Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1992, Qupperneq 16

16
FÖSTUDAGUR 18. DESEMBER 1992.
Vió framleióum
KEDJUR
G.Á. Pétursson hf
snjókeðjumarkaðurinn
Nútiðinni Faxafeni 14. sími 68 55 80
STÖÐVUM BÍLINN
ef vi6 þurfum aö
tala í farsímann!
UHF0*" J\
/Jff
Marlyn
Kr. 17.770
Vadina
reyr/króm
Kr. 3.900
4 stk.
m/borði
Kr. 25.000
Fagurkerastólar
Nýkomíð úrval ítalskra leður-
stóla. Vönduö sígild vara.
C§DNýborgT
Skútuvogi 4, II. hæö
Sími 812470
Sultana
Kr. 37.840
PIZZA & TOAST
LITLI SÆLKERAOFNINN FRÁ
Splunkunýr sælkeraofn frá Dé
Longhi. Peir kalla hann "Pizza
& Toast". Lítill og nettur borð-
ofn sem getur alla skapaða
hluti. Steikir og grillar, ristar
brauð oa bakar kokur. Og nú
getur þu bakaö pizzu á hinn
eina sanna ítalska máta.
Ofninum fylgir sérhönnuð
leirplata (pizzasteinn) sem
jafnar hita og dregur í sig raka.
Pú eldar, án fitu, pizzu og
kökur, kjöt, fisk o.fI.
PIZZA & TOAST
kostar aðeins
kr. 9.480,- stgr.
TILVALIN JÓLAGJÖF
TIL SÆLKERA
jFQnix
HÁTÚNI 4A SÍMI (91)24420
Menning
Töfrar upplýsinga
„Töfrar íslands" er önnur ljósmyndabók
Bjöms Rúrikssonar, ljósmyndara og altmúlíg-
manns. Fyrri bók Bjöms hét „Yfir Islandi“ og
innihélt kynstur af myndum sem hann hafði
tekið á flugferðum sínum um landið. í báðum
tilfellum em umbrot, hönnun og teiknivinna í
höndum höfundar sjálfs sem ferst sú vinna mjög
vel úr hendi. Báöar bækumar eru einnegin gefn-
ar út á fjórum tungumálum, ensku, þýsku og
frönsku.
í flestum íslenskum ljósmyndabókum hefur
textinn ekki sama vægi og myndirnar sem er
ef til vill ofurskiljanlegt. Björn er í senn smekk-
vís ljósmyndari og óforhetranlegur pedagóg, al-
Bókmenntir
Aðalsteinn Ingólfsson
þýðufræðari. Þetta kemur fram í samsetningu
bóka hans sem skipt er niður í kafla eftir við-
fangsefnum. Hverjum kafla er síðan fylgt úr
hlaði með stuttri en yfírgripsmikilli hugleið-
ingu. Gagnorður kafli um „vatnið“ byrjar til
dæmis á lækjarsprænu og endar á örfáum orö-
um um snjóbreiður jöklanna. Það þarf talsverða
þjálfun til að koma svo miklum upplýsingum
frá sér án þess að þær snúist upp í þurra upp-
talningu. Verður ekki annað sagt en Björn kom-
Björn Rúriksson.
ist vel frá textaþætti bóka sinna. Á stundum nær
frásögn hans meira að segja ljóðrænu flugi, sjá
aðfararorð „Töfra íslands". Myndatextar í bók-
um hans eru aukinheldur blessunarlega lausir
við væmni og alþekktar staðreyndir.
Sjaldan hrikalegar
Þessi annars virðingarverða upplýsingastefna
er þó ekki alltaf nógu pottþétt fyrir ljósmyndara
því stundum fá undirmálsmyndir að fljóta með
einvörðungu út á upplýsingagildi sitt. Þetta á
til dæmis viö um nokkrar myndir Bjöms af
gróðri.
Ljósmyndir hans af landslagi leyna á sér. Þær
eru sjaldan svo hrikalegar að þær falli undir
þá hádramatík sem við þekkjum af bókum
þeirra Páls Stefánssonar og Max Schmid; ekki
heldur eins venjulegar og þær virðast við fyrstu
sýn. Maður flettir bókum Bjöms og sér ljós-
myndir með kunnuglegu landslagi, ef til vill
sjálfri Esjunni, býr sig undir að fletta áfram, en
verður þá allt í einu ljóst að svona birtu hefur
maður aldrei séð fyrr á þessu gamalkunna íjalii.
Sennilega er Björn móttækilegri fyrir blæbrigð-
um birtunnar en formrænum eiginleikum
landslags, að minnsta kosti staðnæmdist ég oft-
ar og lengur við „birtumyndir" hans en form-
rannsóknir. Þetta á einnig við um sérstakan
kafla í bókinni sem er sérstaklega helgaður slík-
um rannsóknum; þar var það birtan fremur en
formið sem heillaði þann sem þetta ritar. „Yfir
íslandi“ var vönduð ljósmyndabók, „Töfrar ís-
lands“ er ekki síðri.
Björn Rúriksson - Töfrar íslands, 96 bls.
Jarösýn, 1992.
íslandslax, sem var í eigu Sambands íslenskra samvinnufélaga, varö
snarlega að stærsta gjaldþrotinu í íslensku fiskeldi.
Leitin að sökudólgum
Samkvæmt nýrri skýrslu Rannsóknarráðs ríkisins um íslenskt fiskeldi
(september 1992) var íjárfest í þeirri grein fyrir um tíu milljaröa á fáein-
um árum. Mest af þessu fé var fengið að láni gegnum opinbera lánasjóði
og er glatað.
Bókmenntir
Elías Snæland Jónsson
I þessari bók leitar höfundurinn,
Hafldór Hafldórsson, aö sökudólg-
unum - þeim sem hann telur bera
mesta ábyrgð á þessari sóun.
Fremst 1 bókinni eru myndir af
þeim sem hann telur sýnilega ----------------------------------------
helstu skúrkana. Þeir eru alþingismennirnir Steingrímur Hermannsson,
Guðmundur G. Þórarinsson, Stefán Guömundsson, Stefán Valgeirsson,
Steingrímur J. Sigfússon, Matthías Bjamason og Eyjólfur Konráö Jóns-
son og embættismennimir Guðmundur B. Ólafsson, framkvæmdastjóri
Framkvæmdasjóös, og Þórður Friðjónsson, stjórnarformaður. „Það á að
kalla þessa menn til ábyrgðar svo að sama sagan endurtaki sig ekki,“
segir Halldór.
Vissulega réðu þessir menn miklu um fyrirgreiðslu til fiskeldisfyrir-
tækja aflt frá árinu 1984. Ábyrgð þeirra er mikil. En þeir voru ekki ein-
ir. Lán sjóðanna til fiskeldis vom samkvæmt heimildum fjárlaga og láns-
íjárlaga. Þingmenn allra ríkisstjómarflokka frá 1984 bera þar ábyrgð, en
einn þeirra, Alþýðuflokkurinn, viröist reyndar stikkfrí í þessari bók.
Aiþingi og ríkisstjórnir héldu áfram aö moka fé í fiskeldið löngu eftir að
reynslan sýndi að dæmiö gekk ekki upp. Deila má um hvenær það átti
að vera mönnum alveg ljóst, en það var afla vega eftir verulega svarta
skýrslu Rannsóknarráðs áriö 1986. í tilefni hennar var til dæmis varaö
við því að gríðarleg fjárfesting og íjárfestingaráform stefndu í nýtt „skut-
togaraævintýri" og gífurlega sóun. (DV 4. 6.1986).
Forstjóragengið
Þá verður einnig að líta til rjómans af forstjórum íslenskra stórfyrir-
tækja. Nægir þar aö nefna Fjárfestingafélagið, Eimskipafélagið, Sölu-
miðstöðina, Johan Rönning og Sambandið sem tapaöi líklega meira á fifla-
skapnum en nokkurt annað fyrirtæki. Og forstjóramir fengu í lið með
sér þekkta lögfræðinga og norska og sænska peningamenn.
Halldór Hafldórsson einbeitir sér hér að ábyrgð og mistökum stjórn-
málamanna og embættismanna, enda eiga þeir að gæta fjármuna skatt-
borgaranna í stað þess aö sóa þeim. Hann íjallar um hagsmunaárekstra
þingmanna sem vora sjálfir í fiskeldinu og leggur mikla áherslu á gjörð-
ir Steingríms Hermannssonar. Fer til dæmis rækilega ofan i þau „óeðli-
legu áhrif ‘ á kaup Framkvæmdasjóðs á laxakynbótastöðinni að Kalman-
stjöm sem Fortíðarvandanefnd Davíðs Oddssonar vakti athygli á í fyrra.
Athygli vekur að í bókarlok segist höfundur hafa „beinlínis sneitt hjá
því að ræða við einstaklinga sem vom mjög áberandi á „gullaldarárum"
fiskeldisins." Er svo að sjá að hann hafi ekkert rætt við marga þá menn
sem hér em bomir þungum sökum. Meö öllu er óskiijanlegt hvernig
hægt er að halda því fram við slíkar aðstæður að fjaflað sé um þessa ein-
staklinga „af vandaðri hlutlægni" eins og það heitir hér.
Laxaveislan mikla. Höfundur: Halldór Halldórsson. Fjölvi, 1992.
Árið sem heimur-
inn splundraðist
Er nokkuð haflærislegra en heita Þrándur Hreinn Ófeigsson og vera í
tíunda bekk? Unglingsárin reynast mörgum erfiö. Á þessum árum styrk-
ist sjálfsmyndin og þroskast en það gerist ekki án átaka. Tilveran sveifl-
ast oft mifli dýpsta þunglyndis og alsælu. Þorsteinn Marelsson gefur le-
sandanum innsýn í líf ósköp venjulegra unglinga og fjölskyldna þeirra í
bók sinni Milli vita. Sagan er sögð frá sjónarhóli Þrándar Hreins.
Hann er feiminn og óframfærinn,
íhaldssamur auk þess sem hann
hefur ekki útlitiö beint með sér, eöa
það finnst honum sjálfum að
minnsta kosti. Ekki einu sinni farin
að spretta grön, horaður, vöðvarýr
í meira lagi, með rassinn skagandi
út í loftiö og með útistandandandi
maga. Krakkamir í bekknum líta
hann allt öðrum augum en hann
sér sjálfan sig. Þennan vetur fær
bekkurinn nýjan kennara, prentar-
inn faðir Þrándar Hreins missir
vinnuna en fær pláss á miflilanda-
skipi. Elsta systir hans er komin
með kærasta upp á arminn sem er
smáglæpamaður og þau eiga í stöö-
ugum útistöðum við foreldra henn-
ar, lögregluna, og aðra eiturlyfja-
sala. Þrándur verður ástfanginn af
einni bekkjarsystur sinni og á end-
anum er ástin endurgoldin. Besti
vinur Þrándar Hreins lendir í
margs konar erfiðleikum og hættir
loks í skólanum og fer að vinna.
Amma hans deyr og bernskuheim-
ili Þrándar Hreins er smátt og
smátt að leysast upp.
Margir unglingabókahöfundar
detta í þá gryfju að búa til persónur sem annaðhvort era góöar eða vond-
ar. Góðum, faflegum og reglusömum unglingum, sem læra samviskusam-
lega heima og vinna verkin sín af stakri samviskusemi, er stillt upp sem
andstæðum viö unglingana sem em í senn samviskulausir og óreglusam-
ir. Þorsteinn er aö mestu laus við að falla í þessa gryfju.
í sögunni er tekist á við vandamál unglingsáranna, árin sem fólk er
mifli vita, á nærfærinn og einlægan hátt.
Höfundi tekst að bregða upp myndum af mismunandi persónum, ungum
og gömlum, sem eiga flestar við einhver vandamál að glíma og hvernig
þær bregðast við þeim. Sumum tekst aö fóta sig í lífinu, aðrar eru dæmd-
ar til að tapa - persónum sem bæöi unglingar og fullorðnir ættu að þekkja.
Þrándur Hreinn breytist og þroskast veturinn sem hann er í tíunda
bekk og í sögulok ákveöur hann að hleypa heimdraganum og fara austur
á land.
„Kannski haíði allt þetta umrót haft góð áhrif á mig. Ég hlýt að þroskast
eins og aðrir og það er sagt að erfiðleikar þroski mann. Þegar ég skrifaöi
nafniö undir bréfið sá ég aö þar var engin ástæða fyrir mig að skammast
mín fyrir þaö, Þrándur Hreinn Ófeigsson er ágætis nafn.“ (154)
Þetta er góð og vel unnin saga frá hendi höfundar. Hún er skrifuð á
góðu máli og vel uppbyggð. Hins vegar er kápan utan um bókina hræði-
lega ljót og óaðlaöandi. Hana hefði svo sannarlega mátt vanda meira.
Þorsteinn Marelsson:
Milll vlta.
154 bls.
Mál og menning.
Þorsteinn Marelsson. Góð saga á
góðu máli.
Bókmenntir
Jóhanna Margrét
Einarsdóttir