Dagblaðið Vísir - DV - 03.03.1993, Síða 15

MIÐVIKUDAGUR 3. MARS 1993
Veiðar í lögsögu
erlendra ríkja
Sænski iönjöfurinn Peter Wall-
enberg lét svo um mælt fyrir
nokkrum árum að íslendingar ættu
aö hasla sér völl í sjávarútvegi ann-
arra þjóða. Hann taldi að fáar þjóð-
ir hefðu eins mikla reynslu og
þekkingu á veiðum og vinnslu, auk
þess sem íslendingar hefðu byggt
upp gott dreifmgarkerfi á helstu
markaði heimsins. Heimurinn þarf
fisk í vaxandi mæli, sagði WaUen-
berg, og ef þið leggið til skip, mann-
skap og raunhæfar áætlanir þá
verður tæpast vandamál að útvega
rekstrarfé.
Þetta eru nú Útgerðarfélag Akur-
eyringa og Vinnslustöðin í Eyjum
að gera, hvort með sínum hætti.
En við þurfum að gera meira.
Grænland og Barentshaf
íslenski veiðiflotinn er of stór og
„Samningur núna, jafnvel þótt aðeins
yrði um lítið magn að ræða, gæti því
skapað hefð sem kynni að reynast
drjúg þegar stofnarnir taka við sér.“
„Islenski veiðiflotinn er of stór og vantar verkefni utan íslensku lögsög-
unnar,“ segir m.a. í grein Össurar.
vantar verkefni utan íslensku lög-
sögunnar. Fyrir skömmu náðust
samningar um veiðar við Græn-
land fyrir íslenskt línuskip. En það
má minna á að Þjóðveijar hafa um
árabil keypt aflaheimildir sem
nema tugum þúsunda tonna við
Grænland, og það hlýtur að vera
íhugunarefni hvort íslendingar
geti ekki náð frekari samningum
um kvóta hjá Grænlendingum.
Báðir grænlensku þorskstofn-
amir eru að vísu í lægð en þess er
að minnast að ekki eru margir ára-
tugir síðan einungis stofninn við
A-Grænland gaf árlega af sér meira
en tvöfalt það magn sem íslending-
ar mega nú veiða í eigin lögsögu.
Samningur núna, jafnvel þó aðeins
yrði um lítið magn að ræða, gæti
því skapaö hefð sem kynni að reyn-
ast drjúg þegar stofnamir taka við
sér.
Um þessar mundir er jafnframt
feikilegur uppgangur í nytjastofn-
um í Barentshafi. Sérfræðingar á
vegum norskra útgerðarmanna
telja að fyrir lok áratugarins muni
þetta fijósama hafsvæði gefa af sér
árlega um &-300 þúsund tonn af
þorski. Það er lífsnauðsynlegt að
Islendingar kanni hvort þeir geti
ekki aflað veiðiheimilda sömuleiðis
í Barentshafi.
Til dæmis mætti athuga hvort
ekki sé hægt að kaupa veiðiheim-
ildir af Rússum og greiða með við-
gerðum á skipum, sem islenskar
skipasmíðastöðvar tækju að sér.
Fjarlægar heimsálfur
En jafnframt er ljóst að víða um
heim er að finna fiskistofna sem
era ónýttir eða vannýttir af því við-
komandi þjóðir vantar ekki ein-
ungis skip og mannafla heldur líka
þekkingu á veiðum. Þetta gildir
ekki síst um ýmis ríki Suður-
Ameríku og Asíu.
íslendingar eru til dæmis afar vel
þokkaðir í Kamtsjatka, þar sem
hægt er að kaupa veiðiheimildir,
eins og til dæmis Japanir og Banda-
ríkjamenn hafa gert. Hvers vegna
ekki íslendingar?
í Namibíu er geysistór vannýttur
stofn af lýsingi; til að nýta hann
þarf 100-200 skip. Við höfum tekið
þátt í að þjálfa upp fólk í sjávarút-
vegi þar og gegnum þróunarhjálp
höfum við ágæt sambönd við land-
ið. Getum við ekki nýtt þau tengsl
tU að koma verkefnahtlum skipum
í veiðar?
Svipað gildir um Angólu og jafn-
vel S-Afríku. Þar vantar skip til að
nýta fiskimiö.
Mexíkó og Kólumbía era önnur
dæmi. Þar eru djúpmiðin lítt könn-
uð og skipakostur ekki til staöar
sem getur nýtt þau. Rannsóknir
gefa hins vegar tíl kynna auðuga
fiskistofna á dýpi sem íslendingar
geta veitt á og eiga vel búin skip
til að stunda veiðarnar. Indlands-
haf býr líka yfir auðugum miðum
sem ekki era fuUnýtt.
íslendingar eiga að stefna van-
nýttum skipastól á vannýtt fiski-
mið í lögsögu erlendra ríkja. Fyrri
kynslóðir útgerðarmanna beindu
skipum sínum á fjarlæg hafsvæði
við Nýfundnaland og A-Grænland
þegar Ula gaf við ísland. Við eigum
að fara að fordæmi þeirra.
össur Skarphéðinsson
Kennarar og annað launafólk:
Sátt við versnandi I rfskjör ?
Farið hefur fram atkvæða-
greiðsla félaga í Kennarasambandi
Islands um boðun verkfaUs og félög
innan Bandalags starfsmanna ríkis
og bæja undirbúa nú einnig at-
kvæðagreiðslu.
í fjölmiðlum hefur verið háð
áróðursstríð sem beindist gegn
þessum samtökum og því að brjóta
á bak aftur baráttuþrek þeirra og
sundra þeim sem sameinaðri stétt.
Af áróðrinum mætti helst ætla aö
kennarar fari einungis í verkfaU tU
að bijóta á þeim rétti nemenda
sinna að hljóta menntun sem þeir
eiga rétt á samkvæmt lögum. Þetta
er útjaskaður áróður sem við kenn-
arar munum láta sem vind um eyr-
un þjóta.
Er það hagur barna?
Engir gera sér betur grein fyrir
hagsmunum bama í landinu en
foreldrar og það fólk sem sinnir
uppeldi þeirra og menntun. Það er
hagur bama í landinu að foreldrar
og þeir sem starfa við uppeldi
þeirra og menntun hafi mannsæm-
andi launakjör. Hve mörg heimili
í landinu era á barmi gjaldþrots í
dag? Skyldi það ekki bitna á böm-
unum að foreldrar þeirra ná ekki
endum saman í heimilisrekstrin-
um? Er það hagur bama að at-
vinnuleysi eykst stöðugt og án þess
Kjallarinn
Jarþrúður Ólafsdóttir
grunnskólakennari, Fellabæ,
N-Múlasýslu
að ríkisvaldið reyni með nokkra
móti að hamla gegn því á annan
hátt en að auka álögur á þau heim-
ili sem síst mega við tekjuskerð-
ingu?
Islensk stjómvöld hafa tekið
þann pólinn í hæðina að litli mað-
urinn skuli greiða fyrir skuldasöfn-
un ríkisins með hluta af lágu laun-
unum sínum en Jóakim frændi
sleppur við að opna gullkistuna
sína. Á sama tíma viðurkenna
bandarísk stjómvöld að óhæft sé
að auka skattbyrði á láglaunafólki
og auka því skatta á hátekjufólki
og það umtalsvert. Það gera þeir
til að efla atvinnustigið í landinu.
Þar viðurkenna stjórnvöld nú að
þjóðin verður að hafa mannsæm-
andi laun tíl að neyslan í samfélag-
inu leiði til atvinnuaukningar.
Hvað veldur því að íslensk stjórn-
völd hafa ekki þor til að jafna laun
í landinu?
Það væri að mínu mati fróðlegt
að fá.svar við þessari spurningu frá
stjórnvöldum.
Eru kennarar hálaunafólk?
Byijunarlaun grunnskólakenn-
ara era í dag um 68.000 kr. Kennar-
ar hafa lokið þriggja ára háskóla-
námi og bera margir við námslok
háar skuldir vegna námslána. Áð-
ur fyrr gátu kennarar tekið að sér
nokkurra tíma aukavinnu á viku
og með því hækkað laun sín nokk-
uð. í dag er þessu öðravísi farið í
flestum skólum landsins. Vegna
niðurskurðar í menntakerfmu hef-
ur aukavinna kennara minnkað
verulega og þá era það grunnlaun-
in sem menn verða að lifa af. Miðað
við tíu ára starfsaldur eru grunn-
launin rúmlega 80.000 kr. á mánuði.
Kennarar eru almennt mjög
ósáttír við launakjör sín og hafa
verið það lengi. Við sem gegnum
kennarastörfum teljum að mennt-
un okkar og störf séu vanmetin í
þjóðfélaginu. Við berum mikla
ábyrgð þar sem við menntum aUa
þjóðina. Það erum við sem mennt-
um verðandi sjómenn, lögfræðinga
og alþingismenn og hvers vegna
ættum við að sætta okkur við verri
lífsafkomu en þeir?
Mín von er sú að kennarar og
aðrir launþegar í landinu beri gæfu
til að standa saman að bættum
kjörum og betra þjóðfélagi. Til þess
þarf kjark, þor og von um betri
kjör. Jarþrúður Ólafsdóttir
„Það erum við sem menntum verðandi
sjómenn, lögfræðinga og alþingismenn
og hvers vegna ættum við að sætta
okkur við verri lífsafkomu en þeir?“
15
Mr
Mrðarsoti, vara
tormaður SUS.
„Stærstur
hlutí lands-
manna neytir
áfongis en til-
tölulega lítíll
hluti misnot-
ar það. Söiu-
kerfi það sem
við búum við .
er við lýði í Guð augur
tíltölulega
litlum hluta
heimsins og þá helsl á Norður-
löndunum. Þar er þegar haön
umræða um að breyta því enda
veröur ekki séö að betii vín-
menning sé á þeim stöðum þar
sem áfengissalan er í höndum
ríkisins en annars staðar.
Tvenns konar markmið virðast
á bak viö núverandi sölukerfi:
bindindismarkmið og fjáröflun
fyrir ríkið. Þeim má ná án þess
aö ríkið standi að rekstri áfengis-
verslananna með tilheyrandí
skömmtunarkerfi og útibúum.
Það er óþarfi, bæði fyrir neytend-
ur og sjálfan ríkissjóð. Stærð og
staðsetning verslana ræöst oft af
öðru en viðskiptasjónarmiðum
og er hjákátlegt að sjá kaupstaði
víða um land í biöröð eftír að fá
áfengisútsölu. Nær væri aö smá-
salan væri i höndumeinstaklinga
að uppfylltiun vissura skilyrðum.
ililegt er að innflytjendur
mgis og tóbaks berisjálftr
kostnað og fyrirhöfn af innflutn-
ingi og geymslu vamingsins.ekki
ríkissjóður eins og nú er. Einka-
væðing mun þýða aukið hagræði
fyi-ir ríkissjóð og bætta þjónustu
fyrir landsmenn. Séu menn al-
mennt saromála bindindis-
markmiðtun hindrar einkavæð-
ingekki aðþeim sénáð með sama
hætti og gert er í dag."
Eykur neyslu
„Það liggur
í augum uppi
aö hafa verð-
ur stjórn á
dreifingu
ngis og
meðferð eflir
iví sem kost- I
ur er. Grund- I
vailaratriði **m[A Bóa*son-
norrænnar ‘resm'dur 08 le,ð-
ngiamála- bemamfi.
stefnu er að takmarka einka-
áfengis. I fyrra seldi ÁTVR áfengi
iyrir tæpai- 8 þúsund milljónir
króna. Þrátt fýrir þaö er beinn
ins vegna áfengisdrykkju svo
mikill að ríkið tapar á viðskiptun-
um. Ymsir kaupsýslumenn,
og fleiri
unni. En þeir vflja ekki taka meiri
)átt í gífurlegum kostnaði þjóðfé-
ir skattborgarar, jafnvel minni.
I Danmörku og Grænlandl er
Noðurlöndum er drykkja jafn
mikil. 125 ár hafa vísindamenn í
Bandaríkjunum fylgst með
áfengissölu í 48 ríkjum, þar sem
skipulag hennar er mismunandi.
Niðurstaöan er að ríkiseinkasala
dregur úr neysla Einkaitags-
inunir vegna dreiflngar áfengis
valda þvi að meira er hvatt til
drykkju en ella. Fiöldi dreifmgar-
áhrif á neysluna.
I tveimur ríkjum vestra, þar
sem er einkasala, var gerð tilraun
matvöurverslunum. Heildar-
mm