Dagur - 19.01.1922, Blaðsíða 2

8
DAGUR
3. tbl.

isráðherra hefir ekki spilt fyrir hon-
um. Miklar líkur eru þvi til þess,
að atvinnumálaráðherra hafi veiið
borinn ofurliði úr tveim áttum, enda
að nokkru bundin því, að hlíta til-
lögum Áveitustjórnar. En af vægð
hans og undanlátssemi flýtur tvent
í þessu máli. Miklu fé fleygt í Jón
Þorláksson að óþörfu og engin
trygging fyrir því, að bezta ieið
verði tekin í framkvæmd þessa fjár-
freka, mikilsverða fyrirtækis.
Símskeyti.
Reykjavík, 18. jan.
De Valera féll við forseta-
kosningu írlands; fékk 58 atkv.
en 60 á móti. Fylgismenn hans
gengu pá af fundi, en meiri
hlutinn kaus Oriffith forseta.
Lenin hefir þegið boð Banda-
manna, að koma á viðreisnar-
fundinn, en vill fremur að fund-
urinn sé háður í London en í
Genúa.
Cannes-ráðstefnan samþykkir,
að Þjóðverjar greiði 750 millj-
ónir gullmarka þetta ár.
Briand segir af sér, en Poin-
care, fyrrum forseti tekur við.
Eftir Washington-fundinn hafði
Briand fult traust franska þings-
ins. En á Cannes-fundinum gekk
hann inn á það með Bretum,
að Iina nokkuð á kröfunum við
Þjóðverja og féll á þvf.
Bæjarstjórnarkosningar í Hafn-
arfirði fóru svo, að verkamenn
skorti eitt aíkv., til þess að
vinna bæði sætin. I Reykjavík
verða við kosningar í bæjarstjórn
efstir,—af verkamönnum: Héðinn
Valdemarsson, Hallbjörn prentari
og Sigurjón Ólafsson form.
Sjómannafélagsins; — af Mbl.-
mönnum: Pétur Magnusson lögfr.
og Björn Ólafsson kaupmaður.
Gert ráð fyrir kvennalista með
Ingu L. Lárusdóttur efstri.
FiskiveiCafélagið Haukur orðið
gjaldþrota.
Lárus H. Bjarnason skrifar
langa grein í Tímann um Islands-
banka og sýnir fram á, að bank-
inn svífur í lausu Iofti, því að
gömlu bankalögin séu fallin úr
gildi og engin ný komin í stað-
inn. Sömuleiðis er þar bent á
ýmsar misfellur frá hálfu Claes-
sens bankastjóra og Jóns Magnús-
sonar í sambandi við skifti lands-
ins af bankanum.
Frcttaritari Dags.
Atvinnuleysið.
Húscteklan.
Akureyri tapar hundruðum þús-
unda króna fyrir atvinnuleysið.
Um fátt er jafnmikið rætt meðal
manna, eins og atvinnuleysið, sem ríkir
í ölium stærri og smærsi kauptúnum
landsins. Jafnhliða atvinnuleysinu er
svo talað um húsaekiu og óbæriiega
háa húsaleigu f sambandi við s!æm
húsakynni. Enginn hefir þó enn hreyft
tungu sína til að koma með tiilögur,
sem fara f þá átt, að liúsaekian bæti
úr atvinnuleysinu og að atvinnuleysið
bæti úr húsaeklunni.
Hér á Akureyri eru mikil vandræði
með bæði þessi mál. Meiri hluti allra
húsfeðra bæjarins og næstum hver
einasti unglingspiltur hafa gengið at-
vinnulausir sfðan á haustnóttum og
fult útiit er fyrir, að svo verði fram á
vordagana. Hér á Akureyri munu vera
ura 86o gjaldendur. Ef fjórði hver
þeirra er atvinnulaus í ioo daga úr
árinu og honum væri ætlað lámarks-
kaup VerkamannafélagBÍns sem nú er
9 kr. á dag eru það:
86o
----• ioo . 9 = 193Soo kr. alls.
4
Jafn miklar ástæður munu vera fyrir
umkvörtun manna um húsaekluna og
húsaleiguna.
Fjölda manns hefir verið sagt upp
íbúðum sfnum frá í vor. Sumstaðar
til þess að tæma húsin, en annars-
staðar til að hæfcka húsaleiguna á ný.
Flestir viðurkenna þó, að leiguibúðir
hér f bænum séu óþægilegar til um-
gengni, illa byggðar og illa viðhaldið.
Þrátt fyrir alt þetta sitja menn að-
gerðalausir mikinn hluta ársins, sjálfum
sér til skaða og skammar, en bænum
og þjóðinni til niðurdreps.
Það mun hverjum manni ljóst vera,
að til þess að Akureyrarbúum geti
liðið sæmilega, verða þeir innan
skamms að byggja sér fleiri fbúðar-
hús og betri íbúðir. Er þá nokkuð
eðlilegra og sjdlfsagðara, en að nota
tfmann, þegar ekkert er að gera, til
sllkra framkvæmda. Að Akureyri eigi
litla eða enga framtfð fyrir höndum,
er tæplega hugsanlegt. Bærinn á raikið
landrými. Höfnin sú bezta á Norður-
lacdi. Stórar sveitir liggja á alla vegu
út frá bænum. Skipaútgerðin og verzl-
unin, hvergi meiri við Norðutland. Alt
bendir á, að Akureyri er framtfðarbær
og verði, eins og hún hefir verið
böfuðstaður Norðurlands.
Eg hefi tekið nokkurt svæði hér á
bæjarstæðinu og >p!anlagt< það.
íbúðarhúsin standa 2 og 2 saman
með eldvarnarvegg á milli. íbúarnir
hafa ekkert sameiginlegt nema inn-
gönguhliðið. Hvert hús er 2 hæðir, Á
neðri hæðinni er: Borðstofa, eldhús,
þvottahús og geymsla. Á efri hæð:
Dagstofa, 2 svefnherbergi og nauðsyn-
legir skápar. í útihúsinu er afþyljað
salerni, eidiviðargeymsla og önnur
geymsla. Lóð hvers húss er um iooo
[]m.i Kartöflugarðurinn getur gefið af
sér 6—8 tunnur og kálgarðurinn það
kál, sem hæfilegt er handa meðal
fjölskyldu. Lóðirnar aéu girtar af 2
og 2. Meðfram girðingunni sé plantað
ribsberjarunnum. L(till flötur er ætlaður
fyrir skrúðgarð.
Vegna þes3 hve óvíst er um verð
á útlendum byggingarefnum nú f vor,
er ekki hægt að segja nákvæmlega,
hvað svona hús mundi kosta. En eft.ir
útlitinu að dæma mun þannig íbúðar-
og útihús fyrir hverja fjölskyldu ekki
kosta yfir 6 þús. kr. Séu húsin byggð
sem mest úr steinsteypu eða steyptum
steinum verður útlent efni tiltölulega
lftill hluti af byggingarkostnaðinum
og mun það ekki fara yfir 2 þús. kr.
f áður nefnt hús.
Nú er það áreiðanlegt að nokkrir
menn hér f bænum hafa hugsað til
húsabygginga undanfarin ár og f þeim
tilgangi dregið sér saman ofurlitlar
fjárupphæðir, eða fengið loforð fyrir
að fá peninga að láni þegar þeir vildu
byggja. Þessar upphæðir er ekki gott,
að áætla, en Ifkindi eru til, að þær
séu þó nokkrar þúsundir.
Til þess að bæta úr húsaeklunni
og atvinnuleysinu, verða þeir sem klut
eiga að máli, að slá sér saman f fé-
lagsskap. En þeir, sem hlut eiga að
þessum málum eru f raun og veru
allir. Setjum svo að 15—20 menn
myndi félag. Allir eru þeir leigendur
og flestir atvinnulausir frani á vor.
Gerum ráð fyrir, að helmingur þeirra
ættu til samans 8 þús. kr. Þeir leggja
þær upphæðir f sparisjóð félagsins,
sem borgar þeim venjuiega sparisjóðs-
vexfi af innieignunum. Félagið notar
þetta fé til að kaupa fyrir það útlent
efni og mundi það nægja í 2 áðurnefnd
hús, hvort fyrir 2 fjölskyldur. Nú vil
eg vera svo bjartsýnn, að álfta að
þeir menn eða félög, sem nú liggja
með byggingarefni hér f bænum, muadu
vilja selja svona fyrirtæki byggingar-
efni með því verði, sem yrði á vörunni
vissan dag f vor, þegar nýjar birgðir
væru komnar hingað. Með þvf móti
gætu þeir atvinnulausu meðlimir fé-
lagsins og ef til vill fleiri nú, þegar
farið að steypa steina til veggjagerðar
og smfða glugga, hurðir, bekki og
skápa. Einnig væri sjálfsagt, að flytja
að grjót og sand. Ennfremur mætti,
ef tfðarfar yrði sæmilegt, grafa fyrir
undirstöðu og steypa hana. Gæti þá
alt verið undirbúið til upphleðslu
veggjanna þegar voraði og þessi tvö
tveggjafjölskyldu hús orðið tilbúin f
sumar. Eg ætlast til að þeir, sem
ynnu að byggingunni f vetur og vor
á meðan atvinnuleysið er í bænum,
fengju ekki vinnulaun sín útborguð en
legðu þau f sparisjóð íélagsins og
fengju árlega venjulega sparisjóðsvexti.
Þegar byggingarnar væru fuligerðar
væri þeim útbýtt til félagsmanna,
annað hvort með hlutkesti eða til
þeirra sem verst væru staddir eftir
dómi, þar til kjörinna manua. Ef til
vill væri heppilegast að selja með-
limunum húsin og gengi þá innieign
hvers hús-hafanda upp f verð hússins
en afgangurinn borgaðist með afborg-
unum á tilteknum árafjölda. Mjög
ttyggdega yrði að búa um, að hús-
eignin lenti ekki f braski og gott
eítirlit væri með allri umgengni og
viðhaldi.
Á þennan hátt yrði mestur hluti
húsanna byggður á þeim tfma, sem
annars væri ekkert gert. Setjum svo,
að það væru 2/3 allrar vinnunnar/eða
2700 kr. á hverri íbúð, eða 10800
kr. á þeim öllum fjórum eða tæpur
helmingur af öllum byggingarkostnað-
inum, þessar 10800 kr. væru beint
fundnir peningar fyrir þessa 15—20
rnenn, sem um leið hefðu gert það
þarfa verk að byggja yfir 4 húsnæðis-
lausar fjölskyldur.
Eg legg svo þessar tillögur mfnar
íram fyrir aila atvinnulausa menn
bæjarins, alla þá sem ieigja sér íbúðir
og þurfa að byggja íböðarhús og aila
þá sem bera velgengni bæjarins fyrir
brjósti.
Eg er fús til að sýna mönnum upp-
drætti mína og skýra hugmyndína
nánar, ef óskað er.
Gróðrarstöðinni á Akureyri.
Sveinjðrn Jðnsson.
Fréítir.
BœndanámsskeÍÖÍRæktunarfél. var
lokið á laugardaginn var. Að þvf loknu
settust námsskeiðsmenn að samdrykkju
f Samkomuhúsi bæjarins. Margt og
mikið var rætt um ýms mál og fjöldi
fróðlegra fyrirlestra fluttur. Valtýr
Stefánsson taiaði um Tilbúinn dburð,
Áveiíur og um Búnaðarfélagið. Árni
G. Eyland um Nýrœiun, Fóðurrófut,
Jarðyrkjuverkfteri og um Búskap í
Noregi. Stefán Árnason talaði um
Jurlakynbœtur og Jarðepli. Sveinbjörn
Jónsson og Guðm. Bárðarson töluðu
um Byggingar í sveitum. Einar J. Reynii
talaði um Rœktunarjélagið og Brynl.
Tobiasson talaði um landbúnað á sögu-
legum grundvelli. Auk þessa flutti
lögm. Björn Lfndal fyrirlestur f Sam-
komuhúsi bæjarins um Nýbýli. Þetta
nýbýlismál mun hata valdið mestum
umræðum á námsskeiðinu. Fyrirlestur
Árna G. Eylands um Nýrækt og fyrir-
lestur Guðm. Bárðarsonar um bygg-
ingar vöktu og mikla athygli. Skýrði
Guðm. frá reynslu sinni og tilraunum
að byggja fbúðarhús úr torfi og
steinsteypu.
Frá furðusfröndum. Um það efni
talaði Steingr. lækuir f leifimissal
Gagnfræðaskólans á laugardagskvöldið
að tilhlutun Alþýðufræðslu Stúdentafél.
Var fyrirlesturinn vfsindalegs eðlis og
hinn fróðlegasti.
Þjóðmálastefnur. Um það efni
flutti ritstj. Dags fyrirlestur f Samkomu-
húsi bæjarins á sunnudaginn. Nokkrar
umræður fóru fram á eftir, en kl. 5
varð að skera þær niður vegna messu-
tfmans.
Kveldskemtun til ágóða fyrir
heilsuhæiissjóðinn hélt ungfrú Anna
Magnússdóttir á sunnudagskvöldið. Sú
nýbreytni var þar, að börn skemtu
eingöngu. Sungu þau fyrst fjögur lög
þar á meðal einkarlaglegt lag: Skógar-
þrösturinn eftir söngkennarann, Áskel
Snorrason, sem jafnframt stýrði söngn-
um. Síðan var leikinn smáleikur: Silfur-
hljóðpípan og léku börn eingöngu.
Seinast var skrautsýning og upplestur