Dagblaðið Vísir - DV - 23.01.1993, Qupperneq 32

44
LAUGARDAGUR 23. JANÚAR 1993.
Tuttugu ár frá gosinu 1 Heimaey:
Ibúar vöknuðu
við brunalúðra
Það var um tvöleytið aðfaranótt
þriðjudagsins 23. janúar 1973 sem
Vestmannaeyingar vöknuðu af
værum blundi við hávaða frá
brunalúðrum bæjarins. Kona
nokkur hafði orðið vör við eld-
bjarma og hringt á slökkviliðið. Við
eftirgrennslan kom í ljós að þama
var um meira að ræða en venjuleg-
an bruna. Jörðin logaði á löngum
kafla og eldur og eimyrja vall upp
úr tveggja kílómetra langri eldgjá
sem lá frá Kirkjubæ að Skarfa-
tanga. Gos var hafið í Vestmanna-
eyjum.
Rúmlega fimm þúsund manns
voru þá búsett í Eyjum og var strax
hafist handa við flutninga tii lands,
jafnt á bátum og í flugvélum. Björg-
unarstarf þótti takast með ein-
dæmum vel og tókst að flytja alla
til lands á skömmum tima.
í Reykjavík safnaðist fólk fyrir í
skólum borgarinnar en flestir gátu
síðan flust inn á vini og ættingja.
Mikil heppni var hversu veður var
gott um nóttina og morguninn og
auðveldaði það allt björgunarstarf.
Flug gekk vel en það auðveldaði
að flytja sjúkt fólk frá Sjúkrahús-
inu í Eyjum yfir á spítala höfuð-
borgarinnar. Margt af því fólki var
illa haldið og að auki miður sín,
Eldgos var hafið i Vestmannaeyjum. Eimyrjan vall upp úr tveggja kilómetra langri eldgjá sem lá frá Kirkjubæ
að Skarfatanga. Kirkjubæjarhúsin fóru mjög fljótlega undir hraun. DV-mynd: Bragi Guðmundsson
ekki síður en þeir sem heilbrigðir
voru.
Ekki var nóg að flytja alla íbúana
til Reykjavíkur því einnig þurfti að
skrásetja alla og var það töluverð
vinna þar sem menn voru dreifðir.
Þegar búið var að flytja fólk var
tekið til við að flytja húsmuni og
aðrar eigur fólksins áður en þær
yrðu eldinum að bráð.
Alhr matreiðslunemar landsins
fengu nóg að gera við að hjálpa til
við eldamennsku og Stefán Ólafs-
son, veitingamaður í MúlakafFi, sá
um að allir fengju heitan mat áður
en þeir héldu til ættmenna sinna.
Allir höfðu nóg að gera í hvaða
starfi sem þeir voru þegar fimm
þúsund Eyjamenn fluttust til
Reykjavíkur. LeigubOstjórar óku
fólkinu í skólana og strætisvagnar
og rútur fluttu það frá Þorlákshöfn
til Reykjavíkur. Allir bOstjórar
voru kaUaðir út til hjálparstarfa.
Nóg var af vinnu á landinu á
þessum tíma og bárust boð um
vinnu handa Vestmannaeyingum
hvaðanæva af landinu. Sú varð
reyndar raunin að Eyjamenn tínd-
ust um landið, settust þar aö og
margir hveijir búa enn á þeim stöð-
um.
Gosinu í Heimaey lauk 3. júlí
1973. Enn í dag hefur íbúatalan
ekki náð þeirri tölu sem var fyrir
gos.
Vestmannaeyingar munu halda
sérstaka dagskrá í dag tO að minn-
ast þessara atburða. Þar mun fara
fram skákmót, opnuð verður gos-
munadeOd í Byggðasafni og helgi-
stund veröur í Landakirkju.
Eftirfarandi eru viðtöl DV við
nokkra einstaklinga sem bjuggu í
Vestmannaeyjum þegar eldgos
hófst þar 23. janúar 1973.
Magnús H. Magnússon, fyrrverajndi bæjarstjóri:
„Það sem mér er minnisstæðast
af öllu er hve fljótt okkur bárust
hluttekningarkveðjur og loforö um
aðstoð. Þetta haföi feOdlega mikil
mórölsk áhrif á okkur og viö fund-
um það strax fyrstu nóttina að þaö
var langt frá því að við stæðum
ein,“ sagði Magnús H. Magnússon,
sem var bæjarstjóri í Vestmanna-
eyjum á þessum tíma.
„Bæði fengum við stuðning frá
stjómvöldum hér, aUs staöar af
Norðurlöndunum og hvaðanæva
úr heiminum. Noregur, Danmörk
og Finnland gáfu 100 núlljónir
norskar hvert og Svíþjóð 200. TO
viðbótar kom heilmikið frá ein-
stökum sveitarféiögum. Rauði
krossinn og fleiri samtök veittu
okkur einnig aðstoð. Við fengum
meira aö segja nokkrar miOjónir
frá Rauða-Kína, og aðstoð frá Ástr-
alíu og Suður-Afríku. Sjálíboðalið-
ar öá þessum löndum komu og
hjálpuðu tíl við hreinsunina.
Þá má ekki gleyma æðruieysi
heimamanna, sem var alveg stór-
kostlegt. Fólkið var ræst upp
klukkan tvö um nóttina, þá nýso&i-
að. Það fór orðalaust niður að höfn,
beint í bátana. Þrem tímum seinna
voru allir famir, nema þeir sem
þurftu að vera um kyrrt.“
Magnús sagði að uppbygging
staðarins hefði hafist mjög fljótt.
Um leið og séðhefði verið aðgosið
væri í rénun hefði hreinsun hafist.
Vikurinn hefði verið notaður tO að
byggja upp vegakerfiö í vesturbæn-
um, þar sem síðan hefði verið byggt
fbúðarhúsnæöt Þá heíöi mfláð af
vikri farið í fiugbrautina.
Magnús H. Magnússon var bæjar-
stjóri i Vestmannaeyjum þegar
eldgosið lagði eyjuna í rúst
DV-mynd GVA
„Austurbærinn varð fyrir mestu
skakkafóllunum. Þar fóru um 400
íbúðir, aðrar 400 við miðbæinn
skemmdust verulega og 400 íbúðir
i vesturbænum skemmdust lítið
sem ekkert, Ég bjó í austurbænum
og mitt hús fór fljótlega á svartak-
af. Þaö skemmdist mikið en ég
byggði það upp aftur.
Eg varð var viö talsverða breyt-
ingu á mannlíiinu eflir þessa at-
burði. Vestmannaeyingar höfðu
verið mjög samheldnir og litu nán-
ast á sig sem sérstakan þjóðflokk,
Þetta breyttist dálítið því um það
bO þriðjungur fólksins kom ekki
aftur. Þess í stað kom nýtt fólk ofan
af fastalandinu. Þetta tók svolítinn
tíma aö jafiia sig eftir gosið, en ég
varð var viö að fólk stóð afskaplega
velsaman." -JSS
Hver verður skákmeistari Vestmannaeyja 1973?:
Skákin í bið í tuttugu ár
„Skákin var komin upp í 40 leiki
og samkvæmt hefð, sem var á þess-
um árum, fór hún í bið og hefur staö-
ið síðan. Þetta var eina biðskákin á
mótinu en ég er nú með betri stöðu,“
sagði Helgi Olafsson stórmeistari við
DV.
Helgi mun í dag ljúka aflsérstæðri
biðskák sem raunar hefur verið í bið
í 20 ár. Þairnig var að þegar gosið í
Vestmannaeyjum hófst stóð yfir
meistaramót Vestmannaeyja í skák.
Fjölmargir þátttakendur voru á mót-
inu, þar af 12 í 1. flokki. Helgi tefldi

k
i
Á 1; A & 1
Jl
A 4? A ■
ABCDEFGH
Þetta er staðan í biðskákinni frægu.
Helgi er með svart. Andri lék biðleik
í 41. leik og sagðist Helgi vonast til
þess að hann fyndi biðleikinn. Ann-
ars yröi hann að hugsa nýjan á leið-
inni til Eyja.
skákina frægu við Andra Hrólfsson,
starfsmann hjá Flugleiðum. Ljúka
átti við hana daginn eftir en um nótt-
ina fór að gjósa þannig að ekki er enn
ljóst hver verður skákmeistari Vest-
mannaeyja 1973.
„Andri er nú í stjóm Skáksam-
bandsins þannig að hann hefur ekk-
ert bugast þrátt fyrir þessa löngu
bið. En þetta er vafalaust búin að
vera mikfl byrði á honum,“ sagði
Helgi.
4 ‘.>2 \
^ ' ■ . f.,\ ■
Helgi með skákskriftarbókina góðu sem geymir biðskákina.
„Á þessum tíma gekk mikO skák-
bylgja yfir landið í kjölfar einvígis
Fischers og Spasskís 1972. Mótið
byrjaði í raun og veru seinni part árs
1972 og því var eiginlega að ljúka.
Það voru ekki allar skákir búnar þar
sem margir sjómenn voru meðal
þátttakenda. Þeir vom stundum úti
á sjó þegar umferðimar voru tefldar
og aOur gangur á því hvemig tókst
að ná mönnum saman. Allflestir
höfðu þó lokið keppni.
Ég þarf ekki nema hálfan vinning
úr biðskákinni tfl að tryggja mér titO-
inn skákmeistari Vestmannaeyja
DV-mynd GVA
1973. Ég var efstur á mótinu meö 9
vinninga af 9 mögulegum en Össur
Kristinsson efnafræðingur var búinn
að klára sínar skákir og var með 9
af 11 mögulegum. Svo átti ég eftir aö
tefla við Amar Sigurmundsson og
það geri ég einnig í dag. Þar með lýk-
ur mótinu."
Helgi sagðist hafa fundið skákina í
gamafli skákskrifbók þannig að hún
væri skjalfest.
„Ég kíkti aðeins á hana í dag og
sendi þeim biðstöðuna út í Eyjar. En
það er langt í frá að ég hafi legið yfir
stöðunni í 20 ár.“ _jss