Dagblaðið Vísir - DV - 23.01.1993, Qupperneq 15

LAUGARDAGUR 23._JANÚARJ993,
: '' •

;;

"(s '
. - '

íl

Nýr forseti boöar vor í bandarískum þjóðmálum. Á íslandi er vetrardrunginn í algleymingi í þjóðlífinu engu síður en i tíðarfarinu.
DV-mynd GVA
Vorboði óskast
Nýr forseti hefur tekið við völdum
í Bandaríkjunum. George Bush,
sem gerði utanríkismál að helsta
viðfangsefni stjórnar sinnar en
vanrækti garðinn sinn, er farinn
heim til Texas. í Hvíta húsinu býr
nú forseti sem leggja mun mesta
áherslu á innri málefni bandarísks
þjóðfélags; aukna atvinnu, bætt
lífskjör, minni ójöfnuð, minni fjár-
lagahalla.
Bill Clinton er ungur maður og
áræðinn. í ræðu sinni við embætt-
istökuna lofaði hann, eins og í
kosningabaráttunni, miklum
breytingum í efnahags- og atvinnu-
málum. Hann boðaði vor eftir lang-
an þrúgandi vetur í efnahagslífi
Bandaríkjanna.
Það verður hægara sagt en gert
að rífa bandarískt efnahags- og at-
vinnulíf upp úr öldudalnum og
bæta fyrir syndir feðranna í fjár-
hagsmálum ríkisins. Þær syndir
eru stórfelldar og vandamálin satt
best að segja vart leysanleg nema
á löngum tíma. Reynsla næstu
mánaða og missera mun skera úr
um hvort líklegt sé að Clinton tak-
ist að koma helstu loforðum sínum
í framkvæmd á kjörtímabilinu.
Óánægja
en bjartsýni
Nýleg könnun á vegum banda-
ríska dagblaðsins USA Today sýnir
glögglega að enn ríkir sú almenna
óánægja með ástand efnahagsmál-
anna sem tryggði Clinton forseta-
embættið í kosningunum í nóv-
ember síðastliðnum. Einungis
íjórðungur landsmanna kvaðst í
könnuninni ánægður með efna-
hagsástandið, enn færri, eða 23%,
voru sáttir við bandaríska heil-
brigðiskerfið og aðeins 22% töldu
stjómvöld gera nóg til að draga úr
fátækt og húsnæðisleysi í landinu.
En Bill Clinton hefur með loforð-
um sínum og því einu að ná kjöri
sem forseti stigið eitt mikilvægasta
skrefið fram á við. Hann hefur
sumsé gefið bandarískum almenn-
ingi von um betri tíð og trú á að
breytingar séu mögulegar og muni
eiga sér stað.
Þetta má greinilega lesa út úr
niðurstöðum áðumefndrar skoö-
anakönnunar í USA Today. Þar
taldi góður meirihluti landsmanna,
eða 55%, að Clinton myndi bæta
efnahagsástandið í Bandarikjun-
um í forsetatíð sinni og svipaður
flöldi hafði trú á að heilbrigðiskerf-
ið yrði aðgengilegra og ódýrara fyr-
ir allan almenning. Nær helmingur
landsmanna, eða 47%, taldi að Clin-
ton myndi draga úr fátækt í þessu
auðugasta ríki heims og bæta úr
gífurlegum húsnæðisskorti.
Væntingar almennings em því
miklar og eins trúin á að nýi forset-
inn geti breytt ástandinu. Það er
mikilvægt fyrir framtíðina vegna
þess að ef þjóð hefur þetta tvennt
í farteskinu, von og trú, þá er í sam-
einingu hægt að leysa margan
vandann.
Vonleysi og svartsýni
Þegar íslendingar líta til nánustu
framtíðar í efnahagsmálum fyllast
þeir hins vegar vonleysi og svart-
sýni.
Stjómvöldum hér hefur gjörsam-
lega mistekist að sannfæra þjóöina
um að þau kunni ráð til að snúa
af braut samdráttar og kjaraskerð-
ingar. Gripið hefur verið til ýmissa
ráðstafana sem almenningur hef-
ur, með réttu eða röngu, enga trú
á að beri tilætlaðan árangur.
Þetta endurspeglast í niðurstöð-
um skoðanakönnunar sem DV
efndi til í vikunni um fylgi við ríkis-
stjórn og stjómmálaflokka.
Niðurstöðurnar hafa vakið mikla
athygli vegna gífurlegs fylgistaps
forystuflokks ríkisstjómarinnar,
Sjálfstæðisflokksins.
Hvers vegna slíkt fylgishrun nú?
Oddvitar Sjálfstæðisflokksins,
Davíð Oddsson forsætisráðherra
Laugardags-
pistHl
Elías Snæland Jónsson
aðstoðarritstjóri
og Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra, em í hugum fólks persónu-
gervingar þeirra ráðstafana í efna-
hagsmálum sem ríkisstjómin hef-
ur gripið til síðustu mánuðina. Það
er því afar eðlilegt að óánægja al-
mennings með þessar aðgerðir, og
vantrúin á að þær beri árangur,
bitni fyrst og fremst á Sjálfstæðis-
flokknum.
Þá má telja víst að mikilvæg or-
sök fylgistaps sjálfstæðismanna í
síðustu skoðanakönnun DV sé sú
staðreynd að sumar þær efnahags-
aðgerðir, sem harkalegast bitna á
almennu launafólki, ganga þvert á
marggefin kosningaloforð foringja
flokksins um aö bremsa af allar
skattahækkanir og undirbúa þess
í stað lækkun skatta.
Hér ríkir óttinn
Reyndur markaðsráðgjafi komst
svo að orði í DV að í þessari miklu
niðursveiflu á fylgi Sjálfstæðis-
flokksins og ríkisstjómarinnar
fælust „skilaboð frá fólkinu um að
það sé óttaslegið“.
Það er vafalaust hárrétt.
Fólk óttast um afkomu sína
vegna þess að mun stærri hluti
tekna fjölskyldunnar en áður fer
nú beint í opinbem hítina. Það
horfir því fram á meiri fómir og
auknar skuldir heimilanna.
Fólk óttast um atvinnu sína því
það sér að atvinnuleysið magnast
mánuð eftir mánuð og hefur enga
trú á að aðgerðir stjómvalda leiði
af sér ný störf.
Fólk óttast um velferð bama
sinna í skólakerfinu vegna þess að
stöðugt er þrengt að skólum lands-
ins, gjöld á nemendur hækkuð og
námslánin verulega skert.
Fólk óttast um velferð aldraðra
og sjúkra ættingja sinna vegna nið-
urskurðar í heilbrigðiskerfinu og
aukinnar gjaldtöku af sjúklingum.
Ráðhemmum hefur ekki tekist
að eyða þessum ótta. Þvert á móti
hafa yfirlýsingar þeirra aukiö á
svartsýni þjóðarinnar. Vetrar-
drunginn er því í algleymingi í
þjóðlífinu engu síður en í tíðarfar-
inu.
Orwellskar æflngar
Markaðsráðgjafinn sagði þaö lyk-
ilatriði fyrir ríkisstjómina, ef hún
ætlaði að rétta hlut sinn, að reyna
að ná sambandi við almenning í
landinu, tala við fólkið.
Til að svo megi verða þarf margt
að breytast í málflutningi ráðherra
sem fram að þessu hafa einkum
lagt áherslu á að með þvi að svíkja
loforð sé verið að efna þau, að
hækkun skatta almennings sé eng-
in hækkun og aðrar álíka Or-
wellskar æfingar. Almenningur sér
í gegnum slíkt bull og missir traust
á þeim mönnum sem þannig
blaðra.
Þetta kom reyndar greinilega í
ljós í skoðanakönnun DV í vikunni
um vinsældir og óvinsældir stjóm-
málamanna. Mikilvægasta niður-
staða þeirrar könnunar var sú að
fólkið hefur almennt séð misst aUa
trú á stj órnmálamönnum. Þegar
mestu vinsældir einstaks stjóm-
málamanns mælast innan við tíu
af hundraði er ljóst að ekkert traust
ríkir lengur milli fólks og foringja
í landinu.
Enginn vorboði?
Forsenda þess að íslendingar
vinni sig út úr þeim mikla vanda,
sem nú birtist í samdrætti í efna-
hagslífinu, atvinnuleysi, gjaldþrot-
um, taprekstri fyrirtækja og stofn-
ana, milljarðaafskriftum glataðra
lána banka og sjóða, fjárlagahalla
og kjaraskerðingu, er sú að fram-
leiðsla landsmanna aukist og verði
um leið hagkvæmari.
Efling margs konar verslunar og
þjónustu innanlands er auðvitað
mikils virði fyrir lífskjörin en af-
koma þjóðarinnar byggist fyrst og
fremst á nýtingu auðlindanna, á
því sem við framleiðum og seljum
með hagnaði til útlanda. Til að taka
þar stökk fram á við, auka þjóðar-
framleiðslu og þjóðartekjur, þarf
mun víðtækari, djarfari og mark-
vissari ráðstafanir en ríkisstjórnin
hefur náð samstöðu um.
Enda hefur foringjum stjómar-
flokkanna ekki tekist að sannfæra
þjóðina um að aðgerðir þeirra
muni skila árangri á þessu sviði;
að framleiðsla og atvinna muni
aukast í landinu í náinni framtíð.
Sú tilfinning er satt best að segja
sterk meðal almennings að stjóm-
málamennimir trúi því ekki einu
sinni sjálfir.
Vestur í Bandaríkjunum boðar
nýr forseti vorkomu í efnahags- og
atvinnumálum. Hér á landi em
hins vegar því miður engin teikn á
lofti um að efnahagsvetrinum fari
að linna. Við íslendingar erum svo
fátækir að foringjum að sannfær-
andi vorboði er hvergi sjáanlegur.
Elías Snæland Jónsson