Dagur - 25.08.1920, Side 2

70
DAGUR.
Qagniræáaskólinn
verður að forfallalausu settur, eins og lög standa til, föstudaginn
1. október n. k. kl. 12áhád. Ættu þá allir, sem skólann ætla að
sækja í vetur, að vera viðstaddir, sveinar sem meyjar. Nú þeg-
ar er skólinn svo þéttskipaður, að fleiri verða ekki teknir, nema
því fleiri gangi frá.
p. t. Grenjaðarstöðum 21. ágúst 1920.
Stefán Stefánsson
skólameistari.
að við fullnægjum öllum okkar flutn-
ingajDÖrfum á sjó, af sjálfsdáðum, án í-
hiutunar Sunnlendinga. Með öðrum
orðum: við eigum að kljúfa okkur frá
ríkinu í þessum efnum, og mynda sjálf-
stætt ríki. #
Síðastliðið vor þegar málið kom fyrst
á prjóna hér norðan lands, lagði Dag-
ur því liðsyrði. Enda var málið þá flutt
á þeim grundvelli, að Norðlendingar
legðu fram fé til kaups á skipi, sem væri
sérstaklega ætlað, til þess að fullnægja
þeim þðrfum, sem við höfum framyfir
aðra landshluta vegna íshættunnar. Að
skipið yrði látið verða vörður og bjarg-
vættur Norðurlands. Pá var ekki geng-
ið inn á það atriði, hvernig framkvæmda-
stjórn skipsins skyldi hagað. í umræð-
um Dags lá sá skilningur á bakvið, að
skipið yrði einn liður í samgöngukerfi
þjóðarinnar á sjó, sérstaklega til þess ætl-
aður að fullnægja okkar sérstöku þörfum.
Á þessum grundvelli verður blaðið
enn hugmyndinni fylgjandi, en ekki á
neinum öðrum grundvelli. í hugmynd
Sig. H. Sig. felst tvent, sem blaðinu
virðist ástæða til að leggjast á móti. í
fyrsta lagi það, að stofna norðlenzkt sigl-
ingafélag með framkvæmdastjórn á Norð-
urlandi. íslendingar þurfa að stefna að
því, að samræma sjósamgöngurnar, og
mynda fast kerfi með öllum sínum skipá-
stól, þannig að ein framkvæmdarstjórn
fari með alla stjórn samgangnanna, en
ríkið eigi fullan helming fjár á móti
finstaklingum.
í þessari fyrri tillögu Sig. H. Sig.
felst ennfremur það, að í stofnun norð-
lenzks siglingafélags með það fyrir aug-
um, að fullnægja öllum samgöngu þörf-
um okkar á sjó, felst kröfuafsal á hend-
ur Eimskipafélagi íslands og uppgjöf
á rétti okkar til þess, að það sinni þörf-
um okkar. Slíkt má alls ekki. Enda
væri það ástæðulaust. Pó Norðlending-
um virðist og ekki að ástæðulausu, að
þeir hafi verið hafðir útundan í þessu
efni síðast liðin og einkum síðasta ár,
er ekki ástæða til þess að gera ráð fyr-
ir því, að svo hljóti að verða í fram-
tíðinni. Pað verður að gera ráð fyrir
því, að einhverntíma komist jafnvægi á
viðskifti og samgöngur, og fastar áætl-
anir ráði skipagöngum. Við Norðlend-
ingar höfum vafalaust tekið of lítið til-
lit til erfiðleikanna, sem ríkt hafa um
allar samgöngur, á þessum síðuslu árum.
Síðan í vor, að hugmynd þessi kom
til umræðu hér í blöðunum, hafa tím-
arnir breyzt. Útlitið hefir versnað jafnt
og þétt. Nu eru litlar líkur til, að við
megum við þeim innflutningi af vörum
í landið, sem skipastóll okkar fær ork-
að, hvað þá meiri. í nánustu framtíð
liggur fyrir okkur, að ráða fram úr hin-
um megnustu vandræðum um viðskifti
okkar og afkomu. Pað er því hin mesta
þörf að gæta varúðar.
Að avo komnu máli væri það van-
hyggja, að æsa menn upp til skipakaupa.
Dagur vt r kki, eins og nú horfir við,
hvatt til tramkvæmda í málinu. En
þegar úr greiðist, og heimurinn kemst
aftur í fastar skorður, þurfum við ís-
lendingar allir í félagi að koma sam-
göngum okkar í gott horf, svo við
getum fullnægt öllum okkar þörfum.
Við þurfum að efla Eimskipaféfag ís-
lands sem mest, og tryggja jafnframl
með Iöggjöf, að það verði verulegt
þjóðnytjafélag. Pá verður þörf fjárfram-
Iaga. Pá verður ef til vill þörf á því
fyrir okkur Norðlendinga, að leggja á
okkur aukabyrðar vegna okkar sérstöku
aðstöðu.
Dagur verður því að hvetja til var-
úðar í þessu máli, eins og högum okk-
ar er nú komið. Hann legst fastámóti
stofnun norðlenzk siglingafélags og öll-
um flokkadrætti innan þjóðfélagsins í
samgöngumálum, og varar við ofmeln
aði og landsfjórðunga rembingi.
Tvœr vísur.
Með þér þreyjan fór mér frá.
Finn eg eigi gengur:
að eg megi af þér sjá
einum degi lengur.
Gömul vísa.
Hrygðin vinnur mátt frá mér,
mun þö hlynna’ að sinni,
meðan eg finn hún ofin er
endurminning þinni.
P. /.
Jón Dúason.
í 37. tbl. íslendings er greinarstúfur
eftir Sæmund Dúason, Krakavöllum.
Grein þessari er stefnt til Dags, út af
ummælum blaðsinsí garð Jóns Dúason-
ar, sem birtist í 8. tbl. Virðist hún vera
skrifuð einkum til þess, að leiðrétta um-
sögn blaðsins um uppeldi Jóns. Upp-
lýsist þar, að Jón hefir verið alinn upp
í heimahúsum.
Jón sagði ritstjóranum sjálfur frá því
fyrir möigum árum, að hann hefði ver-
ið vinnupiltur á bæ í Fljótum, sem hann
nafngreindi og orðið þar fyrir illri með-
ferð, sem ekki þarf að lýsa hér. Eftir
því hefir hann ekki altaf verið í heima-
húsum. Annars var þetta ekki sagt Jóni
til lasts, heldur fremur til þess gagn-
stæða.
Degi er kunnugt um það, að Jón hef-
ir sótt um fararleyfi til Grænlands, og
ekki fengið. En það út af fyrir sig rétt-
lætir ekki fullyrðingar hans um land-
kosti til nýlendumyndunar þar á landi.
Um ásökun blaðsins í garð Jóns út
af því, að hann hafi hvatt landa sína,
til þess að gerast yfirtroðslumenn og
níðingar er það að segja, að hún er bygð
á ummælum Jóns sjálfs, þar sem hann
telur það eitt af velfarnaðarskilyrðum ís-
lenzkrar nýlendu á Grænlandi, að ný-
lendumenn gætu látið Eskimóa vinna
fyrír lig því sem naest endurgjaidslaust.
Jón hefir ekki farið neitt dult með
kenningar sínar í þessu máli. Lesend-
ur Dags ættu því að geta farið nærri
um það, hvort blaðið fer með satt mál
eða logið. Það sem sagt var um sam-
tal Jóns við Nationaltidende var tekið
upp úr blöðum sem fyrir lágu.
Þessi kurteislega skrifaða grein Sæ-
mundar gefur ekki tiléfni til frekari and-
svara. Þó Dagur sé mjög á öðru máli
en Jón um nýlendustofnun á Grænlandi,
vill hann endurtaka ummæii sín um Jón,
sem birt eru í 12. tbl., þar sem gefin
er frekari skýring um samtalið og að
réttu Jóni frekar í vil.
Par sem það er kunnugt, að Jón hef-
ir fengið nokkurn styrk, til þess að kynna
sér bankamál, en hér í landi virðist vera
vöntun á góðum fjármálamönnum, væri
ástæða til þess íyrir þjóðina, að láta
Jón ekki ganga sér úr greipum. Gáfur
hans og dugnað þarf ekki að efa. Og
Dagur vonar að andrnælín, sem hann
mátti eiga sér vís, svo geyst sem hann
fór í nýlendumálinu, drepi ekki úr hon-
um kjark.
Misnotkun tímans.
Eg sit með hönd undir kinn, á borð-
inu fyrir framan mig liggur bók, er eg
hefi verið að lesa, bókin er »Trú og
sannanir« eftir E. H. Kvaran. Eg þaif
ekki að skoða huga minn lengi um það,
að þarna er bók, sem ekki hefir verið
eytt tíma í til ónýtis, euginn sem les
hana eyðir þeim tíma illa, því hún er
rituð af þeim sannfæringarkrafti og trú-
arvissu, að hún hlýtur að hrífa hvern
þann, sem les hana, eins og alt það,
er sá maður ritar.
Eg gnP nokkur blöð, sem einnig
líggja á borðinu, og lít í þau. Hvað
mætir auganu þar? Einlægar ádeilu-
greinar, hnútur og sleggjudómar, bæði
urn menn og málefni. Pví er svo mikið
af slíkum ritsmíðum, er þá ekkert nýti-
iegt og uppbyggilegt í þeim? Jú, þarna
sé eg eina grein, það er heilbrigður
hugsunarháttur og samúðarandi f henni.
Pá eru nokkrar auglýsingar og svo upp
talið. Pví eru ekki fleiri gullkorn í þess-
um blöðum? Er þjóðin svo illa stödd
yfirleitt, að hún hafi ekki annað betra að
bjóðaen þetta Iélegahrafl ? Paueru teljandi
gullkornin, sem finnast í sumum dag-
blöðunum okkar. Kanske að þau séu ein-
göngu stofnuð til að deila og þrátta í
þeim? Slíkt væri illa farið ef svo væri.
Jœja, það »e«i eg aðallega vildi með
þessum línum, var að vekja athygli fólks
á misnotkun tímans í andlegum skiln*
ingi, þ. e. til lestrar og ritstarfa.
Eins og allir vita, þá er alþýða manna
hér á landi afar lestrarfús og bókhneigð.
Ekki er heldur neinn hörgull á bókum
og blöðum til lesturs, en hvað er þar
á boðstólum? Misjafnt ætla eg að það
muni vera, Pað má að nokkru líkja því
við líkamlega fæðu, innan um er afbragðs
fæða, en aftur er sumt óæti, sem þeir
menn sýkjast af sem lesa, það eitrar
sálarlíf mannsins og jafnframt líkamann.
Mér finst samt heldur fara fjölgandi
þeim röddum, er miða að því að hefja
þjóðina og einstaklinginn hærra, og
göfga og glæða alt það betra er með
manninum býr.
Eg held að ísland eigi þó nokkuð
marga unga hugsjónamenn, er verði því
til gagns og blessutiar í framtíðinni, eða
— er þetta alt aðeins á pappírnum, nær
það ekki lengra en þangað? Eg vil vona
að svo sé ekki, að hugur og framkvæmd-
ir fylgi máli hjá flestum.
Mér dylst það heldur ekki, að þeim
fer stöðugt fjölgandi sorpritunum, og er
sorglegt til þess að vita.
Mér finst að þeir menn, sem fást við
að þýða, og einnig frumsemja, beri afar-
mikla ábyrgð á gerðum sínum, því
mest öll þjóðin sýpur seiðið af því,
beri þeir á borð fýrir hana einskis nýtt
stagl og kanske siðferðisspillandi bækur.
þeim fjölgar ískyggilega mikið þessum
þýddu skáldsögum og spæjarasögum.
Að vísu eru til góðar skáldsögur innan
um, en þær eru í miklum minni hluta.
Pað er eins og fjöldinn hafi mest gam-
an af, ef þeir ná í einhverja »spennandi«
spæjarasögu eða því um líkt. Pað er
»undarlegt að alt hið versta,
ætíð hefir vængi bezta.«
Menn gleipa við þessu góðgæti, og það
fellur í góðan jarðveg hjá sumum hverj-
um. En ef það kemur einhver góð og
fræðandi bók, þá er viðkvæðið hjá
mörgum: Æ, þetta er leiðinlegt að lesa,
hvaðætli maðurhafisvo sem upp úr þessu,
eg nenni ekki að leggja mig eftir því
að lesa þetta o. s. frv.
Svona er þá komið, fólkið vill
heldur sorpritin og skilja gullkornin eftir.
Að vísu nær þetta ekki til allra, nei,
langt frá, en það fólk mun verða í meiri
hluta.
' Pví er það stórkostleg misnotkun tím-
ans fyrir þá, sem fást við að þýða,
að velja þannig, og ekki að eins
fyrir þá, heldur einnig fyrir þá, sem
lesa, sá tími fer til verra en einkis.
Hvað er það, sem vakir fyrir þeesuta