Alþýðublaðið - 19.03.1967, Blaðsíða 13

Sunnudagsblað Alþýðublaðsins • 19. marz 1967
13
Siml 6018«,
MaSur á fíótta
Spennandi mynd í litum og
Cinema-Scope.
Laiprence Harvey.
Sýnd kl. 7 og 9.
díslenzkur texti.
— Ævintýri sölukonu —
Gamanmyndin vinsæla.
Sýnd kl. 5.
— Eldguðinn —
með T a r z a n .
Sýnd kl. 3.
K®na í búri
Yfirþyrmandi amerísk mynd
um konu, sem lokaðist inni í lyftu
og atburði, sem því fylgdu.
Olivia de Havilland
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Bönnuð börnum.
— Átta börn á einu ári —
Sýnd kl. 3.
FJÖUOJANI ■ ÍSAFSROi
EiNAHGRUM&RGLER
FIMM ÁRA ABYRGB
Söluumboð:
SANDSALAN S.F.
Elliðavogi 115.
Sími 30120. Pósthólf 373.
Massey „•
Fergiasesi
DRÁTTARVÉLA
og GRÖFUEIGENBUR
láta yfirfara og gers við
vélamar fyrir vorið.
Massey Ferguson-við-
Nú er rétti tímixin til að
gerðaþjónustu annast
Vélsmiðja
Eysteins Leifssonaí
hf.
Síðumúla 17.
sími 30662.
☆
áogSýsið í álþýðublaðinu
GUSTAV MAHLER1860-1911
„Sumir hugsa aðeins um sjálfa sig og
eyðileggja leikhúsið. Ég vinn mér til
húðar og hugsa aðeins um leikhúsið.”
M a h 1 e r .
I
I
GUSTAV MAHLER var bruggarasonur af
gyðingaættum frá þorpinu Kaliste í Bæ-
heimi. Einföld og innileg alþýðulög fólks-
ins og lúðrablástur úr herbúðunum í
grenndtoni voru fyrstu tónlistaráhrifin,
sem hann varð fyrir, en áttu eftir að fylgja
hor.um allt lífið. Sex ára gamall uppgötv-
aði hann gamalt píanó hjá móðurforeldr-
um sínum og naut þess að gleyma sér
við það. Ungur fór hann til Vínarborgar,
sem nú stóð á liátindi frægðar sinnar.
Glæsileiki borgarinnar markaði mjög verk
þessa áhrifagjarna manns. Einmanaleiki
sveitalífsins í Bæheimi og dýrð Vínar eru
grunntónarnir í tónlist hans.
Eilíf leit og þró kemur fram í verkum
hans. Ungur að aldri skrifar hann í bréfi:
„Allt mitt líf er djúpsár heimþrá.” í sam-
bandi við symfóníu sína nr. 2 segir hann:
„Ég kem frá guði og þrái að hverfa aftur
tii hans ....”. Brennandi leit var kjörorð
hans.
Hann varð snemma mikilsvirtur hljóm-
sveitarstjóri. Leið hans lá gegnum Ham-
borg, Búdapest og fleiri sta'ði til Óper-
unnar í Vín árið 1897. Starf hans þar mark-
ar spor í sögu þessa virta söngleikahúss.
Mahler var ofstækismaður í öllu, sem við
kom list. Hann bannfærði hinn vana-
bundna flutning verka, ruddi úr vegi alls
kyns skriffinnsku við flutning nýrra verka,
og hann fékk framgengt fjárveitingum,
sem gerðu kleift að liafa þann ótölulega
fjölda æfinga sem til þurfti að hljómsveit-
in næði fullkomleika. Hann lét sér ekki
nægja að aga hljómsveitina með því að
krefjast þess, að hljómsveitarmennirnir
sinntu aðeins starfi sínu í óperunni og
stunduðu ekki aukastörf og gaf söngvur-
um aldrei leyfi nema undir sérstökum
kringumstæðum. Hann siðaði áheyrendur
líka, lét loka öllum dyrum stundvíslega og
hleypti ekki inn þeim sem komu of seint.
Mahler var aðalstjórnandi Vínaróperunn-
ar í tíu ár og stjórnaði um skeið einnig
Pliilharmoniuhljómsveitinni þar og átti
hann mikinn þátt í því með sínu þrot-
lausa starfi að auka enn á virðingu hinnar
gömlu tónlistarborgar. Vera hans þar var
þó langt frá því að vera ánægjuleg, enda
átti hann ekki skap við allra hæfi. Hann
fékk menn upp á móti sér og þótti ráðrík-
ur og yfirgangssamur, þótt allt starf hans
væri í þágu listarinnar. Að lokum dró t'
þess, að hann varð að segja starfi sínu
lausu.
Meðan Mahler starfaði í Vín helgaði
hann sig óperunni níu mánuði ársins, en
aðeins þrjá sumarmánuðina átti hann
sjálfur til tónsmíða. Þá dvaldist hann við
fagurt fjallavatn og samdi hinar tröllauknu
RABB UM
IÓNUSI
symfóníur sínar. í þeim fór hann gjarnan
ótroðnar brautir, fjölgaði hljómsveitar-
mönnum og köflum symfóníanna, en þeir
höfðu yfirleitt verið fjórir allt frá dögum
Haydns og Mozarts. Mahler tók 9. symfón-
íu Beethovens mjög til fyrirmyndar. Árið
1883 fór hann í hálfgiiiings pílagrímsferð
til Bayreuth til að heyra Parsifal og bjó
að áhrifum Wagners alla tíð síðan. (Þá
var Parsifal aðeins sýndur í Bayreuth).
Fyrsta symfónían var eingöngu fyrir
hljómsveit, en í henni komu í ljós flest
þau einkenni og mótsagnir, sem ein-
kenndu hinn Ieitandi anda hans á brota-
samri ævi, hyldjúpur sársauki, kveljandi
einmanakennd og kýmnigáfa sem ósjaldan
snerist í háð og broddfyndni. í annarri
symfóníunni teflir hann fram kór og ■ alt-
rödd, sem syngja einföld lög unnin úr
alþýðusöngvum. Sú þriðja er stórbrotin
sveitasælusymfónía, þar heyrast himnesk-
ir liljómar og raddir jarðarinnar, barna-
raddir og stór kór, og náttúran opinberar
leyndardóma sína og fegurð í tónum. —
Fjórða symfónían er mjög alvarleg undir
niðri en í lokakaflMium er. glaðvær sópr-
aneinsöngur, textinn er þýzkur frá mið-
öldum. Næstu þrjár symfóníur eru mun
flóknari og torráðnari. Innri átök, djúp
sorg og þrá eftir friði og lausn. Áttunda
symfónian er einstök 1 sinni röð, hlutföll
öll lirikaleg. Verkið var frumflutt af átta
einsöngvurum, átta hundruð og fimmtíu
manna kór og hundrað og fjörutíu manna
hljómsveit, svo aö með höfundinum, sem
stjórnaði hljómleikunum, voru þátttakend-
ur um þúsund. — Mahler sagði: „Alheim-
urinn hljómar og syngur, ekki mannsradd-
ir heldur sólkerfið
Níunda symfónía Beethovens fyllti Mahl-
er ógn og trúarlegri lotningu. Hann sagði,
að enginn ætti að semja sína níundu sym-
fóníu og minntist Bruckners. En hjarta
hans ómaði af tónum og söngvum, og hann
hóf að semja verk mitt á milli symfóníu og
ljóðahrings, Das Lied von der Erde, byggt
á gömlum kínverskum söngvum.
Dauðinn var alltaf á næsta leiti við Mah-
ler og nálægð hans setur svip sinn á öll
verk hans. Sex af ellefu systkinum hans
létust í æsku, og árið 1907 rekur hvert
reiðarslagið annað, hann hrekst frá óper-
unni, fjögurra ára dóttir hans deyr úr
taugaveiki og nokkrum dögum síðar skýrir
læknir hans honum frá því, að hann sé
haldinn alvarlegum hjartasjúkdómi. Þá
tekur hann til við Söng jarðarinnar og ní-
undu symfóníuna og drög að þeirri tíundu,
sem hann lauk aldrei við. Síðustu verkin
voru frumflutt eftir dauða tönskáldsins og
stjórnað af nemanda hans, Bruno Walter.
Eftir að Mahler fer frá Vínaróperunni
hverfur hann til New York og stjórnar
Philharmoniuhljðtnsveitinni og Metropoli-
tanóperuhljómsvéitinni þar á vetrum, en
dvelst í Toblach á sumrin til að semja.
Er hanri finnur dauðann nálgast snýr
hann til Vínarborgar og andast í þeirri
borg, er hann hafði lifað sælustu stund-
ir lífs síns og orðið fyrir sárustum von-
brigðum. Geiglaus tók hann hinu óum-
flýjanlega, sáttur við heiminn, fullviss
þess að lifa áfram í verkum sínum.
Ekki er langt síðan symfóníur hans
fóru að heyrast í hljómleihjasölun^m),
skjótari útbreiðslu náðu lagaflok^ar
hans, hiriir /átakanlegu Kindertotenli|ed-
er, angurværu Söngvar ferðalangs (Lied-
er eines fahrendes Gesellen) og Töfra-
horn unglingsins (Des Knaben Wunder-
horn). — G. P. tók saman.
^BE©L-Ue*
GENÉVE
URVAL AF PIERPONT OG
FAVRE-LEUBA ÚRUM TIL
FERMINGARGJAFA.
CARL A. BERGMANN
Skólavörðustíg 5 — Sími 18611.
Frá Sjúkrasamlagi
Reykjavíkur
Læknarnir Magnús Ólafsson og Jón Hannes-
son hætta störfum sem heimilislæknar frá
næstu mánaðamótum. Samlagsmenn sem
hafa þá sem heimilislækna, snúi sér til af-
greiðslu samlagsins með samlagsskírteini og
velji lækni í þeirra stað.
Sjúkrasamlag Reykjarvíkur.
Áskriftasímí Alþýðublaðsins er 14900