Dagur - 24.12.1919, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út einusinní i viku.
Árgangurinn kostar 3 kr.
Gjalddagi 1. iúlí.
AFGREIÐSLA
og innheimta hjá
Jóni Þ. Þór.
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Ritstjóri: Ingimar Eydal.

II. ár.
Akureyri, 24. desember 1919.
51. blað.
Faðmur kærleikans.
Lífsskoðun kristinVia manna er á því bygð, að fyrir
utan þennan sýnilega heim sje annar ósýnilegur og
dularfullur, skipaður englum og öndum. í þeim heimi
sje hann, sem ræður tilverunni allri, — faðir andanna,
upphaf og orsök lífsins, faðir drottins vors Jesú Krists
og faðir vor.
Þessi andans heimur sje hinum sýnilega heimi jafn-
verulegur. Hann standi öllum opinn, er þangað vilji
snúa huga sínum, og þar sje auðlegð svo mikil, er
hverjum manni standi til boða, að gull og silfur
hins sýnilega heims sje í samanburði við það eins
og engis vert fyk eða gróm.
Um þennan andans heim hafa menn haft hugboð
frá upphafi vega, misjafnlega glögt vitaskuld, en hug-
boð samt, því allir hafa þeir haft einhvern guðdóm
og á einhvern hátt leitast við að komast í samband
við hann.
Enginn hefir sagt oss jafn-greinilega af honum og
hann, sem vjer nú^ höldum jól. í honum birtist
dýrð hins ósýnilega heims með Ijóma svo miklum
' °g fegurð, að nafnið hans er öllum nöfnum ofarog
fyrir honum beygja mennirnir knje í tilbeiðslu og
lotningu.
Um fram alla aðra, sem lifað hafa, nefnum vjer
hann frelsara. Meðal annars frelsar hann hvern þann,
sem gefur orðum hans nokkurn gaum, frá þeim hje-
góma að álíta, að ékkert sje til nema þessi sýnilega
hlið tilverunnar og lífið ekkert annað en þessi skamm-
vinna stundar-dvöl í jarðneskum heimkynnum.
Návistar ósýnilegs föður varð hann var á öllum
vegum sínum. Heimslífið alt og rás viðburðanna fanst
honum hvíla í hans sterku örmum. Honum fól hann
sjálfan sig við hvert fótmál. í hans hendur gaf hann
upp andann í dauðanum. Um hersveitir engla vissi
hann, er væri til taks að þjóna honum. Aldrei ör-
vænti hann um sigur sannleikans, eða þess erindis,
er hann var kominn til að flytja. Hann var sjálfsagð-
ur í huga hans eins og vilji föður hans varsjálfsagður.
En mönnum öll heill undir því komin þessa
heims og annars, að gefa sig sannleikanum á vald
um leið og raust hans hljómar í sálum þeirra og
gjörast þjónar hans í einlægni og trúmensku.
Eftir því, sem ofsóknirnar hörðnuðu og misskiln-
ingurinn óx, þrýsti hann sjer fastar og faslar inn í
faðm síns himneska föður. Eftir því, sem vinunum
fækkaði í kring um hann, var hann betur studdur
eilífum örmum föðurkærleikatis. Aldrei var örugg-
leikinn, friðurinn, kærleiksljóminn meiri yfir honum
en við síðustu kveldmáltíð. Þá vissi hann þó gfögt,
að innan fárra stunda myndi þessir einustu vinir
hneykslast og skilja hann aleinan éftir i hinstu bar-
áttu. — Öllu er óhætt. Tilveran öll hvílir í sterkum
þrái og óttast um, — öllu er óhætt, jeg þarf engu
að kvíða. Valdið, sem öllu stýrir, höndín dularfulla,
sem heldur um stjórnarvölinn, er kærleikshönd, sem
alt viil frelsa og öllu bjarga.
Inn í þenna faðm kærleikans, sem Jesús sýndi og
treysti, vil jeg þrýsta mjer á þessum jólum eins og
hann, og vera glaður, öruggur og ókvíðinn. Mál-
efni sannleikans veit jeg vel borgið. En að elska
hann héitara og heitara, sýna honum meiri og meiri
trúmensku, en aldrei fals nje svik og vera viljugri
og viljugri að eyða lífi og kröftum í þjónustu hans,
— það vil jeg biðja hann að kenna mjer betur og
betur, fielsarann blessaða, sem fæddist á jólum.
í fjallshlíðinni, sem að mjer snýr, er veíur, fönn
og frostnepja. En hinumegin fjalls er sumardýrð
eilífs lífs. Bráðum er jeg kominn yfir fjallið.
Þú, sem liefir leitt mig og stutt frá æsku, spor
fyrir spor frarn á þenna dag, — hjálpa þú með
áfangann, sem eftir er.
(Úr »Breiðabl« IV. 7.)
Skattfrelsi samvinnufjelaga.
[Niðurlag.]
Nú víkur sögunni að kaupfjelögunum, og er hjer
átt við með því nafni þau samvinnufjelög, er hafa
opna búð alt árið, selja með dagsverði kaupmanna,
og úthluta ágóðanum um áramót. Venjulega skifta
þessi fjelög víð utanfjelagsmenn að einhverju Ieyti,
en vitanlega er sá hluti af viðskiftamagni þeirra næsta
lítill, í samanburði við veltu fjelagsmanna. Samt eru
þessi viðskifti utanfjelagsmanna talin ein af ástæðum
fyrir því, að kaupfjelögin verði að bera skatt, eins
og kaupmenn. Þar að auki er vitanlega færð fram
sú ástæða, að þar sem dagsverð slíkra fjelaga sje hið
sama yfirleitt og hjá kaupmönnum á þeim stað, þá beri
fjelaginu að borga öll gjöld jafnt þeim. Sú mun og
vera reyndin á, að ekkert af slíkutn fjelögum hefir
reynt að hliðra sjer hjá þessum gjöldum. Eru það
þó engar smáræðis upphæðir, sem slík fjelög greiða
í sveitarsjóð, þegar tekið er tillit til þess, að mest-
allur þessi skattur er ranglega tekinn af þeim, eins
og nú skulu leidd frekari rölc að.
Svo er að sjá, sem þeir menn, er telja kaupfjelög
skattskyld, hafi ekki veitt því eftirtekt, að í raun og
veru er alls enginn eðlismunur á pöntunar- og kaup-
fjelöguqi. Bæði úthluta vörum til fjelagsmanna með
sannvirði. Annað lætur sannvirðið koma í ljós undir
eins og varati er afhent, hitt um hver áramót, þeg-
ar fjelagsmönnum er gefinn fullnaðarreikning-
ur. Kaupfjelagið græðir í raun og veru ekki vit-
und fyrir sig sjálft fremur en pöntunarfjelagið. Það
á þess vegna að vera háð sömu lögum,
og engan skatt að gjalda af verslun fje-
lagsmanna.
Þessu til skýringar skal taka einfalt dæmi, Gerum
að í einum kaupstað sje viðskiftamagnið ein miljón
króna. Par sjeu aðeins tvær verslanir, annað kauþ-
maður, hitt kaupfjelag og skiftist veltan jafnt á milli.
kærleiksörmnm eilífrar forsjónar. Öllu, sem jeg elska, I Nú er allmikil reynsla fengin fyrir því, að kaupmenn
leggja á hjer um bil 10°/o í smásölu, fram yfir það
sem kalla má óhjákvæmilega viðbót fyrir skiftingar-
kostnaði. Nú á tímum er álagning þeirra að vísu
mörgum sinnum hærri, vegna viðskiftateppu og neyð-
ar almennings. En fyrir stríðið var það þrautreynt,
þar sem samvinnufjelög höfðu starfað um stund,
að fjelagsmenn spöruðu tíunda hlut af útgjöldum
fyrir heimilisþarfir, miðað við meðal-kaupmanna-
skifti. Samkvæmt þessu myndi umræddur kaupmað-
ur fá í gróða (fyrir utan laun sín og annara nauð-
synlegra starfsmanna við verslunina og annan óhjá-
kvæmilegan kostnað) fimtíu þúsund krónur. Jafnmikil
upphæð kæmi til skifta í kaupfjelaginu, milli fjelags-
manna. Þá eru þeir búnir að fá vörur sínar með
sannvirði, hvorki meira nje minna, alveg eins og
þeir hefðu haft pöntunarfyrirkomulagið.
Allir sjá nú aðstöðumuninn. Kaupmaðurinn á sín
50 þúsund s j á 1 f u r. Sú upphæð er að vísu kom-
in í vasa hans frá viðskiftamönnunum, en þeir hafa
afsalað sjer eignarrjettinum til kaupmannsins. Þjóðfje-
lagið eitt getur krafist nokkurs hluta af gróðanum, í
skatt. Og þar sem af svo miklu er að taka, hrein-
um ágóða, fram yfir sanngjarnt verkkaup, þá er ein-
sætt að hlutaðeigandi þarf ekki að kvarta um að illa
sje með hann farið.
Kaupfjelagið borgar fyrst allan kostnað við versl-
unarreksturinn, mannahald, húskostnað, vexti o. s. frv.
En það hverfur ekki inn til stofnunarinnar. Það er
ekki hennar eign heldur viðskiftamannanna, sem ef
til vill eru dreifðir um víðáttumikið hjerað. Þeir
hafa aðeins ofborgað vöru sína I bili, til að útvega
fjelaginu rekstursfje, eins og einn erlendur ráðherra
hefir komist að orði í varnarræðu fyrir skattfrelsi
kaupfjelaganna. ,
Það er skylt, samkvæmt anda og lögum sámvinnu-
fjelaga, að skila þessum arði til rjettra eigenda. Þá
á fjelagið engan gróða eftir. Það hefir, eins og
pöntunarfjelagið, afhent vöruna með sannvirði
og befir í raun og veru ekkert að borga skatta með,
nema með því að taka fje af fjelagsmönnum, se m
þeir hafa geymt í fjelaginu part úr ári.
En.nú kunna menn að segja, að þó að bæði
pöntunarfjelags og kaupfjelagsverslun eigi að vera
skattfrjáls, inn á v i ð, það sem nær ti! fjelagsmanna
sjálfra, þá sjeu þó eftir viðskifti utanfjelagsmanna.
Á þeim græði fjelagið og fjelagsmenn. Og af þeim
verði þó að borga skatt. Og þetta er alveg rjett.
Skifti utanfjelagsmanna eru það eina hálmstrá, sem
skattlagning samvinnufjelaga hvílir á. En þar sem
venjulega er um sáralitlar fjárhæðir að gera, þá er
alveg fráleitt, að láta þær rjettlæta skattlagningu á
aðrar miklu stærri upphæðir, sem ekki koma málinu
við. Segjum t. d. að áðurnefnt kaupfjelag hafi 20
þús. kr. í veltu fyrir skifti utanfjelagsmanna. Það
væri V2B hluti af þeirri upphæð, sem Úagt var á. í
stað þess hefði átt að leggja á þennan V2^ hluta
samskonar skatt og á kaupmanninn, af því að um
samskonar gróða var að ræða. En heldur ekki meira.
Af því setn að framan er sagt, virðist einsætt, hver
er hin rjetta leið í skattamáli þessu. Samkvæmt er-
lendri og íslenskri rjettarvenju, eiu pöntunarfjelög
skattfrjáls, af því þau safna ekki fjársjóðum sjálf.
Sláturfjelög, rjómabú og önnur slík sölufjelög eiga
að lúta sömu reglu. Ennfremur landsverslun. Þá eru
eftir kaupfjelögin. Sjeu þau bygð á hreinum sam-