Alþýðublaðið - 31.10.1968, Page 3

31. október 1968 ALÞYÐUBLAÐIÐ 3
TOMAS
Stofnandi Tékkóslóvakíu
Síðastliðinn mánudag var haldið hátíðlegt hálfrar
aldar afmæli Tékkóslóvakíu. Sú hátíð var þó harmi
blandin, vegna síðustu atburða suður þar. í tilefni
afmælisins og margumræddra atburða hirtir Alþýðu
hlaðið hér athyglisverða grein um frelsishetju Tékka
og Slóvaka, Tómas Masaryk.
AÐALPERSÓNUR þess ,sorg-
arleiks, sem að undanförnu hef-
ur veríð settur á svið í Tékkó-
slóvakíu, eru einkum tvær —
tveir tékkóslóvakiskir stjórnmála
menn. Annar þeirra var þangað
til í janúarmiánuði 'S'íðastliðn-
um lítt þekktur af öðrum en
tiltölulega fámennum hópi Slóv-
aka, en nú þekkja hann allir:
ALEXANDER DUBCEK. Hinn
er nú 118 ára gamall og lézt
fyrir 31 ári. Hann trúði á líf
eftir dauðann og honum virð-
ist hafa orðið að trú sinni —
að minnsta kosti hvað sjálfan
hann áhrærir. T. G. Masaryk
hét hann og nafn hans hefur
oft heyrzt nefnt að undanförnu
— ekki sízt í sambandi við ný-
afstaðið hálfrar aldiar frelsis-
afmæli Tékkóslóvakíu.
Masaryk er algjör andstæða
hinna mikilhæfu, en jafnframt
dálítið þreytandi stjórnmálaöld-
unga síðustu eftirstríðsára —
manna eins og Konrad Aden-
auers og Charles de Gaulles.
Masaryk var raunar siðbótar-
maður eins og þeir, en hann var
strangtrúaðri. Þeir, sem kunna
að lesa hugleiðingar hans um
kynferðislíf og bindindi, eiga á
hættu að skipa honum til sætis
í Kristilega þjóðarflokknum. En
afstaða hans á þessu sviði var
aðeins eðlileg afleiðing siðferðis
hugsjónar, sem að ýmsu leyti
var töluvert sérstæð, af því að
hún fór saman við óþrjótandi
umburðarlyndi gagnvart þeim,
sem öðruvísi hugsuðu. Masaryk
var trúmaður mikill og velti
mjög fyrir sér trúarheimspeki;
þó var hann alls ekki bundinn
af kreddum né hleypidómum
4
ÍIMKSSIVRIID
Námskeið í tauþrykki
Kvenfélag Alþýðuflokksins í Hafnarfirði gengst fyrir námskeiði
í tauþrykki í nóvembermánuði næstkomandi.
Innritun og upplýsingar eru gefnar í Alþýðuhúsinu í Hafnarfirði
kl. 17—19 fimmtudaginn 31. október og föstudaginn 1. nóvember,
sími 50499.
Hafnarfjörður
Alþýðuflokksfélögin í Hafnarfirði halda skilakvöld í' kvöld
fimmtudag, kl. 8,30 í Alþýðuhúsinu við Strandgötu. Haldið verður
áfram 3ja kvölda keppninni, en einnig verða veitt góð kvöldverð-
laun,
Bridge - Bridge
Spilum Bridge í Ingólfskaffi n.k. laugardag kl. 2 eftir hádegi stund
víslega, Stjórnandi verður Guðmundur Kr. Sigurðsson.
Alþýðuflokksfélag Reykjavíkur.
B azarvinnukvöl d
Kvenfélag Alþýðuflokksins í Reykjavík verður á skrifstofum Al-
þýðuflokksins við Hverfisgötu næstkomandi föstudagskvöld og
hefst kl. 20.30.
gagnvart sértrúarflokkum eða
safnaðarklíkum. í djúprættri
frjálshyggju sinni er hann arf-
þegi LESHINGS Nathans hins
vitra, miðevrópskarar andlegrar
hefðar, sem stendur einmitt djúp
um rótum í Tékkóslóvakíu.
Nýlega var minnzt hálfrar
aldar sigurdags Masaryks og
manna hans, endurreisnar frjálsr
ar þjóðar, þjóðar sem skapaði
fyrsta slavneska menningarríkið,
ríki sem frá öndverðu liafði ver-
ið slitið sundur í vargakjöftum
úr austri og vestri. í þessu
landamæraríki skapaðist mark-
verð frjálshyggja, lýðræðisandi,
sem gengið hefur að erfðum allt
frá Jóhanni Húss, föður hinnar
þjóðlegu endurreisnar og kannski
hinum fremsta þeirra allra, um
siðbótarmanninn Comenius allt
til þeirra sagnfræðinga, hugsuða
og skálda, sem á upplýsingar-
öldinni lögðu grundvöllinn að
menningarlífi hinnar nýju Tékkó
slóvakíu.
Masaryk var alþjóðasinni, sem
nauðugur notaði orð eins og
„ríki” og „þjóð”. En hann barð-
ist harðri baráttu fyrir frjálsri
þróun innan frjálslegra stjórn-
málalegra marka. Tékknesk pólit
ík var honum alheimspólitík,
eins og eftirmaður hans, dr. Ben-
es, komst einu sinni að orði.
Á átunum milli stríða, þegar
þjóðerniskenndin tröllreið svo
margri þjóð og skapaði þanhig
öfgsastefnum, eins og fasisma
og nasisma, ákjósanlegan jarð-
veg, átti Tékkóslóvakía því láni
að fagna, að hlíta leiðsögn „eins
mesta Evrópumanns í Evrópu”.
En Masary.k var jafnframt mað-
ur til að viðurkenna, að „hann
þekkti of lítið til annarra menn-
ingarforma”. Samt kunni hann
jafn vel við sig í Moskvu og
í Bandaríkjunum, í slavneskum
löndum og rómönskum, í London
og í París. En þar sem hann var
vel að sér í menningarheim-
speki, gleymdi hann aldrei sam-
hengi menningarsögunnar, alveg
frá uppsprettunum í ísrael og
Aþenu. Af nýrri tíma hugmynd-
um sótti Masaryk þær flestar
til Englands, til siðakenninga
brezkra mótmælenda og raun-
sæilegrar skynsemihyggju jöfn-
um höndum — þannig að sam-
hengi myndaðist á milli hugsjóna
og veruleika. Tilraunir Tómasar
Masaryks til að sameina siðferðis
kenna og framkvæmdastefnu
ættu að vera hverjum þeim
leiðarljós, sem vinnur að ein-
hverjum opinberum málum.
Masaryk var aldrei hrifinn af
flóknum heimspekikerfum, eins
og kenningum Hegels. Hann gat
heldur aldrei sætt sig við marx-
ismann, þó að hann féllist að
vísu oft á marxistiska lausn
félagslegra vandamála. En hann
lét stundum svo um mælt, að
væri sannfæringin um það að
hægt væri að bæta heiminn með
heilbrigðri stjórnmálastefnu,
sósíalismi, — ja, þá væri hann
ekkert annað en sósíalisti. Mas-
aryk trúði á aðferð jafnaðar-
stefnunnar, hægfara friðsamlega
uppbyggingu, og leit þá’ jafn-
an með tortryggni, sem hugðust
rífa niður til að byggja síðan
upp í snatri. Þó að norrænir
jafnaðarmenn því standi nær
Masaryk en Marx þessa stund-
ina, þurfa þeir síður en svo
að skammast sín.
Nei, það eru aðrir, sem ættu
að skammast sín. Það eru þeir,
sem skapa gjörræðislega hug-
myndafræði út frá kenningum
Marx með alls kyns afbökun-
um. Það eru hinir sömu og bann
sungu verk Masaryks í landinu,
sem hann leysti úr viðjum, og
sem bannsyngja nú þá stjórn-
málamenn samtíðarinnar, sem
halda vilja áfram á sömu braut,
og úthrópa þá sem „endurskoðun
arsinna” og „gagnbyltingar
menn”. Það eru þeir hinir sömu
og enn þann dag í dag svívirða
nafn Miasaryks <ig tékkjiesku
þjóðina í heild.
Hinir sönnu sósíalistar í Tékkó
slóvakíu hafa komizt að þeirri
niðurstöðu, að ógerlegt sé að
byggja þar á sósíalistisku þjóð-
skipulagi án þess að hagnýta
þann hugsjónararf, sem Masaryk
lét þeim eftir. Þannig hefur
þessi látni forseti verið ein aðal-
persónan í atburðum síðustu
mánuða í Tékkóslóvakíu. Sá
arfur, sem hann lét eftir sig,
hefur reynzt harðstjórum og
hugmyndaníðingum sár þyrnir í
augum.
Þróunin upp á síðkastið hefði
þó ef til vill ekki komið Masa-
ryk svo mjög á óvart: þó að hann
vær mikill aðdáandj hins víð-
áttumikla Rússlands og þeirra
þjóða, er það byggja, fór hann
ekki dult með þá skoðun sína,
að lýðræðið mundi eiga erfitt
úppdráttar austur þar.
Masaryk var helzt á þeirri
skoðun, að land hans gæti orðið
eins konar tengiliður og sátta-
semjari á milli austurs og vest-
urs. Hann lagðist gegn hug-
myndum um sameiningu slav-
neskra þjóða gegn vestrænum,
en var einnig mjög á móti því,
að Vesturlönd yrðu að einangr-
aðri heild.
Masaryk var ákafur andstæð-
Thomas Masaryk.
ingur hvers konar arðránsstefnu,
og honum voru augljósir ágallar
hins vestræna efnahagskerfis,
þó að hann væri í sjálfu sér síð-
ur en svo á mótj atvinnurétti
einstaklingsins.
Hjns vegar tald' hann jafnað
arstefnuna á’ Vesturlöndum
heilbrigðustu stjórnarstefnu,
sem fram hefði komið. Hann fór
aldrei dult með þá s.koðun sína,
að þrátt fyrir margvíslega galla,
væri stjórnkerfi jafnaðarmanna
hagkvæmasta stjórnarfyrirkomu-
lagið.
Masaryk lifði það að verða
sannkallað sameiningartákn
þjóðar sinnar — og sannur leið-
togi hennar. Hugmyndir hans
settu jafnt svip sinn á Tékka
og Slóvaka og hafa lifað alveg
til þessa dags. Hver sá, sem
fylgzt hefur með þróuninni í
Tékkóslóvakíu í ár, hlýtur að
hrífast yiir því, hve. hugsjónir
lýðræðisstefnunnar virðast hafa
skotið þar djúpum rótum, ekki
sízt á meðal unga fólksins, sem
ekkj þekkir annað en einræði.
Þar höfum við einmitt arfinn,
sem Masaryk lét því eftir! Og ef
til vill er það stærsti sigur hinn-
ar öldnu kempu. Hann endur-
skapaði Tékkóslóvakíu árið 1918
og hann setur óafmáanlegan svip
sinn á hana enn þann dag í dag,
hálfri öld síðar!
(Ðag Haivorsen).
m
^ fM&TIOHAL]
oo
1*3
Innrömmusi
frOBBJÖHNS BENEDIKTSSONAR
XnffóUsstræti 7
Athugið opið frá kl. I — 8 e.h.