Dagur - 27.10.1920, Side 3

DAGUR.
107
skortur kreppir að, sem svo sé skilað
aftur í sömu mynd á sama ári, svo að
ætíð sé jafn forði til á hverju hausti.
Þessi félagsskapur, sé hann .annars
framkvæmanlegur, (og það er hann —
ef menn væru eins og þeir eiga að vera),
gefur vissu um fulla tryggingu gegn
heyskorti og kvaldómi eða horfelli.
En eg hefi ætíð litið svo á, að þeir
annmarkar komi fram við stofnun þessara
forðabúrsfélaga, að víða yrði erfitt eða
ómögulegt að koma þeim á.
Rað þarf mikið til stofnunar hvers
félags, bygginga, fóðurkaupa og aðflutn-
inga, og hvar ætti að taka það fé.
Eðlilega hjá fjáreigendum, eða félags-
mönnum sjálfum, og þá kemur til at-
hugunar, hvernig þeim stofnkostnaði ætti
að jafna niður á einstaklingana, Pað
yrði óendanlegt þrætuefni. Enginn gæti
vitað í hvaða hlutföllum menn þyrftu
hjálparinnar við. Eðlilega eru það mest
skepnufáu einyrkjarnir, og þeir sem
í mestu harðindaplássum hverrar sveitar
búa, en þeir staðhættir eru mjög mis-
jafnir í mörgum sveitum. Várt er hugs-
anlegt, að stofnkostnaður yrði tekinn á
annan hátt, en með jöfnu gjaldi á hverja
kind, annars væri félagsskapurinn engin
hjálp hverjum einstökum, ef ælti að fara
meta eftir hvers manns þörfum, eftir
einhverri ágizkun og þá raunar hver að
sjá um sig. En það kæmi fram við
niðurjöfnun á hverja kind, að fjárrík-
ustu bændurnir og bezt stæðu, sem búa
á kostajörðunum og sízt þurfa félags-
skaparins vi ð sjálfs sín vegna, bæru
mestan stofnkostnað. Sfngirni vex þá
safnað er auði, það þekkja menn, erida
myndi þessi stofnkostnaðar framlög, víða
að minsta kosti, verða óvinnanlegur
»Prándur í götu«.
Pá er það ekki ugglaust, að ýmsir
kynnu að setja djarfar á í skjóli forða-
búranna, svo árangurinn yrði ekki sem
skyldi.
Pað síðasta sem rætt er um, til trygg-
ingar gegn fóðurskorti er: »Fóður-
birgðafélög«, Það er fallegt orð og
hefir rúma merkingu.
»Fóðurbirgðafélag« getur auðvitað átt
við »forðabúrs«-hugmyndina, en þessi
félagsskapur er þó hugsaður með öðru
fyrirkomulagi, af mörgum að minsta
kosti. Félagsskapur þessi er í stuttu
máli hugsaður á þessa leið:
Allir fjáreigendur í hvérri sveit út af
fyrir sig, koma á fund og stofna Fóð-
urbirgðafélag, og samþykkja lög eða
reglugerð fyrir félagið. Höfuðatriði lag-
anna er: að þau fyrirskipa 3 — 5 manna
stjórn, sem hefir á hendi allar fram-
kvæmdir og umsjá félagsfns, fyrir þókn-
un af árstillagi félagsmanna. Stjórnin
annast meðal annars ásetning manna og
hefir vakandi auga á hirðingu og fóðr-
un fjárins.
Þungamiðja laganna er það, að eng-
inn félagsmaður má eiga á haustnótt-
um innan við lögákveðna upphæð í
vættum eða fóðureiningum á hverja kind,
eftir dómi ásetnings eða forðagæzlu-
manna félagsins," og sé það fóður svo
ríflegt, að nægilegt álitist í hvaða harð-
indum.sem fyrir geta komið, eftir reynslu
manna. Skorti einhvern á nægilegt fóð-
ur, fyrir þann bústofn sem hann þarf
eða getur haft, að dómi félagsstjórnar-
innar, þá á stjórnin tafarlaust að útvega
þeim manni fóður til viðbótar, svo lög-
ákveðnar fóðurbirgðir séu hjá hverjum
manni. Fé til þeirra fóðurkaupa, verð-
ur að heimilast af sveitarsjóðum eða
upp á ábyrgð breppanna, ef með þarf
í bráð.
»Búnaðarfélag íslands« hafi yfirum-
sjón allra fóðurbirgðafélaga, enda hafi
það þau fjárráð með höndum, að það
geti vevtt hverju félagi ríflegan styrk á
stofnári félagsins. Styrkur sá ætti alls
ekki að veitast til stjórnarkostnaðar, —
heldur til fóðurkaupa, til styrktar fátæk-
um einyrkjum eða þeim, sem orðið
hafa fóðurvana vegna veikinda eða ann-
ara óhappa. Jafn mikill styrkur þyrfti
að veitast af sveitarsjóðum, eða með
samskotum frá drenglunduðum mönn-
um. Mætti allur styrkurinn ekki nema
minna en 600 kr. á hvert félag að
meðaltali, sem svo veittust mismunandi
hár á félögin, éftir staðháttum og vetr-
arríkí í hinum einstöku sveitum.
Lögin ákveða ennfremur, að aldrei
megi setja á fyrningar, minsta kosti ekki
fyr en þær eru orðnar mjög miklar.
Með þessu fyrirkomulagi væri fengin
trygging fyrir þessu þrennu:
Fyrst að heyforði safnaðist til muna
í hverri sveit strax á fyrsta ári, jafnvel
hjá hverjum einasta fjáreiganda, ef ekki
hitti á því harðara árferði, og yxi sá
forði hröðum fetum.
í öðru lagi taki viðurgjörningur og
fjárhirðing miklum umbótum, enda séu
forðagæzlumenn reyndirfjármenn, áhuga-
samir og einarðir.
Á þessu byggist, að ekki er stungið
upp á styrk nema fyrsta árið, því að á
öðru ári strax eru menn betur við því
búnir, að standast kaup á aðfengnu
fóðri, þvf vanhöldin yrðu minni og
hver skepna gefur meiri tekjur með
betri fóörun og hirðingu.
í þriðja máta vinst það við styrkinn,
að allir fást til, eða treysta sér til að
vera með. Pað hefir verið kvartað
undan því, að menn fengjust ekki til
að ganga í þessi félög, og sízt þeir,
sem frekast þyrftu þess við. Petta kem-
ur fram í nefndaráliti fóðurbirgðanefnd-
arinnar á búnaðarþingi 1919 (sjá Br.
33. ár. 3. heft. bls. 191). - Petta er
skiljanlegt, og þarf ekki að vekja heina
undrun. Bændur sem ekki hafa bú-
stofn. sem svari til nauðþurfta sér og
sfnum, sjá ekki önnur ráð, en voga á
tvær hendur, eins og tekið er fram í
fyrsla kafla greinar minnar. Vogunin
vinnur oft og tíðum, og oftast hjálpar
góðfús náungi, en félag, sem engan
síyrk vcitir, annan en láns-fóður, veitir
Iitla hjálp þeim, sem ekki hefir efni á
að kaupa aukafóður.
0nnur er sú meining mín með ríf-
legum styrk á fyrsta ári, að hann verði
það vogarafl, sem hryndi þessum félags-
skap í réttan farveg svo fljótt, sem
þörfin krefur, en þörfin er hér sú, að
fóðurbirgðafélög verði stofnuð í hverj-
um hreppi á landinu á næsta vori.
Svo brýn er þessi þörf í tvennum
skilningi. Bæði til að koma í veg fyr-
ir fóðurskort, kvaldóm eða horfellir skul-
um við segja. En þó ekki síður fyrir
þá sök, að landbúnaðurinn sé á heljar-
þröm, vegna fyrirsjáanlegrar verðlækkun-
ar á Iandsafurðum gagnstætt því, að all-
ar aðrar þarfir og kröfur stíga í verði.
Liggur því nærri að nú inegi í fullri
alvöru segja: »að annaðhvort sé að
duga eða drepast«. — Fyrsta sporið af
mörgum, sem stíga þarf. til þees að
duga, er það, að gera nú svo vérulega
vel við alt sauðfé, að það verði til
muna afurðameira. Se nægilegt fóður
fyrir hendi t. d. 7« hluta meir, en al-
ment er talið sæmilegt fóðurmagn, þá
má auka afurðaraagn hvers ásauðar að
stórum mun, strax á fyrsta ári. Petta
vlta allir, sem vit hafa á fjárrækt. En
þetta er svo stórt spor að það verður
ekki stigið í hasti, og það á þessum
hörmungarárum — án stuðnings — af
bændastéttinni einni í heild sinni.
Pað eru nýmæli, að stungið er hér
upp á fjárframlögum til tryggingar góð-
um ásetningi og betri fóðrun. Petta mun
þykja feitt á stykkjum af þeim, sem
telja, að bændum séu allir vegir færir,
og sem ala á kala og óeiningu á milli
hinna einstöku atvinnuvpga og stétta, og
sennilega verður það af sumum talið,
að farið sé fram á dýrtíðaruppbót.
En það er fjarri sanni að svo sé,
enda mun bændastéttinði fátt óskapfeld-
ara, en að leita þess. Frekar mætti þá
segja, að Ieitað væri harðindauppbóta,
sem aðallega þjáir bændastéttina, auk
allrar dýrtíðar.
Eg bið tnenn því að gæta þess, að
hér er verið að tala um slórfeldan fé-
lagsskapj eða samvinnu um alt land, til
þess að vinna bug á þeirri meinsemd,
sem þjáð hefir þjóð og land í 1200 ár
og fornaldar hetjurnar góðu gátu ekki
læknað með öllu búmannsvitinu og
þrælahaldinu. Enda hika eg mér ekki
við að segja: að hér verður aldrei ráð-
in full bót á, nema með allsherjar sam-
vinnu og félagsskap. Fyr leggjast í
auðn útkjálkar allir og afdalir, þar sem
þó eru bezt. undir bú, og) væri það
dýrt keyptur sigur, þó að trygður yrði
ásetningur á þann hátt.
Samvinna sú, sem hér ræðir um,
verður að mínu áliti ekki framkvæmd,
nema að Búnaðarfél. íslands taki málið
í sínar hendur. Pað getur heldur ekki
unnist fullur sigur, nema með styrk frá
því opinbera, eins og áður er bent á.
Með því líka, að það þarf að sjást, að
þjóðin í heild sinni vilji taka höndum
saman, um viðreisn hinna einstöku at-
vinnugreina. Pví aðeins hjaðna niður
flokkadrættir og sundrung, og þá fyrst
er von um að ríkið vinni sigur á bar-
áttunni.
Pað sem vakti hinn almennu gleði
þjóðarinnar, þegar stofnað var >Eim-
skipafélag íslands«, var ekki aðaltega
það, að landið fengi skip til flutninga,
heldur hitt öllu fremur, að þá fundu
menn loksins að »allir vildu eitt«.
Og síðan hefir þó samúðin vaxið
í heíld sinni. Fáir munu hafa knurrað
yfir því, þó dýrtíðaruppbót væri veitt.
Ekki heyrist heldur kvartað undan því,
þó ríkissjóður biði 2ja milj. tap við
undirverðssölu á kolum og salti. Sjávar-
útvegurinn mátti ekki stöðvast, og borga
og bæjalýðurinn mátti ekki deyja <fr
kulda.
Ath.
Eftir beiðni höf. skal það teklð fram,
að II. og III. kafli greinar þessarar eru
ritaðir áður en svar Sigurjóns læknis
við fyrsta kaflanum barst honum í
hendur.
Ritstj.
Símskeyti.
Rvík 26. okt.
Danir hafa tekið 180 miljón
króna lán með 9,28°/o rentu í
Bandaríkjunum.
Branting hefir beðið lausnar.
Samningar eru gjörðir milli
Pjóðverja og Bolsévíka. Pjóðverj-
ar selja túrbinur,- eimvagna og
járnbrautartæki fyrir 600 miljónir
gullmarka, sem Rússar innborga
í erlenda banka og kaupa F*jóð-
verjar matvæli og hráefni fyrir.
Alþjóðarsamband er stofnað til
útrýmingar tæringu.
Sinnfeinar hafa raént vopna-
búrin í Dublin. *
Borgarstjórinn í Cork dauður
hungurdauða.
Allsherjarverkfall í Rúmeniu,
Iandið lýst í hernaðarástandi.
D’ Annunzio biður Lenin um
fjár- og efnisstyrk.
Kolaverkfallið enska stendur
enn. Járnbrautarmennhótuðu sam-
úðarverkfalli, ef ekki yrðu teknir
upp samningar fyrir Iaugardags-
kvöld. Stjórnin hefir nú gert til-
lögur um launaviðbætur, með því
skilyrði, að framleiðslan verði
aukin. Flutningsverkamenn bíða
átekta. Vorwárts segir, að sam-
úðarverkfall verði hafið um alla
Evrópu, ef Smillie, formaður al-
þjóðasambands námamanna ósk
þess. Utlit fyrir að samningar
takist bráðlega.
Sennilegt að Miss Sylviá Pank-
hurst verði sett í fangelsi fyrir
blaðagreinar.
Maður kominn hingað frá Dan-
mörku til að sjá um eitrun fyrir
rottur.
Landsbankinn hefir gefið út
krónuseðla, gjaldgengir aðeins
hérlendis.
Fréttarlt. Ðag«.
Byggingafélag með
sainvinnusniði.
Fyrir nokkru tóku sig til nokkrir menn
hér í bænum og stofnuðu félag með
sér í þeim tilgangi, að vinna að bætt-
um húsnæðiskjörum fólks í bænum.
Fálög slík, sem hér er verið að koma
á laggirnar, eru orðin mjög útbreidd
erlendis í borgunum, og hafa unnið
stórvirki í því, að bæta húsnæði manna.
Allir vitrir og glöggsýnir umbótamenn
sjá, að stórmikið af þjóðfélagsmeinsemd-
um á rót sína að -rekja til illra húsa-
kynna. Hagfræðiskýrslur og rannsóknir
bregða björtu Ijósi yfir málið. Degi hef-
ir borist bók um þetta efni, s»m er í
alla staði stórmerkileg. Hún heitir »By-
er og Boliger« eftir Chr. Gierlöff. Næst-
um hvarvetna í stórborgum hefir sótt í
það horf, að verkalýðurinn hefir haug-