Dagur - 11.06.1921, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjum laugard.
Kostar kr. 8.00 árgangurinn.
Gjalddagi fyrir 1. ágúst.
Akureyri, 11. júní 1921.
Um verkamál..
Úrræöi.
I.
Þó þessum síðasta kafla þessarar
greinar sé gefið þetta nafn, verður
þess tæplega að vænta, að á nokk-
uð nýtt verði bent, sem hefir ekki
áður komið til áiita og umræðu.
Pví hefir verið haldið fram hér aö
framan, að þjóðin þurfi að taka
verkamálin öðrum tökum, en hing-
að til hefir verið gert, svo gert
verði fyrir fólksstrauminn heima fyrir
í sveitunum og þeim, sem í kaup-
stöðum búa, trygð atvinna miklu
meiri en nú gerist.
í kaupstööunum er verkalýðurinn
sjálfkjörinn, til þess að hafa for-
göngu í þesskonar framkvæmdum.
Verkalýðurinn verður að skilja af-
stöðu sína til atvinnuveganna með
öQrum hætti, en hann gerir nú.
Hann verður að líta á sjálfan sig
sem einn framkvæmda og fram-
leiðslu aðila þessarar þjóðar, en ekki
sem hálfgerðan andstæðing þeirra,
sem atvinnu reka, sem sé sífelt
misrétti beittur. Honum verður að
skiljast, aö hans eigin lífskröfur og
þarfir mega ekki einar ráöa kröfum
hans á hendur atvinnuvegunum,
heidur jafnframt viðgangur atvinnu-
veganna. Yfirspentar kröfur geta orð-
ið til niðmbrots atvinnuvegunum.
En það er það sama og spilla þeim
vegi og brjóta þá brú, sem verka-
lýöurinn þarf að ganga, eins og nú
horfir. En um fram alt þarf verka-
lýðnum að skiljast, að það sem mest
steudur honum fyrir þrifum er ekki
móíþrói og harðdrœgni atvinnurekenda,
heldur skortur á vinnu. Hann verður
því með eigin framtaki, atorku og
góðri samheldni að brjóta sér braut
til farsældar. Hann verður að taka
sér á herðar meiri ábyrgð og eiga
árangur starfs sins undir sjálfum
sér, þar sem slikur árangur verður
í beinu hlutfalli við atorkuna.
Eins og nú horfir, er ekki annað
sýnilegt, en til vaxandi atvinnustríðs
stefni milli útgerðarmanna og sjó-
manna. Hlutfallið milli þess, sem
útgeröin ber úr býtum og hins sem
verkafólkinu ber, veiður sífelt deilu-
efni. Jafnvel þó hlutaráðning eigi
sér stað, fær hver einstaklingur ekki
sinn rétta hlut, meðan sala afurðanna
er í höndum spekúlanta, auk þess
sem hún veröur á þann hátt jafnan
meira og minna ótrygg og atvinnu-
vegurinn þá um Ieið. Að því hlýtur
því að stefna, að sjávarútvegurinn
færist smátt og smátt yfir á hendur
sjómannanna sjálfra og verkafólks-
ins. Þá á verkalýðurinn hlut sinn
undir sjálfum sér, þar sem atorka,
samheldni, hyggilegar og drengi-
Iegar framkvæmdir ráða óskertum
hlut.
I sambandi við þenna atvinnuveg
gæti stórmikil aukin atvinna á vetr-
um átt sér stað. £>að er hraparlegt,
aö hér á Akureyri skuli fjöldi sjó-
manna ganga auðum höndum, svo
að segja, yfir marga vetrarmánuði
og jafnframt sé alt, sem að veiði-
brögðum lýtur, svo sem kaðlar,
færi, net og þessháttar flutt inn í
Iandið unnið og við ærnu verði.
fslendingar þurfa að læra að búa
sér sjálfir í hendur við hverskonar
dagleg störf.
Járnsmíði og trésmíði gæti stór-
um aukist frá því sem nú er. Inn
í landið er flutt ógrynni af járnvöru,
jafnvel einföldustu búsáhöldum, sem
hver lagtækur maður gæti smfðað.
Tóvinna I mörgum myndum þarf
að aukast eigi síður í kaupstöðum
en í sveitum. Fyrir samvinnufélög-
um bænda liggur stórkostlegt verk-
efni, þar sem er ullariðnaður og
skinnaverkun. Áhugi fyrir því máli
er nú að vakna, Verkun og sútun
skinna virðist liggja næst, þvf þeim
umbótum mætti líklega koma í
framkvæmd með tiltölulega litlum
kostnaði og væri upplögð vetrar-
vinna fyrir fólk. Því máli var hreyft
á aöalfúndi K. E. s. 1. vetur og
mun sömuleiðis vera á dagskrá
S. í. S.
Svo virðist sem verkalýðssamtðk-
in orki litlu um að auka framtak
manna og viðleitni að bjarga sér.
Samtökin gera vafalaust meira að
því, að ala menn upp í þeim skiln-
ingi að lífsþarfirnar einar eigi að
ráða kaupinu, og að þaö sem verka-
lýðnum kemur saman um, að hann
verði að krefjast, til að geta lifaö,
eigi atvinnurekendurnir að borga
umtölulaust. Annað sé óréttlæti og
áníðsla á verkafólkinu. Svo geturtil
hagað, þegar vel lætur, að þetta sé
rétt, en það verður ekki rétt á litið
undantekningarlaust. Hagur verka-
lýðsins er kominn undir þjóðar-
hagnum, eins og sýnir sig áþreifan-
lega nú í ár. Þess vegna hvílir þung
ábyrgö á leiðtogum þessa fólks.
Þeim er óhætt að forðast allar æs-
ingaprédikanir á þessum tímum, þó
þeim beri að halda hlut sínum. Af-
skifti þeirra mega ekki verða til
þess að einangra verkalýðinn enn
meir, gera hann að hóp æstra og
og óbilgjarnra manna, sem standi
álengdar ábyrgðarlausir og hafi á
iofti einhliða kröfur.
Það var áður tekið fram, að verka-
lýðurinn eigi kröfurétt á hendur
þjóðinni, um að honum sé á ein-
hvern hátt bættur aðstöðubresturinn.
Hann þarf að fá fé, til þess að
koma á fót atvinnnrekstri, ekki
styrktarfé né gjafir, þess þarf hann
ekki, heldur lánsfé. Atvinnufyrirtæk-'
in þurfa að vera rekin á samvinnu-
grundvelli. Þaö eitt byggir út allri
tortrygni gegn atvinnurekendum og
kallar jafnframt til að hefjast handa
alla atorku manna og trúmensku.
Slíkum umbótum verður ekki
komið í kring í einni svipan. En
aðalávinningurinn, sem gæti orðið
af alhliða umræöum um þessi mál,
er sá, að stefnumiðin breytist. Þjóð-
in þarf að skilja, að hún safnar
glóðum elds að höfði sér, með því
aö ala hér upp ósjalfbjarga og æst-
an öreigalýð. Verkalýðurinn þarf að
skilja, að hann er borinn til æðri
köllunar, en að vera annan sprett-
inn einskonar handbendi, hinn
sprettinn háifgerður kúgari annara
manna í landinu. Hann er borinn til
þess að vera sjálfstœður hluttaki í heil-
brigðu atvinnulífi þjóðarinnar með
tullum réttindum, til að njóta sins
hlutar og jafnframt með fuUri ábyrgð.
Það er kvartað mikið um atvinnu-
leysi hér í vor. Því tekur ekki
Verkamannafélagið landsspildu á
erföafestu í landi kaupstaðarins til
ræktunar? Margar hendur gætu að
því starfað þá tíma, sem litla eða
enga atvinnu er að hafa. Á vorin
berast hér á land miklar birgðir af
smásíld og loðnu, sem er ágætt til
áburðar. Handtök manna mundu
borga sig fljótlega, þó þau geri það
ekki strax og í þesskonar tiltektum
sæist bjarmi af nýjum skilningi og
nýrri viðleitni til bjargráða. Fiski-
skipin sum sitja uppi í hrói. Hafa
verkamenn ekki getað fengið skipin
til útgerðar á eigin ábyrgð, eða þora
þeir ekki að gera þau út, skipin, sem
þeir átelja útgerðarmenn fyrir, að
vilja ekki gera út með þeim skil-
málum, sem verkamönnum þykja
aðgengilegir?
II.
Sú hlið þessa máls, sem að land-
búnaðinum horfir, er margþætt og
erfið viðfangs. Ýmsir góðir menn
hafa talsvert um þaö rætt og ritað.
Hallgr. Þorbergsson hefir í ritgerð
sinni: »Aukið landnám", sem birtist
í Andvara fyrir nokkrum árum, bent
á þann sannleika, að fólksfjölgun í
sveitum er að öllu leyti háð þeim
AFOREIÐSLAN
er hjá Jóni b. t>ór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Innheimtuna annast ritstjórinn.
| 24. blað.
skilyrðum, sem eru fyrir hendi. Skil-
yrðunum þarf að breyta og bæta
aðstööuna fyrir fólkið, að fjölga
býlum á hvern hátt sem það þykir
tiltækilegast. Með stofnun fasteigna-
bankans slær vonarbjarma yfir þann
þjóðarvanda sem viðreisn og þrif
landbúnaðarins er. En túnin stækka
lítið, sveitirnar og heiðalöndin
byggjast ekki í líkingu við það,
sem orðið gæti, nema líka komi
til breyttur hugsunarháttur og, ef
til vill, breytt skipulag á yfirráðum
jarða. Einu mun þjóðinni vera óhætt
að trúa, en það er, að nú þegar er
límabært að afnema með lögum það
höfuðhneyksli úr íslenzkri löggjöf,
sem þjóðjarðasalan er.
Væntanlega verður tækifæri til
þess að taka þessa hlið málsins til
nánari athugunar síðar hér í blað-
inu og skal því ekki fjðlyrt um
hana að sinni.
III.
Þegar úrlausnir vandamála eru
fyrir höndum, er ekki á öðru meiri
þörf, en að taka vel til greina skap-
gerð manna og hugarstefnur þær,
sem eru efstar á baugi. Slík sjálfs-
þekking þarf að liggja til grund-
vallar, þegar ráðið er til lykta mál-
um almennings. Hver sú skipun
mála, sem er í ósamræmi við ríkj-
andi hugarstefnur á fyrir höndum
baráttu og niðurbrot. Hversu sem
óskir og hugsjónir manna eru háar;
hversu sem þær virðast nálægar
og sjálfsagðar til að ráða, verður þó
manneðlið sá gunnmúr, sem á verður
að byggja á hverjum tíma. Mann-
eðlið er seigsterkasta íhaldsaflið i heim-
inum. Það tekur engum byltingum,
en fylgir lögum hægfara þróunar.
Úrlausn verkamálanna lýtur þess-
utn lögum. Þrjár stefnur eru uppi í
Iandinu eins og víðar í heiminum:
Trúin á framtak einstaklinga með
auð í höndum (kapitalisma), trúin á
samvinnuna og trúin á jafnaðar-
menskuna. Þessar stefnur leitast allar
við að sveigja málin hver inn á
sína leið. Þegar um þær er að velja
til úrlausnar á verkamálunum, verður
að Ieggja á hverja fyrir sig mæli-
kvarða þjóðareðlisins og hugarfar-
sins, sem rís af rótum hvers manns
instu þrár. Sú stefnan, sem grípur
inn í eðli manna og hugarfar almenn-
ast er líklegust, til að bera farsæld-
ina í skauti sér, um leið og hún
leiðir menn fram á vegum eðlilegrar
þróunar.
Auðvaldsstefnan er elzt. Jafnframt
því sem hún hefir brotið efni og
orku undir sín yfirráð, á hún að