Dagur - 17.11.1920, Page 2

118
DAOUR
Kvikmyndasýningar.
Eg ven ekki komur mínar að jafnaði
á kvikmyndasýningar. Rykist hafa lítið
að saékja þangað. Þó kom eg nýlega
á eina sýningu. Myndin hét Jálin. Rað
er ekki ólagleg inynd, þótt hún sé ekki
efnismikil eða merkileg á neinn hátt..
Efni hennar er þó að minsta kosti öll-
um óskaðlegt; og er það meira en sagt
verður um allar kvikmyndir, því miður.
Annars ætlaði eg ekki að gera efni
myndarinnar að umtalsefni hér, heldur
annað í sambandi við sýninguna. En
það er sú óregla eða það skilriingsleysi
þeirra, sem þar hafa stjórn og eftirlit,
að líða drengjum annan eins hávaða og
gauragang og þar á sér stað.
A þessari áminstu sýningu keyrðu
ólætin svo úr hófi, að niér finst ekki
rétt að þegja við því. Það lýsir örgustu
fyrirlitningu fyrir áhorfendum að bjóða
þeim upp á annað eins. Regar krakk-
arnir arga svo, að óhljóðin eru verri
en stekkjarjarmur, þá verður lítið yndi
að fögrum hljóðfæraslætti.
Pað er sjálfsögð skyida kvikmynda-
hússeigenda að sjá um, að ekki séu
ólæti eða neinn hávaði, á sýningunni.
Áhorfendur eiga heimtingu á að fá
að njóta þess í næði, sem þeir hafa
keypt ærnu verði. Ef eigendur kvik-
myndahússíns gœta eigi þeirrar sjálf-
sögðu skyldu sinnar, þá er rétta svar-
ið við þvi: að hœtta alveg að koma
þar.
Auk þess hefðu unglingarnir gott af
að komast í skilning utn það, að ef
þeir haga sér ekki sæmilega á opin-
berum stöðum, hafa þeir fyrirgert rétti
sínum til að vera þar.
Foreldrar og aðrir aðsíandendur barna
ættu að íhuga, hvort það muni holt að
leyfa börnum að fara eftirlitslausum i
»bíó«, til að taka þátt í ólátunum þar.
Hvað ætli aðkomumenn, sem vanist
hafa kyrð og ró í samkomuhúsum,
hugsi um bæjarbraginn hér, þegar þeir
koma í >bíó«.
Áhorfandi.
í hálíkæringi.
Hundapestin!
Dýralæknirinn Sig. Ein. Hlíðar hefir
beðið blaðið að geta þess, að hunda-
pestin sé komin til bæjarins. Er hér
með skorað á lögreglustjórana að bregða
við og sýna af sér rögg í því að varna
útbreiðslu þessarar leiðu pestar. Það
ætti að vera hægðarleikur að stöðva
S'pestina við Vaðlaheiði og fjallvegi vest-
5 ur, ef yfirvöld gera skyldu sína og al-
pmenningur haga sér ekki eins og hugs-
Ifunarlausar skepnur.
i
Askoi:un.
*Norð-
þau i
Hér með er skorað á ritstjóra
úrlands* aðjbenda á hnífilyrði
gárð Rögnvalds Snorrasonar kaupmaans,
sem hann segir að Dagur hafi látið falla
í sambandi við Baðhúsmálið. Geii hann
það ekki, verða orð hans um þetta að
álítast ómerk.
Heimilt er ritstjóranum rúm í Degi,
ef óþægilegur dráttur skyidi verða á
útkomu »Norðurlands«,
í síðasta blaði af Degi var birtur
samanburður á Iaunakjörum bæjarstjóra
Akureyrar og Brynleifs Tobíassonar 3.
kennara Gagnfræðaskólans. Samanburður
þessi var gerður af bæjarstjóranum og
birtur fyrirtilmæli hans, enda nafns hans
látið getið því til staðfestingar.
í andsvari sínu (því þess skulu menn
minnast, að Brynleifur hóf yrringar þess-
ar) hefir ritstjórinn og kennarinn ekki
getað setið á sér, heldur bendlar rit-
stjóra Dags inn í deilu þessa, án þess
að séð verði að til þess liggi nein or-
sök, eða það sé svo fimlega eða vitur-
lega gert, að það muni verða honum
mikill ávinningur. Ritstjóri Dags gerir
ráð fyrir að Brynleifur kunni betur við
að sjá einhvern vott þess, að þetta sé
meðtekið.
Að sama brunni ber um þetta skrif
Brynleifs sem önnur deiluskrif hans, að
ófarnaður hans verður því meiri, sem
hann skrifar fleira. Fer honum líkt í
deilum, sem sagt er um Bergönund,
þegar Egill Skallagrímsson heimti af
honum féð, að þann verður málóði. Og
í málæðinu temur hann sér þann hátt,
sem allir sæmilegir og nokkurs nýtir
blaðamenn telja sér skylt að forðast,—
að hann stingur sér, þegar að kreppir,
eins og þegar flórgoði stingur sér í
nauðvörn, og þegar honuin skýtur upp
á ný, er hann jafnan kominn í þá fjar-
lægð við málefnið, sem honum þykir
sér hæfa. Skortir þá ekki að hann hafi
márgt á lofti, fjarri málefninu en sem
næst persónu þess, sem hann á orða-
skifti við. Fetta er raunar eina ráðið,
sem hann getur tekið, því hann er að
líkindum allra íslehzkra blaðamanna ó-
fundvísastur á skynsamleg rök. Á þenna
hátt tekst honum ef til vill að slá ryki
í augu einstaka manni og láta svo sýn-
ast, sem hann standi með pálmann í
höndum, þó hann hafi í raun réttri hrak-
ist af leið og skrif hans séu örþrifafálm
en engar rökræður.
TiFþess að finna þessum orðum stað,
verður að líta yfir blaðamenskuferií Bryn-
leifs og benda á einstök dæmi.
Dagur gerði hóflegar athugasemdir
við stefnu þá, sem kom fram í íslend-
ingi í skólamálinu og skipakaupamálinu.
í stað þess að svara þeim athuga-
semdum lýsir Brynleifur því yfir, að
hann sjái ekki ástæðu til þess að troða
illsakir við ritstjóra Dags. Aöferð hans
sé ekki svo drengileg. Tilgangurinn auð-
sær sá, að spilla fyrir íslendingi. Petta
er dálítið furðuleg niðurstaða og er ekki
laust við, að af henni sé stórmensku-
þefur. Rað liggur víst engum nema
honum í augum uppi, að svo sjálfsagt
sé að vera á sama máli og hann, að
illur tilgangur hljóti að vera á bak við
ef svo er ekki. í sömu grein bendir
hann mönnum á, að ritstjóri Dags sé
vinnumaður. Mun það ekki verða skilið
sem vottur þess, að hann hafi ekki vilj-
að troða illsakir- Er hér þá fyrsta dæmi
þess, hvernig Brynleifur hefir stungið
sér og komið upp aftur annarsstaðar
með þeim hætti, sem áður er lýst.
»HugIeiðingar um íslandsbanka* heit-
ir ritstjórnargrein í 39. tbl. íslendings.
Gerist ritstjórinn þar varnarmaður Is-
landsbanka og slær um sig. Hefir hann
hlotið iitla frægð af því skrifi, einkum
eftir að hann hefir flutt andstæða árás-
argrein á bankann frá Birni O. Björns-
syni og um leið þvegið hendur sínar í
afsökunartón af því, að hafa varið bank-
ann. Löngun, til þess að höggva nærri
persónu ritstjóra Dags, mun hafa teymt
hann út á þessa ófæru. Vandlæting hans
er mikil yfir símskeyti sem birtist í Degi
svohljóðandi: »Gengismunur kominn á
íslenzka krónu gagnvart danskri krónu;
hefir verið lengi í íslandsbanka í Rvík.«
Petta fanst Brynleifi svo svæsin árás
á bankann, að hann fór á fund útbús-
stjórans hér, til þess að fá upplýsingar
um þetta. Kemst eftir þá ferð að þeirri
niðurstöðu, að Dagur sé með skeyti
þessu að rógbera og tortryggja Islands-
banka. Skeytið var órökstutt jaínt og
önnur skeyti og hefir, að því er Dagur
veit sannast, reynst mishermi.En Bryn-
leitur sýndi ekki fram á það, á hvern
hátt þetta gat verið árás á bankann. Þeg-
ar talað er um gengi íslenzkrar krónu, er
átt við íslenzkan gjaldeýri en ekki ís-
landsbankaseðla eingöngu. Gæti það í
sjálfu sér verið nokkur álitshnekkir fyrir
bankann, þótt hann yrði að lúta gengis-
mismun gagnvart Danmörku jafnt og
öðrum löndum? Retta atriði ber vott
um glöggskygni Brynleifs f peuingamál-
um eigi síður en hitt, þar sem hann
heldur því fram, að skrifstofufé bæjar-
skrifstofunnar gangi til bæjarstjórans.
Eftir að hann er með grein þessari bú-
inn að gera sig hlægilegann tvíveðr-
ungsmann og auglýsa grunnfærni sína
í bankamálinu nær hann í niðurlaginu
þeim tiígangi sínum að höggva nærri
ritstjóra Dags. Hann hlakkar yfir þvi,
að það »Iáti eigi eins hátt í Degi síð-
ast eins Og stundum áður um fslands-
banka.r Pakkar hann það því, gð einn
helzti húsbóndi ritstjórans hafi lesið hon-
um pistilinn, og sé gott að ritstjórinn
hafi þó í þeim efnum hlýtt sér vitrari
og meiri manni. Petta reyndist svo
fjarri því að vera á rökum bygt, að
það var blátt áfram öfugmæli. Þegar
ritstj. Dags skorar á hann að benda á
harðari orð í garð bankans í 1.—-18.
tbl., heldur en voru í 19. tbl., sem var
það tbl. er um ræddi, og heitir honum
100 kr. verðlaunum, ef hann geti á þann
hátt hreinsað sig af því, að hafa farið
með staðlausan þvætting, þá stingur
Brynleifur sér þegar. Skýtur honum næst
upp á íþróttavelli U. M. F. A. Fer að
segja lesendum sínum frá þvf, að ritstj.
Dags hafi þann 17. júní gefið 100 kr.
í Heilsuhælissjóð Norðurlands og lýst
því yfir í áheyrn mannfjöldans. Nú aetli
hanri að gefa sér 100 kr. En svo sé
fyrir þakkandi að Islendingur standi enn
á eigin fótum og hvorki blaðið né rit-
stjórinn leigutól. Þessum hundrað krón-
um var honum heitið að verðlaunum
en ekki gjðf, ef hann gæti staðið við
orð sín, en vegna þess að Isl. var ékki
leigutól, þurfti hann ekki að sanna mál
sitt og gat meö rólegri samvizku etið
ofan í sig ósannindin. Ritstj. Dags lét
þess getið út af ummælum Brynl., að
ef um þá tvo kosti eina væri að ræða,
kysi hann heldur að vera þjónn sér vitr-
ara og meira manns, helduren þræll stór-
mensku sinnar. Á þenna öngul.beit Brynl.
umsvifalaust og næst stóð í Isl. svo
hljóðandi klausa: »Ritstjórinn kallar oss
nú þræl í síðasta pistli sínum utn oss í
Degi.«
Hrakför Brynleifs í skólamálinu verð-
ur honum að líkindum lengi minnis-
stæð, þegar frá líður. Hann hóf sókn í
því máli með mifclum rembingi, en sem
þegar snerist í vörn með meiri remb-
ingi. Tók hann það ráð í því máli sem
annarsstaðar, að láta því meir bera á
hreykni sinni, sem hann hraktist lengra
af lcið í sjálfu málinu. Sóknin og síðan
vörnin tókst honum svo ófimlega að
enginn einasti af þeim mörgu og mætu
mönnum, sem hann sagði að máli þessu
væru fylgjandi, kærði sig um að láta
nafns sins getið að liðsinni við hann.
Hann stóð því gersamlega einn uppi,
þar sem 3 norðlenzk blöð mæltu á móti.
Tilgangurinn með grein þessari er sá,
að ko;na viti fyrir Brynleif, et það gæti
orðið honum uppeldismeðal. Skal hon-
um því hispurslaust sagt, hvernig blaða-
maður hann er. Af blaðinu verður ekk
annað ráðið, en að yfirspent sjálfsálit
hafi teymt hann út á þann ís, sem hon-
um hsfir reynst svo háll, að gerast blaða-
maður. Ríkasti þátturinn í blaðinu hefir
verið sögulegt grúsk, enda sagði einn
af borgurum þessa bæjar, að það ætti
heimaji »Safni til sögu Islands* og hvergi
annarsstaðar. Sem þjóðmálablað heiir
það verið allra íslenzkra blaða óinerki-
legast. Peim, sem þekkja ritstjórann,
þykir þetta eðlilegt. Peir vita að hann
er einhæfur maður og takmarkaður,
áhugalaus um þjóðmál og stirfinn. Hann
hefir góðar gáfur og talsverðan lærdóm
í vissar áttir og ber í sér skilyrði til
þess að geta orðið dugandi fræðimað-
ur í sögu og ef til vill íslenaku. Af
kennarahzfileikum hans fer misjafnt orð,
þó varlega sé á þeim orðróm byggjandi.
Pessi skapgerð hans og einhæfni hefir
sem von er komið óþyrmilega niður á
blaðinu. Kðllun hans með blaðamensku
virðist því hafa verið sú ein, að láta
mikið á sér bera. Enda hefir talsverðu
af rúmi blaðsins verið varið fyrir aug-
lýsingar um ritstjórann. Eitt dagblaðið
í Reykjavík sagði um hann, að hann
mundi hafa ainkaleyfi, til þess að vera
allra íslenzkra blaðamanna drambsamast-
ur, að Jóni Björnssyni ólöstuðum. .
Pað er enginn vafi á því, að Bryn-
leifur lítur of stórt á sjálfan sig, og að
hann méð blaðamensku sinni eyðilegg-
ur álit sitt. Hann ætti því að hlýta því
holla ráði, að leggja kapp á að menta
sig í þeim greinum, sem hann hefir
svo sterka hneigð fyrir, «n koma sem
minst fram á þjóðmálasviðið, fyr en
honum hefir aukist víðsýni og Iipurð.
Að lokum skal hér farið nokkrum
orðum um sfðasta afrek Brynleifs, en
það er klausa sú, sem getið var um í
upphafi þessarar greinar. Rar stendur
þetta:
»Ef til vill þykir þeim (þ. e. Jóni og
Jónasi) nefndur kennari (þ. e. Brynleif-
ur) of hátt launaður, en oss grunar, að
sníkjugestunum Jóni og Jónasi, er báðir
eru fyrir skömmu komnir hingað að
nokkru leyti í sama tilgangi, gangi er-
fitt að sannfæra almenning um það, að
rangláttsé að islenzkukennariGagnfræða-
skólans hafi jafn-há laun og aðrir fastir
kennarar við sama skóla.* Tildrög þessa
síðasta ágreinings eru þau, að hann í
blaði sínu fer þeim orðum um laun
bæjarstjórans sem eru fyrst og fremst
blekkjandi, þar sem liann gefur í skyn
að skrifstofuféð gangi til bæjarstjórans,
en sem er fjarri sanni og í öðru lag*
verða þau ekki skilin annan veg, en