Dagur - 13.10.1920, Qupperneq 2

9«
ÐAOUR.
6. Varast að steypa í sáma móti nem-
endur með ólíkum þörfum og stefn-
um.
7. Losa okkur með hægð úr greipum
•kóla-»rétttnSnaðarins«, þ. e. trúar-
innar á prófin, að því er snertir a!-
þýðufræðslu.
Hvað verður um gagnfræðaskólann?
Ritstjóri íslendings »éfasf um góðvild
þéirra manna til gagnfrsðaskólans hér,
sem ómögulega geta hugsað til þess að
hann verði nokkurntíma meira, en það
sem hann er nú.« Petta bregður upp
skýru Ijósi yfir hugsunarhátt þessa manns
í skólamálum. Honum finst hver sá skóli
lítils virði, sem ekki er lærður. Honum
finst það hneisa fyrir gagnfræðaskólann
að vera ekki lærður, þessvegna muni
þeir menn vera óvinir skólans, sem þykir
hlutskifti hans gott og þarft og honum
sæmandi. Þetta er skaðleg hugsunarvilla,
Hverjum manni hefir verið talið það
vel sæmandi, að standa þar að verki,
•em þörfin hefir verið mest. Svo er og
um skólana. Sómi þeirra og heiður er
i því falinn, að inna af héndi þjóðnýt
fræðslustörf, hver á sínu sviði og gera
það sem bezt. Heilbrigð hugsun metur
ekki heiður skólanna eftir námsgreinum,
heldur eftir því, hversu vel þeir full-
nægja þörfum þjóöarinnar. Að því leyti
ber gagnfrasðaskóla jafnmikill heiður og
lcrðum skóia.
Dagur getur því ekki verið neitt hnugg-
inn yfir því, þó það ætti fyrir gagn-
fræðaskólanum að liggja, að vera góður
lýðskóli. Pað er vissulega meiri þörf
lýðskóla en lerðs skóla hér á Norður-
landi. f*að þarf einungis að tryggja hon-
um kennara, sem skilja og kuuna að
meta gildi alþýðumentunar, og þykir
ekki skömm að þvi, að kenna við ai-
þýðuskóla. Slíkum mörínum þarf að út-
vega embætti við lærða skólann.
Að þessu sinni verður látið hér stað-
ar numið. Margt er enn órætt í þessu
máli t. d. hin mikia þörf á verklegu
námi. Við þurfum að eiga skóla, sem
kennir okkur að taka til höndunum og
stjórna verki. Við þurfum skóla í tekn-
ilka átt. Við Norðlendingar værum vel
komnir að slíkum verknáms og verk
stjórnarskóla hér á Akureyri í sambandi
við góðan lýðskóla. Verður ef til vill
síðar vikið að því nánar.
Molar.
Skrifað stendur í 44. tbl. íslendings
þ. á.: »Dagur vill strika yfir sðgu
liðinna alda, telur hana vætkisverða.
Hann álltur .eftir þessu Hólaskóla hinn
forna hafa verið þarflausan, gagnslausan
landi og lýð, og líklega óhollan. Vér
álítum það ekki óverðskuldað, þó að
þessi ummæli Dags um sögulegan rétt-
inn séu talin mfOg fljótfcemisleg.« Yill
herra Brynleifur Tobíasson benda ritstj.
Dags á, hvar þessi ummæli standa í
Degi?
í fyrstu umræðum um skólamálin gat
Dagur þess, að síðan á dögum Hóla-
stóls hafi aldarhátturinn breyzt, stefnur
í mentamálum breyzt og þarfir þjóðar-
innar f því efni breyzt. Pessvegna sé
það fljótfærnislegt að byggja kröfuna
um lærðan skóla fyrst og fremst á
sögulegum rétti.
íslendingur er svo heppinn, að hitta
á nákvæmlega sömu tilgátuna um sam-
kepnina milli lærðu skólanna eins og
Dagur var áður búinn að benda á. Það
er víst ekki um auðugan garð að gresja
í höfði ritstjóra ísl. um rök fyrir þess-
ari staðhæfingu.
í íslendingi 44. tbl. getur að líta þetta
sýnishorn af rökfærslu fyrir staðhæfing-
unni um, að háskólanum yrði styrkur
að nýjum lærðum skóla:
• Gerum ráð fyrir, að kennari í sögu
syðra væri betur að sér og færi meira
út í menningarsögu en hernaðarsögu
og stjórnmála, en sögukennarinn nyrðra
færi meira út í hernað og stjórnmál. Á
þenna hátt bættu skólarnir hvor annan
upp og háskólinn fengi með þessu fjöl-
breyttari lærdómsmenn í stúdentahóp-
inn.«
Það er ekki vandi að gera ráð fyrir
hinu og öðru, en að hitta á viturlegar
tilgátur er annað mál. Gerum ráð fyrir
að ritstjóri íslendings hafi augastað á
einhverjum sérstökum manni í sögu-
kennaraembættið og að sá maður væri
fær um að koma norðlenzkum nemend
um allvel í skilning um það, af hvaða
bergi þeir væru bvotnir; hvílíkir hern-
aðar- og stjdrnmálágarpar hinir fornu
Norðlendingar hafi verið. Gerum ráð
fyrir að nemendur yrðu síðan fullir af
landsfjórðungadrambi og að til vand-
ræða horfði vegna ofurkapps, þegar
stúdentahópunum slægi saman. Gerum
loks ráð fyrir því, sem er sénnilegra
og skynsamlegra, en allar þessar tilgát-
ur, að lærðu skólarnir vseru þess um
komnir hvor í sínu lagi, að veita nem-
endum alhliða 9Öguþekkingu og að við
þurfum ekki að reisa miklar menningar-
vonir á því, að þeir verði bót hvor á
annan.
Meðan Fram var kröfunni um laarð-
an skóla fylgjandi hét blaðið bara Fram.
Síðan það anerist á móti kröfunni heit-
ir það »Fram« hinn siglfirzki.
Samkvæmt rökfærslu íslendings er
það eitt helzta skilyrðið fyrir því, að við
eignumst góðan h^skóla, að við eigúm
tvo lélega lærða skóla í landlnu, sem
bati hvor annan app. Útikýring: Sögu-
némi að norðan og sögunemi að sunn-
an þurfa að leggja saman, til þess að
verða ígildi eins góðs sögunema með
alhliða þekkingu. Með þessu »fengi
háskólinn fjölbreyttari (ráttara minni)
lærdómsmenn í stúdentahópinn.
Stundum geta gáfumenn gert sig
heimska, þegar ofurkappið ræður.
+
Björn Jónsson
prentari
andaðist á Landakotsspítala 5. þ. m.
Krahbamein varð honum að bana. Hann
var 66 ára gamall, þegar hann lézt og
á því að baki sér ekki svo stutta sögu
og ekki ómerkilega.
Gögn og þekkingu skortir, til þess
að rekja hér æfiferil Björns. Aðrir, sem
betur vita, munu verða til þess. Dagur
vill þó ekki ganga þegjandi fram hjá
láti hans, vegna þess einkum, að hann
hefir að jafnan verið yfirlætislaus, starf-
andi maður, en þeir menn eru jafnan
þjóðhollastir.
Björn var lengst af borgari þessa
bæjar og átti drjúgan þátt í sögu hans.
Honum var það jafnan hugleikið, að
hafa með höndum ehihver þau störf,
er al.menníng snertu. í5að sat í fyrirúrni.
Hans eigin hagssnunii á hakanum. Hann
var lesinn maður og fróður og fékst
mjög mikið við blaðamensku. Af þátt-
töku sinni í opinberum málum, blaða-
mensku og sívakandi mentaviðleitni
hlaut hann mikinn þroska, enda var
hann einn af mestu vitmönnum þessa
bæjar fyr og síðar. Ró hann auglýsti
ekki yfirburði sína í glæsilegri ytri per-
sónu, komust menn á snoðir um það,
að Björn hafði ráð undir rifjum. Enda
var hann mjög ,sóttur að ráðum og
reyndist mörgum bjargvættur í því efni.
Sterkasta hlið Björns sem blaðamanns
mun hafa verið stjórnipálaritstjórn. Hann
var ókvikull í stefnu, þibbinn fyrir og
drjúgur í þeirri lægni að haida málum
í fastri rás. Hann var ritstjóri Fróða,
Stefnis og Norðra.
Síðustu ár var Björn erindreki Fiski-
félags íslands, og rækti það starf sitt
með áhuga og samvizkusemi.
Björn var ekki flysjungur í fasi, hugs-
un né starfi, Hann var enginn aug-
lýsinganiaður um sjálfan sig, en mat
mest alþjóðarheill. það var honum mest
virði í lífinu, að verða náunganum eða
einhverjum þrifnaðarmálum almennings
að liði. F*ess vegna er óhætt áð segja,
að við sjáum nú á bak einum af sjald-
gæfari og nýtari mönnum þjóðarinnar.
Björn var ekkjumaður og lætur eftir
sig son einan barna, Helga prentara.
Símskeyti.
Rvík 6. okt.
Ógurleg hungursneyð í Kína
vegna uppskerubrests. lOOOmanns
deyja daglega.
Wrangel hefir tekið 8000 fanga
í Krím.
Fjármálanefnd ráðstefnunnar í
Briissel þvínær samhljóða um að
verslunin verði gefin algerlega
frjáls.
Vopnahlé er kömið á milli Pól-
verja og Litháa.
Síðasti hestafarmurinn fer í dag
frá Isiandi. Alls útflutt um 3000
hestar.
Rvik 20. okt.
Wrangel er farinn að flytja
korn frá Rússlandi.
Póstmálaþing í Madrid hefir
samþykt að hækka öll burðar-
gjöld landa á milli um helming.
Litvinoff er farinn frá Noregi.
Vopnahlé milli Rússa og Pól-
verja. Búist við að Pólland stækki
um helming ef Rússar ganga að
þeim kostnm, sem Pólverjar setja.
Pólverjar halda áfram árásinni
á Litháa og hafa tekið Vilna,
þrátt fyrir undirskrifaða friðar-
samninga þeirra á milli. Er svik-
um þeirra viðbrugðið.
120 þús. verkamenn atvinnu-
lausir í Birmingham vegna þess
að verksmiðjum þar hefir verið
lokað.
Kínversk kol eru ódýrari en
brezk í Bretlandi. Formaður at-
vinnurekendafélagsins segir að
eina ráðið sé að lengja vinnu-
tímann og lækka launin.
Hámarksverð er komið á rúg-
mél, steinolíu og fisk í Reykjavík.
Fréttartt. Dage.
Ritfregn.
q Jón Jacobson: Mannasiðir.
Útgef. Þorsteinn QísUson,
Reykjavík 1920.
Dagur fór í bókabúð og keypti sér
»Mannasiði«. Af nafninu að ráða, þótt-
ist hann ekki mega vera án þessarar
bókar. Höfuuduritin liafði áður gefið
okkur ágæta bók, þar sem var »Einfalt
líf«. Af honum var því góðs að vænta.
Bók þessi er að mestu sniðin eftir
erlendri fyrirmynd: *Lærdómskveri í
kurteisi og hæversku« eftir Efemíu frá
Arnarvöllum dóttur Ballestrems greifa.
Uppruninn er þýzkur. Úr fyrirmynd-
inni er þó »mörgu slept, mörgu við
bætt frá höf. og öðrum.« Efnið fjallar
að mestu leyti um siðvenjur, háttprýði
og kurteisi í framkomu, umgengni og
viðskiftum. Lesandinn er leiddur eink-
um eftir yfirborðinu; á vegum ytri siða.
Pó er undiralda siðgæðisins vakandi
undir niðri.
Efni bókarinnar er skift í 13 kafla:
Forsögn. — Framkoma. — Mál og við-
ræður. Venjur. — Heimsóknir og
heimboð. — Miðdegisvérðir, kvöldboð
og dansleikar. — Opinber framkoma
l.—II. þáttur. — Hirðsiðir og titlatog.
— Umgengni við menn í ýmsum stétt- _
um. — Um bréfaviðskifti. — Heima
fyrir. — Uin dvöl hjá öðrum og skyld-
ur húsbænda og gesta. — Um ýmis-
legt fleira, er snertir hæversku og sið.
gæði.
Við yfirleslur bókarinnar kemur það
fyrst í hugann, að hún sé ekki alþýð-
ieg bók, nema að sumu leyti. Hún
dvelur svo mjög við framkomu og
umgengni í veizlusölum; gerrr ráð fyr-
ir svo »hásiðuðu« og glæsilegu sam-
kvæmisiífi, að tiltöllilega fáir íslending-
ar munu þarfnast þeirrar uppfræðslu,
er hún veitir í því efni, sða hafa not