Dagur - 27.10.1920, Side 1

DAGUR
kcmur út á hverjum miðvikud.
Kosiar kr. 4.50 til áramöta.
Gjalddagi fyrir 1. ágúst.
AFGREIÐSLAN
er hjá Jóni P. Pór'.
Norðurgötu 3. Talsími 112.
InnheimtunaJ annast ritstjörinn.
III. ár.
Akureyri, 27. október 1920.
27. blað.
Hér með tilkynnist vinum og
vandamönnum.að jarðarför manns-
ins míns sál.
Aðalsteins Þórðarsonar
er ákveðin að forfalialausu næstk.
föstudag 29. okt. kl. 1 e. h. og hefst
með húskveðju frá heimili okkar.
Akureyri 26. okt 1920-
Filipia Hailgrímsdóttir.
Viðskiftakreppan.
Álit og ummæli helztu fjármála-
manna landsins,
____ (Framh.)
Jón Laxdal, stórkaupmaður.
í gjaldeyrismáíinu kemst hann að
þeirri niðurstöðu, að enn geti ekki ver-
ið um neinn gengistnun að ræða, held-
ur kröfur um það að fá endurgreitt
vaxtatap. Honum farast svo orð meðal
annars:
»Pað virðist auðsætt, að ef um gengis-
mismun á íslenzkum og dönskum krón-
um væri að ræða, í líkingu við gengis-
mun annarsstaðar, þá ætti maður að
eiga kost á að fá keyptar danskar ávís-
anir (téklca) og seðla fyrir það verð,
sem bankar settu á danskar krónur, en
hér er engu slíku til að dreifa, danskar
ávísanir og seðlar fást alls ekki.«
Hinsvegar finst honum ekki óhugs-
andi að gengismismunur á ísl. og dönsk-
um seðlum geti átt sér stað, þar sem
þeir séu ekki hinir sömu og gæti þvf
brugðið til beggja handa ýmist íslandi
eða Danmörku í hag.
Hann vítir því næs’f stóryrði Vísis í
garð Daná út af þessu máli. Álítur að
ekki megi um kenna Dönum í heild
sinni skrif »ábyrgðarlausra« manna sem
séu bygð á »misskilningi eða þekking-
arleysi (sbr. ýmsar greinar í Finaristid-
ende eftir Aage Berléme)«.
Loks víkur hann að því, hver muni
vera hin eiginlega orsök peningakrepp-
unnar, og kemst að þeirri niðurstöðu,
að bankarnir, sem vér höfum nú, hafi alt
of lítið veltufé. Einstaklingarnir þurfi
4 — 5 sinnum meira veltufé en fyrir
stríðið, til þess að geta lifað. Hví skyldu
bankarnir ekki þurfa þess líka? hetta
hafi ýmsir menn séð fyrir í fyrra og
gert tiiraun, að stofna hér nýjan banka.
En hlunnindi þau. sem nauðsynleg hafi
verið til slíkrar bankastofnunar hafi ekki
fengist hjá þingi og stjórn meðfram —
að því er sagt hafi verið — af því að
bankarnir hafi lýst því yfir, að þeir
hefðu næga peninga og lánstraust í út-
löndum, til þess að standa straum af
öllum atvinnuvegum landsins.
• Aðalniðurstöður stórkaupmannsins eru
þær, að um gengismismun sé ekki að
ræða á íslenzkum og dönskum gjaldeyri,
heldur tilraun að fá endurgreitt vaxta-
tap orsakað af greiðsludrætti. Hinsveg-
ar sé vel hugsanlegt og ekki óeðliiegt,
að gengismunur kunni að komast á og
aðalorsök viðskiftakreppunnar sé sú, að
bankarnir hafi ekki yfir nógu miklu fé
að ráða.
Garðar Gíslason, stórkaupmaður.
Orsök peningakreppunnar álítur hann
hið snögga verðfall á íslenzkum afurð-
um, sem sé aftur orsakað af ýmsum at-
vikum og illu ástandi í þeim Iöndum,
sem við skiftum við t. d. opinberum
ráðstöfunum, verkföllum, flutningateppu,
fjárþröng kaupenda, óhagstæðu gjald-
eyrisgengi og þröngum markaði fyrir
íslenzkar afurðir.
Afleiðingar þessa verðfalls hafa verið
þær fyrst og fremst, að eigendur vara
og vörusalar hafa látið freistast, til að
slá sölu á frest, í von um betra verð
síðar. Peningakreppan rísi svo upp af
öllu saman.
Hann teiur það ekki hættulegt þjóð-
inni, þó hún tapaði nokkrum miljónum
vegna óhagstæðrar verzlunar, en hún
megi alls ekki við því, að verða fyrir
álitshnekki og gjaldtraustsmissi, en h vort-
tveggja sé óumflýjanlegt, ef ekki greið-
ist því fyr úr vandræðunum.
Hann vítir mjög Alþýðublaðið fyrir
árásirnar á Islandsbanka og Vísi þó öllu
meira fyrir árá9 á Dani og danska banka.
Telur slíkar árásir verða til þess eins,
að vekja tortrygni og óvild og gera
ilt verra.
Hann telur óréttmætt að saka Dani
um viðskiptakreppuna, sem við höfum
komist i og »setn óumflýjanlega leiði
af sér gengismun fyr eða síðar gagn-
vart þeim þjóðum, sem betur standa
að vígi, ef ekki komist jafnvægi á við-
skiftin von bráðar.«
Báðir 5tórkaupmennirnir lúka lofsorði
á Dani sem viðskiftaþjóð,
Garðar telur þjóðarnauðsyn að bank-
arnir vinni með góðu samkomulagi og
með aðstoð landsstjórnarinnar að því,
að greiða úr fjárhagemálunum. Hann er
þess viss, að verzlunarstéttin muni gera
sér alt far um að koma íslenzku afurð-
unurn í verð sem (yrst og að hún muni
úthluta sem nákvæmast og sanngjarnast
þeim vörum, sem helzt kunna að ganga
til þurðar vegna innflutningstálmana og
vonar að hver einasti maður geri 9ér
að regiu að vinna og spara og búa
sem mest að sinu.
Aðalniðurstaðan er þá sú, að frum-
orsökin sé ilt ástand í umheiminum og
þröngur markaður. Petta hafi orsakað
verðfallið, verðfallið sölutregðu og loks
fjárkreppuna, en bankann ásakar hann
hvergi og kennir í greininni frekar varn-
ar honum til handa.
En Morgunblaðið telur óhætt að segja,
að eigi hafi verið vikið betur að hinum
eiginlegu orsökum til ástandsins, en gert
er í þessari grein. *)
Stjórn Isiandsbanka.
Morgunblaðið biður bankastjórnina að
láta uppi álit sitt um gengismuninn.
Bankastjórnin telur að engin af sam-
böndum Islandsbanka hafi beðið hann
að innheimta kröfur með »undirkurs«
nema Landmandsbankinn. Hann hafi
með símskeyti tilkynt »gengið«. Hún
kveðst hafa heyrt, að »kursinn sé reikn-
aður með 5 og alt upp í 10°/o, sem
hún álítur alt of hátt reiknað, þar sem
ekki geti verið um að ræða nema bráða-
birgðaástand. Pað geti ekki liðið á löngu
þar til alt gengi hverfi úr sögunni.
Morgunblaðið spyr hvernig horfurnar
séu nú.*)
Bankastjórnin telur alt vera komið
undir fljótri sölu afurðanna. Söluhorfur
séu yfirleitt heldur bjartari síðustu dag-
ana. Hún kveðst ekki skilja í þeim árás-
um, sem gerðar hafi verið á bankann
út af því, að hann skifti sér ekki af
sölu þeirra afurða, sem hann hafi lán-
að til ýmist að framleiða eða kaupa.
í fyrsta lagi geti enginn um það dætnt,
hvað hann geri í þessu efni. í öðru
lagi komi engum það við nema bank-
anum sjálfum. Bankinn fari út fyrir verk-
*) Oreinarnar ern teknar hér í þeirri röð,
sem þær birtast í Morgunblaðinu.
______________ Ritstj.
*) 28. ágúst s. 1.
Ritstj.
Alúðar þakkir tii ailra þeirra
er með nærveru sinni eða á annan
hátt hafa heiðrað minningu og út-
för föðurs míns sál. Björns Jóns-
sonar, prentara.
Akureyri 27, okt. 1920.
Helgi Bförnsson.
svið sitt, ef hann um of skiftir sér af
þeini málum. Bankinn láni fé mönnum,
sem hann ber fult traust til og sé nægi-
leg trygging fyrir láninu, eftir því sem
frekast verði séð.
Talið berst því næst að þeirri skyldu,
sem sumir telja að hvíli á bankanum
sem seðlabanka að geta altaf útvegað
erlendan gjaldeyri.
Bankasljórnin segir, að seðlabanki
hafi ekki skyldur, til þess að útvega er-
lendan gjaldeyri. Hlutverk hans sé að
sjá fyrir nægilegu veltufé innan lands.
»Pað mégi ef til vill segja, að á hon-
um hvili sú þjóðfélagsskylda, að reyna
að halda í jafnvægi þeim gjaldeyri, sem
Iandið í heild eigi og nota til þess vald
það, sem seðlabankar alment hafi.
»En það sé aðgætandi að hér á landi
hafi seðlabankinn ekki þetta vald. ís-
landsbanki sé ekki nema að nokkru leyti
seðlabanki. Pau áhrif, sem seðlabankar
alment hafi á aðrar bankastofnanir í því
landi, hafi íslandsbanki aðeins gagnvart
Landsbankanum og það þó með tak-
mörkunum.
»Par að auki hafi löggjafarvaldið tek-
ið af þeim (þ. e. bankanum og stjórn
hans) síðustu Ieyfarnar af þessum áhrif-
um með óviturlegri lagasetningu.*
Um skyldu bankans til þess að yfir-
færa fé fyrir Landsbankann farast banka-
stjórninni svo orð:
»Bankinn hefir aldrei að forminu til
viðurkent skyldu til að yfirfæra fé fyrir
Landsbankann. Bankinn hefir verið skyld-
aður til þess með lögum. En við tók-
um það fram, að við höfum altaf ver-
ið fúsir til þess að yfirfæra peninga fyrir
Landsbankann, þegar við höfum getað,
og það munum vér gera framvegis, þeg-
ar unt er.«
Ennfremur vítir stjórnin harðlega á-
rásirnar og telur illa farið að menn
leitist við að veikja og vekja tortrygni
á stofnun, sem hagur landsins sé að
mörgu leyti undir kominn.
Bankastjórnin viðurkennir, cins og