Dagur - 08.01.1921, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum laugard.
Kostar kr. 8.00 árgangurinn.
Ojalddagi fyrir 1. ágúst.
AFQREIÐSLAN
er hjá Jóni t>. Þór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
lnnheimtuua annast ritstjórinn.
IV. ár.
Hinn 29. des. síðastliðinn andað-
. ist konan mín
Porgerður Septina Sigurðardóttir
að heimili okkar, Kjarna í Möðru-
valiasókn.
Jarðarförin er ákveðin föstudag-
inn 14. jan. og hefst frá heimili
okkar kl. 12 á hádegi.
Rósinkar Guðmundsson.
yVramót.
Eitt af því, sem kynslóð þessara
tíma mun skorta mjög tilfinnanlega,
er íhugun. Hugir manna eru bornir
áfram af byltingastraum; þeir eru
í uppnámi. Ægilegir atburðir ver-
aldarsögunnar, skjótir og óvæntir,
hafa á undanförnum árum raskað
hugarróseminni. Líf mannkynsins
hefir mjög líkst ægilegu hafróti, sem
mylur eitilharða sjáfardranga og
hamraveggi. En holskeflurnar, sem
rísa um víða veröld, eru holskeflur
mannshugans. Byltingarnar, sem nú
láta sverfa til stáls með rótgrónum
venjum og eldra skipulagi í lífi
þjóðanna, eru byltingar mannlegra
hugsana. Viðleitni mannkynsins um
að þokast áfram hægfara á braut
þroskunarinnar með þeim stefnu-
miðum, sem verið hafa, virðist hafa
náð hámarki sínu. Ný umhvörf velt-
ast áfram yfir hinn hvíta kynþátt.
Ofbeldistaug hinna fáu og ríku,
sem hefir haldið dauðadæmdu skipu-
lagi í skorðum, er að bresta. Styrj-
öldin var. örþrifa heitarátak ofbeldis-
valdsins, að bjarga sér yfir eigin
öfgar. En það átak er mishepnað.
Ríki hafa liðast í sundur, þjóðhöfð-
ingjaroltið af stóli. Fátækt og van-
máttur þeirrar menningar, sem endT
aði í öfgum óg ofmetnaði, liggja
nú ber og nakin og Evrópa liggur
í rústum.
Pegar böndin bresta af hugun-
um, er ekki að furða, þó þeir ó-
kyrrist. Jafnvægið fæst ekki með
fljótum hætti. Úr rústum eldra hugs-
unarháttar er að skapast nýr. Slfkt
hefir raunar altaf átt sér stað á öll-
um öldum, en sjaldan með þvílfk-
um ógnum sem nú hafa dunið yfir,
og aldrei að undanförnu slíku blóð-
baði.
Helzt verður okkur að staldra við
um áramótin. Við lítum yfir liðið
Akureyri, 8. janúar 1921.
1. blað.
ár og spáum um það næsta. Síð-
asta ár var ríkt af stórvægum at-
burðum. Þá komu afleiðingar styrj-
aldarinnar þyngstar niður á öllum
þjóðum. Okkur hefir árið verið mis-
lynt í veðráttu og árferði. Vor hið
harðasta um alt land. Orasár f góðu
meðallagi, nema sunnanlands. Haust-
ið með þeim beztu í mannaminn-
um. Að öllu samanlögðu mun árið
hafa verið gott meðalár um veðr-
áttu og árferði til lands og sjáfar.
En í verzlun landsins hefir verið
hin mesta óáran. Verðfall innlendr-
ar vöru hefir farið á undan verð-
falli erlendrar vöru. Peningamálum
íslandsbanka hefir verið siglt í hálf-
gert viðskiftaþrot. Fjáraustur Iands-
manna í verzlun, til atvinnureksturs
og til margskonar gróðabragða hef-
ir gengið úr hófi. En afturkippur-
inn í sölu innlendra afurða, hefir
komið því til leiðar, að bankarnir
hafa kipt að sér hendinni og sér-
staklega íslandsbanki, eins og áður
er sagt. Hann hefir með ráðstöfun-
um sínum út í frá lamað lánstraust
landsins í bili, iíklega meir en nokkr-
ir aðrir aðilar í viðskiftum þjóðar-
innar. Bankarnir hafa í hendi sér
þanþol kaupbrasksins (spekulation-
anna). Pegar þeir slá striki í reikn-
inginn, brestur bandið, sem heldur
mörgu hangandi. Enda hefir nú
undir áramótin brytt á gjaldþrotum
talsverðum.
Bændur landsins hafa á árinu
átt í vök að verjast. Vorið síð-
asta hjó skarð í eignina og þó
árið hafi að öðru leyti verið sæmi-
legt ár, hefir það verið bóndanum
tapár yfirleitt. Kaupgjald var með
gífurlegasta móti, en verzlun afar-
ill.
Yfirleitt mun árið hafa verið gott
veiðiár; Síldveiði með mesta móti.
Aftur á móti hefir síldarsalan geng-
ið afarilla. Pessi grein útvegsins,
sem er afarfjárfrek, er nú í mikl-
um vanda stödd og liggur við
kaldakoli.
Peningakreppan, sem gerði vart
við sig á öndverðu árinu, ágerðist
því meir, sem á leið.
Snemma á árinu voru settar höml-
ur á verzlun landsmanna og á þeim
hert meir og meir, Vöruskortur hef-
ir þó alls enginn verið, því kaup-
sýslumenn voru þegar búnir að
hauga afskaplegum birgðum inn í
landið og festa kaup á vörum.
Dýrtíðin hefir aldrei verið meiri
en þetta ár, en undir áramót þyk-
jast menn sjá merki þess, að hún
sé að láta sig.
Á árinu sáum við á bak ýmsum
mætum mönnum. Má þar til néfna
próf. Jón Aðils sagnfræðing, Pálma
Pálsson kennara, Jón prófast á Stafa-
felli og nú síðast Matthías skáld
Jochumsson.
Prátt fyrir mikla örðugleika get-
um við kvatt árið, án gremju og
sárbeitni. lllar afleiðingar styrjaldar-
innar hlutu að koma niður á okkur
einhverntíma og mun [mega segja,
að þær hafi ekki verið vonum
framar. Nokkur viðleitni hefir verið
höfð um að rísa á móti, bæði af
hendi hins opinbera og almenningi.
Innflutningshöftin hafa verið hert,
verðlagsnefnd skipuð yfir alt land-
ið og nú síðast fyrirskipuð skömt-
un á hveiti og sykri. Pó mönnum
virðist að hið síðastnefnda sé með
þeim hætti gert, að ekki muni koma
að tilætluðum notum, mun þetta
alt stuðla að hóflegri viðskiftum og
vekja almenning til gætni.
Við horfum spyrjandi augum móti
nýum ársröðli. Ýmislegt skyggir á
góða von. Flestir búast við mesta
kreppuári í minni núlifandi manna. At-
vinnuvegirnir eru lamaðir frá síðasta
ári og má búast við, að þeir kosti
kapps um, að standa af sér óveðrið
með sem mestri gætni. Aftur á móti
virðist verðfall á erlendri vöru vera
í aðsigi, þótt ekki sé af góðum toga
spunnið, þar sem valda fjárkreppur
og allskonar misvægi, sem hljóta að
leiða af sér Iðmun atvinnuveganna
og framleiðslubragða, og almenna
fátækt verkalýðsins. Við, sem höf-
um lengi þráð verðfallið, tökum því
þó fegins hendi, ef það kemur. Pað
eitt getur bjargað okkur yfir grand-
ann.
Öll þurfum við að byrja árið með
þeim ásetningi að hugsa vel ráð
okkar jafnan. Oætnin er bezti leið-
toginn á hættulegri leið. Við þurf-
um að skoða huga okkar meir en
okkur er tamt, ef við viljum forðast
óhöpp og árekstra. Hver einstak-
lingur héfir milli handa svo mikið
af gæfu þessarar þjóðar. Á hættu-
legri leið er vandfarið með fjör-
eggið. Pessi hættuleið þjóðarinnar
verður, ef til vill, ekki svo löng að
þessu sinni. Pví meiri von er, að
vel takist, ef gætilega er farið.
Nýárið hefir heilsað okkur með
blíðu. Pað byrjar eins og hátíðlegt
loforð. Skuggaskör Gamlársins hverf-
ur vestur í ómælið. Pað hefir gefið
okkur margar gjafir, en tekið líka
mar'gt. Með vonbrigðin og sársauk-
ann að baki rísum við upp móti
hækkandi sól og stígum skrefið inn
yfir áramótin með fult fangið af
nýjum vonum. Við viljum leggja
fram góðar vonir og viðleitni. Pví
göfugri sem þrá okkar er, því ör-
Iátara vérður árið á góðar gjafir:
Leiðin verður gegnum skin og
skugga, gegnum blítt og strítt, móti
morgunblæ og geislaflóði hærri vega,
en gegn um skuggahverfi þungra
harma. En við stígum þó sporið
óhikað og viss um það, að geislar
guðs sólar brotna líka í tárunum:
Við þyrpumst og stympumst á
greindum leiðum. En þær leiðir
liggja allar að einu marki, — tak-
marki fyllra skilnings og samúðar.
Látum okkur skiljast, að hvert skref,
sem við stígum áfram öll að sama
marki, færir okkur um leið hvert
nær öðru. Við verðum hvort sem
er aðeins starandi börn við hinn
mikla útsæ. En samúðarhandtakið
hvessir sjón okkar, þegar að dag-
slitum kemur> gegnum sorta dauð-
ans og gerir okkur hæfari, til þess
að rísa upp móti nýum röðli með
eilífðarvonina í fangi.
Dagur óskar öllum mönnum árs
og friðar.
D A G U R.
Prátt fyrir mikla dýrtíð og örð-
ugleika hafa aðstandendur Dags á-
kveðið að halda áfram útgáfunni.
Allur tilkostnaður hefir nú hækkað
að nokkrum mun. Pað verður því
ekki komist hjá að hækka verðið
lítils háttar. Frá apríllokum til ára-
móta kostaði blaðið kr. 4.50. Raun-
verulegt verð þess yfir árið er þá
kr. 6.75. Nú hefir verið ákveðið að
hækka verðið um kr. 1.25 eða upp
í 8 kr. yfir alt árið. Dagur treystir
því, að kaupendur hans láti sér ekki
þessa lítilfjörlegu hækkun í augum
vaxa, heldur njóti hann áfram þeirra
miklu vinsæla, sem hann hefir mætt
hjá öllum samvinnuvinum. Hann
þykist viss um það, að enginn vel-
viljaður maður honum og málefn-
unum, sem hann vill helga stefnu
sína, mundi hika við, að styrkja
hann með áskriftargjaldinu og hjálpa
honum á þann hátt yfir þetta næsta
og að líkindum mesta örðugleika
ár, ef hann vissi hvað tiikostnaður-
inn er mikill. Pegar dýrtíðin linar
takið á blaðinu, mun áskriftargjaldið
þegar lækka að sama skapi.
Átta krónur er raunar ekki mikil
fjárhæð nú á tímum. Fyrir stríðið
hefði slíkt blað sem þetta kostað
um 4 kr. Dagur stendur því ekki
fremur en önnur blöð fremst í röð