Alþýðublaðið - 31.10.1968, Qupperneq 6

6 ALÞYtiUBLAÐIÐ 31- október 1968
/
Arthur Knut Farestveit:
Fólkið á ströndinni.
Almenna bókafélagið,
Reykjavík 1968. 233 bls.
Arthur Knut Farestveit er ís
lenzkur höfundur, ungur mað
ur og Fólkið á ströndinni
fyrsía bók hans. Sagan gerist
í sjávarþorpi fyrir svo sem
hálfr. öld, og þaðan af fyrr,
minnsta kosti einhvern tíma
fyrir nútíma. Þar er róið á
opnum bátum frá hafnlausri
strönd, ferðazt á hestum, stund
um hestvögnum. Sagan gerist
á löngum tíma, fullum fjöru
tíu árum, lýsir tveimur kyn-
slóðum „fólksins á ströndinni".
En iþetta er tími sem ekkert ger
ist, fólkið í sögunni er óbreytt,
•seinni kynslóðjn endurtekur
í meginatriðum ævi hinnar
fyrri. Þetta sögusvið er gamal
kunnugt, en hér er því lýst,
eða reynt að lýsa því, af allt
öðrum sjónarhóli en löngum
fyrr.
í sögunni felast að vísu nokk
ur drög þjóðfélagslegrar lýs-
ingar. Sjómenn og bændur búa
saman í Melgerði, þorpi sög-
cBækuir
unnar, sem á alla sína fram-
tíð undjr sjósókninni. Útgerð
armennirnir í þorpinu, feðg-
arnir Úlfur Ólafsson og Páll
Úlfsson, eru máttarstólpar þess
og hugsjónamenn, þeir vilja
gera höfn í Melgerði; móti
þeim snúast bændurnir í þorp
inu sem vilja láta byggja sjó
varnargarð að skýla sér og bú
skap sínum. Bændur sigra og
byggja „múrinn“, og þar með
eru örlög Melgerðis ráðin: sjó
sóknin flyzt í næsta þorp á
ströndinni, Strandhöfn. En
þessi lýsing er ekki nema laus
leg drög og vafasamt hún eig;
sér nokkra samsvörun í veru
leikanum; Fólkið á ströndinn;
er ekki heldur né ætlar sér að
vera þjóðfélagsleg skáldsaga
Sögusvið, félagsleg lýsing, raun
sæisyfirvarp hennar er ekki
Meistarafélag iðnaðarmanna
i
Félagsfundur verður haldinn fimmtudaginn 31- okt- n.k. kl.
8-30 í Félagsheimili iðnaðarmanna.
Fundarefni:
1. Framkvæmd byggingarsamþykktar.
2. Gæðamat-
3- Félagsmál-
STJÓRNIN.
nema yfirskin, formleg um-
gerð efnisins. En hvað er það
þá sem Arthur Knut Farest-
veit vjldi sagt hafa? Því kann
að vera torveldara að svara,
en mér virðist Fólkið á strönd
inni tllraun til að hagnýta
hefðbundið raunsæþegt sögu-
form til að veita farveg róman
tískri, dulúðugri og lítt ráð-
inni lífssýn. Ljóst er, til dæm
is, að höfundur lítur á múrinn
í sögu sinni og málstað þorps-
bændanna, sem sagan velur
öll hin hæðilegustu orð, fyrst
og fremst sem tákn fyrjr eitt
hvað annað. „Um leið og þjð
leggið fram til sigurs með
þessum múr ykkar,“ segir Egg
ert Pálmason í fyrri hluta sög
unnar, „þá hafið þið tapað. Þá
haf'ð þið tapað fyrir ykkur
sjálfum, tapað fyrir hafmu.
Óttjnn hefur knésett ykkur.
Um leið og þið leggið fyrsta
steininn í hleðslu múrsins, hef
ur dagur Melgerðis gengið að
kveldi.“ Á sömu hugmynd er
síðan þráklifað í sögunní með
svipuðu orðfæri; þannjg orðar
Védís Pálsdóttir hana undir
lok sögunnar: „Þetta er ekkert
ævintýri, sagði stúlkan. Þetta
viðurstyggilega skrímsl, sem
þið kallið múr, er ekki bara
grjótveggur, sem fólkjð er að
rejsa ströndinni, heldur múr,
sem það er að reisa umhverfis
óttann í sálu sinni, — óttann,
sem það hefur tekið í arf frá
kynslóðunum. En tilkoma hans
tortímir ekki þessum sálar-
krabba. Fólkið brotnar. þegn
ar Melgerðis verða að Kínverj
um miðalda.‘‘
Það er einnig ljóst að endur
tekningar sögunnar , margar
og langdregnar, eru meðv tað
áhrifsbragð höfundarins, ekki
sízt ástalýsing tveggja kyn-
slóða í einni og sömu hlöð-
unni. Á þejm er sá eini munur
að seinni stúlkan fylgir sínum
p'.lti burt úr þorpinu í sögulok
in. En andstætt þessum
„hreinu“ ástum stendur tákn-
menni þorpsfólksins, kynóður
fáráðlingur, einnjg í tveimur
útgáfum, sem í seinni hluta
sögunnar nauðgar og misþyrm
ir málsvara hugsjónarinnar.
Védísi sem fyrr getur, dóttur
útgerðarmannsins. Upp úr
nauðguninni kemur mann-
dráp, af klunnaskap eða slysni,
sem síðan leiðjr af sér sjálfs-
morð; það vantar ekki „átök“
í söguna. En raunar er Ijóst af
allri þessari lýsingu, og ekki
síður lýsjngu sjóslyssins í
se'nni hluta sögunnar, að hún
á einkum að vera táknleg, á-
vísun á meiri tíðjndi, dýpri
skilning, og eru þessi atvik
vendjlega undirbúin með þenn
an t'lgang í huga, Höfundur
vírðist sem sé ekki hafa á-
huga á sögufólkj sínu, sjálfs
þess vegna, heldur einkum
sem átyllu, tilefni tíl að koma
fram hátíðlegri, dularbland-
inni útleggingu þess með
miklu tali m. a. um „sálina“,
„guð“ og „landið“, mikjlli við-
leitni við skáldlegar, íbornar
líkingar og málskrúð. Sínu
raunsæilega sögusviði, dagleg
um veruleik lít'ls þorps, sem
hann tekur í arf frá fyrri sög-
um og höfundum, megnar
hann hins vegar ekkj að lýsa
trúlegri lýsjngu, frásögnin
staðnæmist við yztu auðkenni
þorpsins. Og mannlýsingar sög
unnar verða að vonum harla
óskýrar, lífvana þó einnig þar
bregði fyrjr ýmsum gamal-
kunnum minnum og stefjum
úr öðrum skáldskap: andstæð
um draums og verulejka-, hug
sjónar og athafnar í lýsingu
feðganna Eggerts og Gísla, til
dæmís, útrættun annarrar kyn
slóðar sem tekið hefur hlut--
verk sitt í arf, bundizt óvið
ráðanlegri skyldu, í lýsingu
útgerðarfeðganna.
Þannig verður harla torvelt
•að taka mark á öllum hátíð-
leik, rómantísku þessarar
sögu. En Arthur Knut Farest-
veit er ungur höfundur, trú-
lega kappsamur og fylginn sér,
og engjn ástæða til að spá fyr
ir honum hrakspám af þessari
óráðnu frumsmíð einni saman.
Engri loku er fyrir það skotið
að hann eigi eftir að semja
nýt'legan skáldskap — eink-
um ef honum auðnast að gera
upp við sjg hvað hann sé að
reyna að segja, og hverjum.
- Ó.J.
Alyktanir byggingamanna
Eins og fram kom í blaðinu í gær 'voru ýmsar á-
lyktanir samþykktar á þingi Sambands byggingar-
manna, sem haldið var í Reykjavík um síðustu helgi.
Verða nokkrar ályktanir birtar hér á eftir.
Ályktun um atvinnumál.
Full atvinna öllum vinnufær
um ’höndum á ,að vera sjálfsögð
mannréttindaregla í nútíma
Iþjóðfélagi. En svo er nú komið
eftir mestu veltuár íslenzks
þjóðarhúskapar, að alvarlegs at
vinnulieysis gætti á s.l. vetri,
og verði ekki að gert, er fyrir
sjáanlega mun víðtækara atvinnu
'leysi i vetur.
Atvinnuleysi er þjóðarböl,
seim heita verður öllum tiltæk
um ráðum gegn. Sú skylda hvil
ir þyngst á Alþingi og öðrum
opinberum aði-lum, því gerir
þingið þá kröfu til ríkisstjóm
ar og sveitarstjóma, að þær auki
framkvæmdir á sínum vegum,
þar á meðal byggingarfram-
kvæmdir, itil að tryggja fulla
atvinnu í byggingariðnaðinum.
Þar sem mikill meiribluti
byggingarmanna befur alla jafn
an atvinnu við íbúðarbyggingar,
skonar þingið á stjórnarvöldin
að gera nú þegar ráðstafanir,
til þess að ’haldið verði áfram
þejm íbúðaiibyggingum, sem
ihafnar eru, með því að tryggja
Byggingasjóði ríkisins og öðr-
um sjóðum, sem varið er til
íbúðarhúsabygginga, nægilegt
fjármagn, til þes að standa við
lögbundnar skuldbindingar sín
ar. Þingið vili sérstaklega vekja
atbygli á því, að hér er ekki
einvörðungu um að ræða atvinnu
öryggi ’bvggingaxmanna heldur
og lífsnau&syn þúsund manna,
sem skortir húsnæði.
Þingið varar byggingamenn og
aðra launeþga við öllum til-
raunum atvinnurekenda til að
notfæra sér minnkandi atvinnu
til beinna kauplækkana og ann
arra ráðstafana, sem leiða til
ikiarrj ýmunar, svo sem með
hinu svokallaða jafnaðarkaupi.
Hvetur þingið sambandsfélögin
og væntianlega sambandsstjórn
til að vera vel á verði gegn öll
um slíkum tilraunum þröng-
sýnna atvinnurekenda.
En þótt skyndiráðstafana
sé nú þörf til að fyrirbyggja
yfirvofandi atvinnuleysi, er engu
að síður nauðsynlegt að taka
stjórn og starfsaffistöðu bygging
ariðnaðarins til ítarlegrar at-
hugunar og endurskipulagning
ar.
Til þess að íslenzkur bygging
lariðnaður sé fær um að þjóna
Ihagsmunum þjóðarinnar og
byggingarþörf landsmanna, verð
ur að skapa honum skilyrði til
eðlilegs þroska. Hann verður
að 'hafa aðstöðu til að hagnýta
tæknikunnáttu og reynslu og
þekkingu iðnaðarmanna fengna
við íslenzkar aðstæður.
Gera verður ítarlega áfchug
un á því, hvaða byggingaaðferð
■ir, henta hér bezt °S í hve ríkum