Alþýðublaðið - 24.12.1967, Blaðsíða 3

Jólabfað Alþýðublaðsins — 1967
3
Svetlana Allilujeva:
ENDURMINNINGAR
20 bréf til vinar.
Arn'heiður Sigurðardóttir
íslenzkaði. Bókaútgáfan
Fífill, Reykjavík 1967.
251 bls.
nr
RÚSSLAND UNDIR
HAMRI OG SIGD
Sóvétríkin 1917—1967.-
Inngangur eftir Hermann
Pörzgen.
íslenzk iþýðing: Kristján
Karlsson og Magnús Sig-
urðsson.
Bókaforlag Odds Björnsson
ar, Akureyri 1967. 240 bls.
I— ^
ENDURMINNINGAR
UM LENÍN
Höfundar: Anna Úljanova-
Jelizarova, Nadesda Krúp-
skaja, Maxim Gorkí.
Halldór Stefánsson íálenzk-
aði
Heimskringla, Reykjavík
1967. 266 bls.
r
E
“ngin bók hefur í haust vak-
ið neitt viðlíka eftirtekt né um-
tal, ekki heldur hér á landi, og
endurminningar Svetlönu Alli-
lujevu, dóttur Stalíns, 20 bréf
til vinar. Bókin var hvarvetna
þýdd og gefin út hið fyrsta eft-
ir frumútgáfu hennar á rúss-
nesku og ensku þýðinguna sem
lögð mun til grundvallar flest-
um öðrum útgáfum bókarinnar;
jafnvel hér sem útgefendum er
flest betur lagið en fylgjast
með bókmenntum erlendis kem
Hr bókin út í haust og þrátt
fyrir flýtinn og flaustrið hefur
tekizt að fá til dugandi þýðanda
að snúa bókinni á íslenzku sem
er óvenjulegt í slíku tilfelli. En
• úr því svo tókst til er útgáfa
bókarinnar á íslenzku líka rétt
ráðin og þakkarverð.
Því að orðstír Svetlönu hef-
ur vitaskuld borizt til landsins
fyrir löngu, bók hennar fáan-
leg í verzlunum á ýmsum tungu
málum, ýtarlegir útdrættir og
frásagnir af henni birtar í blöð
um og lagt út af 'þeim á marga
vegu löngu áður en bókin sjálf
var komin út á íslenzku. Fátt
væri eðlilegra en að allt þetta
umtal, allur áróðurinn fyrir
bókinni yrði til þess að bókin
sjálf ylli lesanda vonbrigðum,
maður hefði fengið nóg af
henni fyrirfram, enda blöðin
og útvarpið löngu búin að til-
reiða allt sem ,/vdi skipti“ í
frásögninni og útbúa hæfilega
skoðun á bókinni handa þeim
sem það kysu. En því fer fjarri
að bókin valdi vonbrigðum. —
Þvert á móti reynist frásögnin
áhugaverð fyrir annað og meira
en beinar staðreyndir efnisins
sem mest veður hefur verið gert
af í fréttum. Og bókin er ljóm-
EFÍIR
ÓLAF JÓH5S0N
andi vel skrifuð, með látlausri
list, sem er engin fjarstæða að
ætla að Svetlana Allilujeva hafi
numið af klassískum rússnesk-
um bókmenntum 19du aldar.
M
■ a innxngar Svetlonu eru
vissulega ekki pólitískt rit né
eru þær sagnfræði; hún þrátek-
ur raunar fram sjálf að hvorugt
sé hún að semja. Bókin er ekki
gagnrýni rangrar heimsskoðun-
ar, afhjúpun sviksamlegs „kerf-
is“, sem Stalín liafi skapað í
sinni mynd og 1 senn orðið fórn
arlamb þess sjálfur. Stjórn- og
þjóðfélagsmál koma yfirleitt lít
ið við sögu í þessari bók, og
höfundur hennar virðist harla
lítinn pata hafa haft af þeim
stórtíðindum sem gerðust í
landi hennar þann tíma sem
hún lýsir. Sögulegt gildi bókar-
innar er að vísu ótvírætt — en
það stafar af því einu að hún
greinir frá heimssögulegu fólki.
Allir fróðleiksmolar til skiln-
ings á manninum Jósef Stalín
verða vel þegnir af sagnfræð-
ingum, en þeir einir munu býsn
ast yfir frásögn Svetlönu sem
þykir það stórum merkilegt að
hinn grimmi einvaldsherra
skuli yfirleitt hafa lifað einka-
lífi. Um áðra áhrifa- og valda-
menn í Sovétríkjunum hefur
bókin ekki ýkja margt að segja
— nema þá einkennilegu stað-
reynd að kona Molotovs, sem ár-
um saman var talinn næstur
Stalín að völdum og virðingu,
bjó undir stöðugri tortryggni
lögreglunnar og var meira að
segjá dæmd til tíu ára útlegðar
nokkru fyrir lát Stalíns. Og
Bería er paurinh í frásögn Svet
lönu, sem að því leyti að
minnsta kosti mun koma mæta-
og Svetlana Allilujeva á ungum aldri.
vel heim við opinbera sovézka
söguskoðun, illur andi Stalíns
að tjaldabaki; en þetta eina at-
riði ber mönnum raunar sam-
an um hér vestra að hljóti að
vera ýkt.
20 bréf til vinar er hvorki
sagnfræði né pólitík, bókin er
fjölskyldusaga, saga fólksins i
skugga og skjóli einræðisherr-
ans. Og einkennilegast er hve
þessi saga er alvanaleg. Fátt
mun algengara í hversdagslegu
lífi en hjónabönd séu erfið með
köflum, eða mönnum líki mis-
jafnlega við frænd- og mágafólk
sitt, eða faðir hafi á móti því
að ung dóttir taki saman við
rígfullorðinn rnann, ímugust á
tengdasonum sínum; einasta
undantekningin í falli Stalíns
var að hann gat látið fangelsa
eða drepa þá sem honum líkaði
sízt af skylduliðinu. Stalín var
ekki góður sonur, eiginmaður
né faðir, sem að vísu er ekkert
einsdæmi; hann var stjórnmála
maður fyrst og síðast og sístarf
andi. Ilann átti mörg hús 'sem
hann var sífellt að láta breyta
og umturna á ýmsa vegu; en
sjálfur bjó hann, svaf og mat-
aðist og starfaði jafnan í einu
einasta herbergi. Hann átti aldr
ei frí. En bæri svo við að hann
tæki sér næðisstund úti í garði
eða uppi í sveit gat hann aldrei
fundið blett þar sem nógu vel
færi um hann. Stalín dekraði
við dóttur sína í bernsku, en
syni sína beitti hann harðn-
eskju, sýndi þeim tómlæti og
skilningsleysi og tókst líka að
eyðileggja þá báða. Og kona
hans framdi sjálfsmorð. Dauði
Nadesdu Allilujevu er sá meg-
inatburður í fjölskyldulífi Stal-
íns, sem frásögn dóttur hans
hverfist öll um, alit líf hennar
tekur lit af síðan. Þetta er nátt
úrlega ekkert einsdæmi heldur.
Ætli margur maðurinn telji
ekki foreldramissi, við dauðs-
fall eða skilnað eða með öðrum
hætti, hafa skipt sköpum sínum
í æsku?
✓
E
g, skólastúlkan, sa þetta
frá allt öðrum sjónarhóli", seg-
ir Svetlana á einum stað, þer
sem vikið er að hreinsunum