Dagur - 30.07.1919, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út einusinní i viku.
Árgangurinn kostar 3 kr.
Gjaiddagi 1. júli.
Ritstjóri: Ingirriar Eydal.
AFGREIÐSLA
og innheimta hjá
Jóni P. Pór.
Norðurgötu 3. Talsimi 112.
II. ár.
Akureyrí, 30. jdlí. 1919.
30. blað.
Þvottaduftið
Read Seal Lye
kaupa allir, sem einusinni hafa reynt það.
Verslun P. Pjeturssonar.
Meiri tekjur.
Pað er áreiðanlegt, að mikill meiri hluti þjóðar-
innar krefst þess eindregið, að nú verði hafist handa
fyrir aivöru um stórstígar framfarir á öllutn sviðum.
Menn !áta sjer ekki lengur nægja ao þokast áfram
mjög hægum skrefum, og þaðan af síður gera rnenn
sjer það að góðu að hjakka altaf í sama farinu.
Það er síður en svo, að þessar kröfur um vaxandi
framfarir sjeu hrygðarefni. Pær sýii'a- það, að þjóðin
vill áfram, af því hún finnur krafíinn í sjálfri sjer.
Starfsmenn ríkisins una því ekki lengur að búa við
sultarlaun. Peir vilja lifa við sæmileg kjör. Það má
líka treysta því, að alþýða manna sje hætt því að
telja eftir laun embættismanna, eins og áður hefur
átt sjer stað. Það er í fullu samræmi við- framfara-
hug fólksins að vilja launa opinberutn siarfsmönnum
vel, en heimta auðvitað um leið, að þeir leysi störf
sín, sem þeim er trúað fyrir, vel af hendi.
En til þess að þingið og stjórnin geti stutt fram-
farirnar eins og krafist er og vera ber, þarf meiri
peninga í ríkissjóðinn. Pað verða menn að gera sjer
vel ljóst. Tekjur ríkisfjárhirslunnar verða að marg-
faldast, frá því sem nú er.
Landsstjórnin ber nú fram fjögur tekjuaukafrum-
vörp á þessu þingi, sem nú stendur yfir, og ætlast
til þess að með þvf aukist tekjurnar um rúmlega 750
þúsund krónur á ári. Stjórnin ætlast til að tollar sjeu
hækkaðir á áfengum drykkjum og vínum, tóbaki og
brjóstsykri, að útflutningsgjald af sjáfarafurðum hækki
um 100°/o, að útflutningstollur hækki upp í 3 kr. af
hverri útfluttri tunnu síldar frá næstu áramóíum, og
að ábúðarskatturinn tvöfaldist. En þó að áðurnefnd
uþphæð vinnist á þennan hátt, þá nær sá tekjuauki
of skamt tií, þess að hægt verði að fullnægja öllum
sanngjörnum kröfum, en minna mega menn ekki gera
sjer að góðu.
f*að er hverju orði sanuara, sem stjórnin tekur
fram í athugasemdum við fjárlagafrumvarp sitt, »að
full þörf sje á að endurskoða alla skattalöggjöfina
og koma meira satnræmi í hana.« En því verki verð-
ur að minsta kosti ekki lokið í bráð. Glöggskygn-
ustu menn stórþjóðanna beita nú öllu sínu viti til
þess að koma skattamálum þeirra í hagkvæmt horf
og leita uppi ráð til þess að safna fje í hinar gal-
tómu fjárhirslur ríkjanna. Vafalaust ættum við ekki
að ráða skattamálunum til Iykta án þess að gefa
glöggvar gætur að því, hvernig aðrar þjóðir fara að
Að sjálfsögðu gætum við fært okkur þeirra ráð í nyt
og þurfum margt af þeim að læra. Heppilegast
mundi vera að senda hæfan mann út af örkinni til
þess að kynna sjer rækilega skattaleiðir þær, sem
helstu fjármálaþjóðir fara nú eftir, og gæti svo þing
og stjórn haft þann mann sem skattamálaráðunaut
sinn, á meðan verið væri að koma því máli í fast
horf.
En það dugar ekki að bíða eftir því og hafast ekki
að. Það tekur að líkindum nokkuð langan tíma að
ná góðri lendingu með skattamálin og koma þeim í
trygg3 höfn, en á meðan kalla kröfurnar og verða
æ háværari. í bráðina verðum við því að fara gömlu
leiðirnar að mestu Ieyti, afla rikissjóðnum óspart tekna
raeð óbeinnm sköttum, (tollum), bæði á útfluttum
Og inrxfluttum vörum, þá skatta borga bæði ríkir og
fátækir, og herða á beinu sköttunum, einkura tekju-
•g gróðaskatti.
Pað hefir löngum kveðið við að almenningi væri
ekki eins illa við neitt, eins og skatta og tolla. Hann
liti á þá eins og hvert annað böl, sem hann væri
neyddur til að bera. Víst er um það, að hvar sem
þéssi skoðun lætur á sjer bera, ber hún vott um
raunalegt þroskaleysi í þegnfjelagslega ált. Það er því
vonandi að hún hverfi nú með öllu úr söguuni, og
að mönnum Iærist að leggja með glöðu geði fram
fje, til þess að leysa þau hlutverk af hendi, sem
sanngjarnar kröfur almennings heinita að unnin sjeu,
en einstaldingunum er um megn að vinna. Hitt er
jafn sjálfsagt, að menn ekki vilji láta bruðla fje sínu
í ráðleysu til einhvers, er emga þjóðbætandi þýðingu
hefir.
En hvað sem öðru líður, þá verður nú að opna
allar leyfilegar tekjulyndir, Iáta þær streyma í ríkis-
sjóðinn og þaðan aftur til ræktunar öllum hrjóstur-
blettum íslensks þjóðlífs.
Stjórnarfrumvörpin.
Fjárlögin.
Árin 1920 og 1921 er áætlað að tekjur ríkisins
verði:
Skattar og tollar kr. 6478,000,oo
Tekjur af fasteignum og skipum ríkissjóðskr. 736,400,oo
Tekjur af bönkum. Ræktunarsjóði,
verðbrjefum o. fl..............— 542,000,oo
Óvissar tékjur.........................— 47,000,oo
Tekjuhalli, sem greiðist úr sjóði, er
áætiaður....................... — 347,910,02
Samtals eru þá tekjur áætlaðar kr. 8,151,510,oo
En til útgjalda árin 1920 og 1921 er veitt:
Greiðslur af lánum ríkissjóðs og
franilag til Landsbankans . . kr. 2068,743,37
Borðfje konungs....................— 100,000,oo
Til alþingiskostnaðar og ríkisreikninga-
yfirskoðunar................ — 246,000, oo
Til ráðuneytiíins o. fl..........— 302,000,oo
Til útg. við dómgæsluna og Iögreglu-
stjórnina o. fl................— 493,000,oo
Til útgjalda við iæknaskipunina . — 595,270,00
Til samgöngumála.....................— 2447,300,oo
Til kirkju og kenslumála ... — 906,946,15
Til vísinda bókmenta og iista . . — 223,680,oo
Til verklegra fyrirtækja .... — 493,080,oo
Til skyndilána handa embættismönnum — 6,200,oo
Til eftiriauna og styrktarfjár . . — 229,290,50
Til óvissra útgjalda.................— 40,000,oo
Verða þá útgjöldin samtals kr. 8151,510,02
Um einstaka liði fjárlagafrumvarpsins skal þetta
tekið fram: Tekjuskattur er áætlaður 250 þús. kr.
á ári, dýrtíðar og gróðaskattur 75 þús., vörutoliur
500 þús., stimpilgjald 400 þús., símatekjur 500 þús.,
útflutningsgjald 150 þús., tóbakstollur 300 þús., kaffi-
og sykurtollur 525 þús., tekjur af skipum 350 þús.
hvort árið.
Væntanlegum sendiherra í Khöfn ætlar stjórnin alls
28 þús. kr. á ári, þar af 12 þús. kr. til skrifstofu-
hsldti. Til meðferðar Htanríkismála eru ætlaðar 12
þús, kr. á ári. Til brúar 6 Eyjafjarðará er ætlað að
komi 105 þús. kr. fyrra árið og 65 þús. kr. síðara
árið, til brúar á Jökulsá á Sólheimasandi 125 þús.kr.
Til lagninga nýrra símaálma er ætlað: Egilsstaðir
—Borgarfjörður 60 þús. kr.; Akureyri — Grenivík
28,400 kr.; Borgarnes —Hjarðarfell 102,400 kr.; Fá-
skrúðsfjörður —Reyðarfjörður —Eigilsstaðir 66 þús.kr.
Til bygginga nýrra vita er lagt til að veitt verði
76,300 kr. f. á. og 94,300 kr. s. á.
Til strandferða eru ætlaðar 50 þús. kr. árlega.
Laun embættis og sýslunarmanna eru í frv. Iátin
halda sjer eins og þau eru nú, þó að stjórnin leggi
nýtt launafrumvarp fyrir þingið.
Barnakensla.
Frumvarp til laga um skipun barnakennara og laun
þeirra hefir stjórnin lagt fyrir þingið. Er frumvarpið
hið sama sern af Iandsstjórnar hálfu var lagt fyrir
Alþingi 1918, en þá náði ekki fram að ganga. Eina
breytingin er sú, að sett er ákvæði um bráðabirgð-
aruppbót handa barnakennurum á líkan hátt, sem
bráðabirgðauppbót starfsmanna ríkisins.
Lífeyrir.
Frumvarpið fer fram á að stofna sjerstakan sjóð til
að tryggja embættismönnum, er láta af embætti sakir
elli eða vanheilsu, geymdan lifeyri. Ríkissjóður legg-
ur sjóði þessum stofnfje 50 þús. kr., í eitt skifti fyrir
öll. Hver émbættismaður, er laun tekur eftir hinum
almennu launalögum, skal kaupa geymdan lífeyri í
sjóðnum, skal embættismaðurinn verja 5°/o af árs-
launum sínum til þess. Nemi árslaunin meiru en 5000
kr. greiðist ekkert gjald af því, sem er fram yfir þá
fjárhæð. Regar embættismaður fær lausn frá embætti
vegna elli eða vanheilsu, skal hann fá greiddan úr
sjóðnum Iifeyri, sem nemur 27°/oo af launum þeim
samanlögöum, sem hann hefir greitt iðgjöld af í sjóð-
inn. Nú er embættismaður orðinn 70 ára að aldri,
eða samanlagður aldur hans og þjónustutími er 95
ár, og á hann þá rjett á að fá lausn frá embætti og
lífeyri.
Alþingi.
Bjarni Jónsson flytur frumvarp um atvinnufrelsi. í
því er mælt svo fyrir, að maður, sein flutst hefir
hingað til lands og fengið atvinnurjett, og kann þó
ekki íslenska tungu í lok fyrsta dvalarárs, skuli hafa
fyrirgert atvinnurjetti sínum.
Frv. um bann gegn refarækt flytja 5 þingmenn í
Neðri deild.
12 þingmenn í Neðri deild flytja þá breytingu við
stjórnarskrárfrumvarpið, að reglulegt Alþingi skuli
koma saman 15. febrúar.
Matthfas Ólafsson flytur frumvarp um skoðun á síld.