblaðið Vísir - DV - 23.01.1992, Qupperneq 15

FIMMTUDAGUR 23. JANÚAR 1992.
15
Mennt
er máttur
„íslendingar verja mun minna fé til rannsókna og þróunar en þær þjóð-
ir sem hafa verið að ná okkur og fara fram úr í hagsæld."
Ríkisstjómin stendur í stórræð-
um þessa mánuðina og er margt
af gjörðum hennar mjög til bóta.
Til dæmis á loksins að takast á við
hallarekstur ríkissjóðs af festu. Það
eru hins vegar stórkostleg mistök
að skerða framlög til menntamála.
Þvert á móti þarf að auka það f]ár-
magn sem þjóðin ver til menntunar
og rannsókna.
Þótt fiskistofnamir og fallvötnin
séu mikilvægar auðlindir þá er vel
menntuð þjóð margfalt mikilvæg-
ari auðlind. Þetta hafa til að mynda
Hollendingar og Svisslendingar
vitað lengi og æ fleiri þjóðir verða
þess meðvitaðar. - í slenskir stj órn-
málamenn hafa einnig flutt ræður
á þessum nótum, en oftar en ekki
hefur verið lítið samhengi milli
orða og athafna.
Grunnskólann verður að efla
Það er nokkuö útbreiddur mis-
skilningur að gmnnskólamenntun
sé góð hér á landi. Þegar saman-
burður er gerður við nágranna-
löndin kemur í ljós að við erum
mikhr eftirbátar á flestum sviðum.
Það lýsir sér í of stóram bekkjar-
deildum, of stuttum skóladegi og
vanmáttugri sérkennslu sem allt
. má rekja til þess að minna fjár-
magni er varið í þennan málaflokk
hér á landi en annars staðar.
Því ætti niðurskurður á framlög-
um til grunnskólans ekki að vera
til umræðu, heldur hvaða úrbótum
þurfl að slá á frest.
Framhaldsskólar
og háskólar
Nemendum hefur fjölgað ört í
Kjallarinn
Snjólfur Ólafsson
dósent við Háskóla íslands
framhaldsskólum undanfarin ár og
kostnaður því aukist. Það er engan
veginn sjálfsagt hvernig og hve
mikið þessi uppbygging eigi að
halda áfram. Hins vegar er þörf á
því að móta miklu skýrari stefnu
varðandi framhaldsskólana, t.d.
um hvað stúdentspróf á að fela í
sér. Sama gildir að nokkru leyti um
skóla á háskólastigi. Eflaust er eðh-
legt að skera þar eitthvað niður á
þessum samdráttartímum, en það
á að gerast með pólitískum ákvörð-
unum um einstaka liði en ekki sem
flatur niðurskurður.
Ætti t.d. að leggja niður Háskól-
ann á Akureyri sem er mun dýrari
á nemanda en Háskóh íslands?
(Það skal tekið fram að ég er ekki
hlynntur því.) Ætti að takmarka
flölda nemenda við Háskóla ís-
lands? Ætti að gera (strangari)
kröfur um námsgetu þeirra sem
vilja hefja nám í framhaldsskólum?
Ætti að flytja íþróttakennaraskól-
ann til Akureyrar?
Þó að í ár þurfi að draga saman
seglin verður síðan að halda áfram
að byggja upp og er þörfin líklega
hvað brýnust í ýmiss konar fag-
menntun.
Rannsóknir og þróun
íslendingar verja mun minna fé
til rannsókna og þróunar en þær
þjóðir sem hafa verið að ná okkur
og fara fram úr í hagsæld. Stjórn-
völd hafa oft markað þá stefnu að
setja aukið fé í þennan málaflokk,
en þegar til kastanna hefur komið
hefur þeirri stefnu ekki verið fylgt.
Þetta hefur orðið þjóðinni mjög
dýrkeypt og má sem dæmi nefna
að með því að veija fleiri milljónum
kr. í rannsóknir varðandi fiskeldi
en gert var, hefði mátt koma í veg
fyrir tap upp á tugi eða hundruð
milljóna kr.
Kjarni málsins
Það þarf að hækka framlög til
menntakerfisins en ekki lækka
þau. Það er viðunandi að þau standi
í stað í ár, eða lækki jafnvel lítils-
háttar, en stefnan verður að vera
sú að auka þau á næstu árum. Þetta
verður þó að gerast án þess að rík-
issjóður sé rekinn með halla (eftir
1992) og er það vel framkvæman-
legt. Það má t.d. spara mikið í heil-
brigöiskerfinu og fjárframlög til
framleiðslu landbúnaðarafurða
ætti að skerða verulega (eða leggja
af).
Tekjur ríkissjóðs má auka með
því að leggja niður forréttindi ein-
stakra stétta svo sem sjómannaaf-
slátt og óhófleg lífeyrisréttindi ráð-
herra og sömuleiðis með því að
skattleggja fjármagnstekjur og
e.t.v. leggja á hátekjuskatt. Að lok-
um gæti þjóðin innheimt auölinda-
gjald af þeim fiski sem er veiddur
úr fiskistofnunum sem hún á sam-
kvæmt lögum.
Til að gera skaðann sem minnst-
an ætti Alþingi að samþykkja
fjáraukalög fyrir 1992 sem fyrst,
þar sem framlög til menntamála
verða aukin.
Snjólfur Ólafsson
„Það er nokkuð útbreiddur misskiln-
ingur að grunnskólamenntun sé góð
hér á landi. Þegar samanburður er
gerður við nágrannalöndin kemur í ljós
að við erum miklir eftirbátar á flestum
sviðum."
„Bíllinn festist
í forarpytti...“
Nýlega skýrði DV frá því að átta
skátar úr Garðabæ hefðu villst af
leið og fest bíl í forarpytti í ná-
grenni Tindfjallajökuls. Flestir
fjölmiðlar hafa ræft máhð á nótum
hetjuskapar sem oftast er hugsað
mest um þegar einhver er úr helju
heimtur. Fáir hafa notað tækifærið
til að huga að almennum afleiðing-
um óbyggðaferða af þessu tæi.
Akstur utan vega
Samkvæmt lögum um náttúru-
vemd er allur akstur utan vega og
merktra slóða bannaður. Þar með
er t.d. akstur á snjó í raun bannaö-
ur þótt fæstum þyki mikh hætta á
náttúruspjöhum þegar ekið er á
hörðum sköflum. Þó er það svo að
snjór er hvorki haldgóð hlíf í leys-
ingum eða hálku, eins og var þegar
Garðbæingarnir lentu í svaðilfór
sinni, né gagnvart því sem kann
að standa upp úr snjónum. Ég hefi
t.d. séð myndir af akstri á snævi
þöktu hrauni við Landmannalaug-
ar (í Friðlandi að Fjahabaki) þar
sem ekkert varði hraunnibbur fyr-
ir akstri jeppa og vélsleða annað
en þeir hagsmunir ökumanna að
skemma ekki tækin sín.
í frétt DV um garðbæsku skátana
kom fram að þeir hefðu fylgt stik-
um en vihst af leið. Ekki er ástæða
til að efast um að ætlunin hafi ver-
ið að gæta vel að og fara að lögum
Kjallarinn
Ingólfur Á. Jóhannesson
kennari við KHÍ og landvörður
og góðum vepjum um umgengni
við landið, enda ekki grín að festa
bíl sem e.t.v. er ónýtur og þarf að
senda þyrlu til að sækja er vorar.
Fólk gerir sér sjaldan leik að því
aö eyðileggja verðmæti, hvorki
náttúru landsins né sín eigin tæki.
Bruðl
En meinlaus og skemmtilegur
leikur, eins og óbyggðaferð ung-
mennanna átta eflaust var í upp-
hafi, getur snúist upp í alvöru.
Ekki eingöngu háskalega alvöru
lífs og dauða, eins og hefði getað
gerst ef kólnað hefði í veðri, heldur
einnig leik að náttúru landsins og
peningum.
Ferðir af þessu tæi kosta peninga
sem hugsanlega væri betur varið
með öðrum hætti. Ferðir af þessu
tæi eru munaður og þær byggjast
á hugsunarhætti „karlmennsku"
þar sem „vel heppnuð" svaðilfor
er einn af æðstu draumunum. Þeg-
ar ég var unglingur fór ég aldrei
th óbyggða að gamni mínu, heldur
...ég hefi áhyggjur af þeim eyðslu-
hugsunarhætti sem veldur því hversu
mörg tæki, sem auðvelt er að skemma
náttúru landsins með, óvart, hafa verið
keypt til landsins.“
„Betri efnahagur hluta þjóðarinnar
sér dýran búnað...“
veldur því svo að fleiri og fleiri kaupa
eingöngu í erfiöar göngur. Síðar
hefi ég farið um óbyggðir, eingöngu
þó að sumarlagi, en kynnst því að
það þarf mikinn búnað, bæði til að
komast um og einnig til fjarskipta.
Ennþá meiri búnað þarf til vetrar-
ferða ef fyllsta öryggis er gætt.
Betri efnahagur hluta þjóðarinnar
veldur því svo að fleiri og fleiri
kaupa sér dýran búnað og leggja
upp í ferðir sem veröa stundum að
svaðilforum. Vélsleðaferðir um
hálendið eru kapítuh út af fyrir
sig.
Strangt tiltekið kemur mér ekki
við í hvað garðbæsk ungmenni
eyða sínu eigin fé eða frítíma. En
ég hefi áhyggjur af þeim eyðslu-
hugsunarhætti sem veldur því
hversu mörg tæki, sem auðvelt er
að skemma náttúru landsins með,
óvart, hafa veriö keypt til landsins.
í þessu krepputah þurfum við ís-
lendingar að leggjast á eitt og
minnka einkaneysluna. Það er hún
sem er vandamáhð, ekki samneysl-
an. Væri ekki rétt að hugleiða að
fækka ferðalögum er krefjast dýrs
búnaðar? Og spara þannig gjald-
eyri?
Shkir leikir koma því vissulega
öllum við.
Hávaðamengun
Einn vina minna flutti einhvem
tíma pistil í útvarp um hávaðann
sem truflaði hann við aö ganga á
skíðum um Helhsheiðina. Þetta var
hávaði frá vélsleðum aö leik og
flugvélum sem flugu lágt.
Af hverju þarf að flengjast um
óbyggðirnar á hávaðasömum far-
arskjótum? Af hverju þarf að leggja
rafmagnshnur, sem líka eru há-
værar, um allt? Eigum við ekki að
taka frá hálendi sem er alveg frið-
að? Hvers á hálendið að gjalda að
samgöngutækni fleygir sífeht
fram? Hvaða rétt höfum við mann-
fólkið umfram náttúru hálendisins,
lifandi og dauða, sem gerir það að
verkum að okkur þykir sjálfsagt
að hver og einn geti ferðast þangað
sem honum sýnist, á hvaða farar-
tæki sem honum sýnist?
Þessar spurningar eru farnar aö
nálgast verksvið heimspekinga svo
aö það er rétt að ég hætti, a.m.k.
að sinni.
Ingólfur Á. Jóhannesson