Dagur - 22.02.1922, Blaðsíða 1

D A G U R
kemur út á hverjum fimtudegi.
Kostar kr. 6.00 árg. Gjaiddagi
fyrir 1. júlí. fnnheinituna annast
ritstjóri blaðsins.
8. ár.
Akureyri, 22. febrúar 1922.
E-L-D-F-Æ-R- A-V-E-R-Z-L-U-N.
Miklar birgOir af allskonar ofnum, elda-
vélum, þvoffapoffum, ofnrörum, rörþnjám,
•ldheldum leir o. fl. þessh. ávalt fyrirliggj-
andi og selt með vcrksmiðjuverði.
Panfanir afgreiddar ú f u m 1 a n d.
Jón Stefánsson.
Talsfmi 94. Akureyri.
Um hvað er barist?
Hvað eigum við að heimía at þing-
mðnnunum? Það er barist um fjár-
muni og lánstraust þjóðarinnar. í
fyrsta Iagi: Hvort sálir og starfsorka
kjósendanna og eftirkomendanna
eiga að standa í fuliri ábyrgð fyrir
erlendum skuldum milliliðanna (kaup-
manna og heildsala), síldarspekúlanta
og fiskhringsins og ermfremur skuld-
um togarafélaganna. í öðru lagi er
barist um það, hvort embættis- og
starfsmannalýð þessarar þjóðar á að
líðast það lengur, að hann skamti
sér Iaun og dýrtíðaruppbót eftir
ranglátum reglum og fjölgi launa-
stöðum, bitlingum, styrkjum og eft-
irlaunum á hverju þingi.
Pað er nú kunnugt, að enska
lánið sæla hefir verið notað sem
viðskiftalán til greiðslujafnaðar er-
lendis, sérstaklega fyrir íslandsbanka
og þó getur bankinn iitlu eða engu
um þokað með yfirfærslur fremur
en áður. yiðskiftavinir bankans eru
einkum kaupmenn, fisksalar og
skipaútgerðarmenn, sem stofnað hafa
skuldirnar, og varpað þeim þannig
á ábyrgð ríkissjóðs og almennings.
En skuldirnar eru meiri en þetta,
svo að enn þá má búast við góðri
byrði á almúga bökin, ef kjósendur
leyfa það með þögninni. Um ábyrgð-
ir sem síðasta þing batt ríkissjóði
vegna togarafélaganna, sagði fjár-
málaráðherra M. G. í þingræðu, að
þær kæmu togarafél. að litlu haldi —
næðu svo skamt. — Hvað segið
þið um þetta sveitamenn og verka-
menn? Viljið þið bæta þessu við
ábyrgðirnar á ykkar eigin viðskilta-
reikningum? Er ástæða til að tals-
menn braskaranna veki ólta og tor-
tryggni hjá ykkur gegn samábyrgð
á eigin reikningum ,og þörfum ykk-
ar f samvínnufélögunum; en leiði
ykkur svo með ánægjubrosi til á-
byrgðar á skuldum bankanna, sem
braskararnir hafa stofnað. Nei, þið
eigið fyrst og fremst að ábyrgjast
eigin viðskifti, láta umboðshafa ykk-
ar, samtfinnufélögin, fara með gjald-
eyrisvörurnar, til þess að þau geti
útvegað ykkur nauðsynjavörur er-
lendis og viðhaldið láns- og við-
skiftatrausti sínu þar. Þegar það er
trygt, gætuö þið, ef til vill, orðið
menn til að bæta við, og heimilað
rfkisábyrgð fyrir togaraskuldum og
stutt þannig lánstraust útgerðarfé-
laganna erlendis. — En meðan alt
er í þeirri óvissu, sem nú er, ura
meðferð innlendrar gjaldeyrisvöru,
og alt eftirlitslaust um innflutning
útlends varnings, virðast Iántökur
og ábyrgðarskuldbindingar þings
og stjórnar gerðar alveg út í bláinn.
Óhlutvandir menn og braskarar geta
misþyrmt gjaldþoli landsmanna óg
truflað stórkostlega viðskiftaáætlanir
helztu verslunarfélaga og lands-
stjórnarinnar við önnur Iönd, eins
og gert hefir verið síöustu missirin.
En slíkt má ekki eiga sér slað, eftir að
ríkissjóður er farinn að bindast á
byrgðum á stórum viðskiftaiánum. Það
er sama og að spila fjárhættuspil
með þjóðareignirnar og starfskrafta
landsmanna.
Á síðastliðnu ári gekk þing og
stjórn fyrst inn á þá braut að taka
stórt viðskiftalán, aðallega fyrir ís-
landsbanka og binda ríkissjóð á-
byrgð fyrir einn atvinnuveg, togara-
útgerðina. En jafnframt voru num-
in úr gildi innflutningshöft og alt
viðskiftaeftirlit, t. d. með útflutningi
gjaideyrisvara, þrátt fyrir haldgóða
reynslu í þeim efnum frá stríðsár-
unum. Þessu gátu talsmenn brask-
aranna komið til leiðar á síðasta
þingi. En landsstjórnin gleypti þær
tiílögur með góðri list, þó þær væri
þvert á móti hennar eigin, og sat
fastar en áður.
Verði áðurnefndar skuldbindingar
ríkissjóðs látnar standa, eiga kjós-
endur að heimta af þingmönnum
sínum:
1. Að hlutaðeigandi bankar séu
látnir veita fullar tryggingar fyrir
greiðslu viðskiftaláns, eins og láns-
kjörin segja til um, en að því verði
t. d. alls eigi varið til hlutakaúpa í
íslandsbanka, nema að um forgangs-
hlutabréf sé að ræða.
2. Að gerð sé ítarleg rannsókn á
efnahag og rekstri þeirra togarafél
aga, sem fengju aðstoð ríkisábyrgð-
ar, enda veitist hún því aðeins, að
tiygg eign sé að veði.
3. Að sala gjaldeyrisvara sé á
einni hendi (útflutningsnefnd), til
þess að eigi verði smogið með and-
viröi hennar fram hjá bönkunum;
né viðskiftaaðilum þeim, sem út-
vega nauðsynjavöruna, og eigi síð-
ur til varnar því, að margir fram-
bjóðendur hennar á erlendum mark-
aði, felli verðið með undirboöum
eins og dæmi eru til.
4. Að sett verði á næsta þingi
öflug innflutningshöft á erlendum
vörum, etnungis leyfður innílutning-
Sr á brýnustu nauðsynjavörum, en
algerlega bannaður innflutningur á
miður þörfum vörum, meðan að
jöfnuður er að komast á viðskifti
landsmanna út á við.
— — Annað atriði í fjármáiabar-
áttu landsins, sem vikið er að í upp-
hafi þessarar greinar, er að verða
óbærilegt almenningi og atvinnu-
vegunum. En hvers er annars að
vænta, þegar opinberir starfsmenn
eru eigi aðeins í miklum meirihluta
f þinginu, heldur skifta þeir á milli
sín að ráða yfir þeim fáu fulltrúum
atvinnuveganna, sem þar eiga sæti.
Embættismennirnir viðhalda fíokka-
riðluninni til þess að hrossaprangið
hafi sem víðast svið. Þeir hafa ráð-
ið mestu í fjárveitinganefndum á
síðustu þingum, í neðri deild t. d.
Bjarni frá Vogi og Magnús Péturs-
son, og þeir hafa leitt svo langt fjár-
veitingastaii'semi þingsins, að nú eru
engar líkur til að tekjur ríkissjóðs
nægi til starfsmannalauna og . bitl-
inga og afborgana af skuldum lands-
ins. Þessvegna veröur nú árlega að
leggja nýja skatta og útgjöld á kjós-
endur, aðeins til þess að borga sí-
fjölgandi embættismönnum töluvert
hærri starfslaun en fyrir stríðið, og
auk þess alt að þessum tíma dýr-
tíðaruppbót, mikið hærri upphæð en
aðallaunin. Hún er miðuð við verð-
stuðul allmargra vörutegunda. Eru
sumar útlendar en sumar innlendar
vörur uppsprengdar á reykvískum
markaði. Verðfall inniendu vörunn-
ar hefir því haft mjög lítil áhrif til
lækkunar dýrtíðaruppbótinni. Þó að
efnahag bænda og annara atvinnu-
rekenda hafi stóihrakað 2 síðastl.
ár, þá hefir sú óáran Iítið snert
embættismennina, þeir hafa séð um
sig. En þaö eitt er ekki svaríasti
bleiturinn, þó aö þeir hafi nú orð-
ið hlutskarpasíir í baráttunni um
fjármnni ríkissjóðs. Afleiöingarnar
eru verri: ofsókn unga fólksins til
skólanna áieiðis í embættisstigana,
flótti manna frá trfiðisvinnunni tii
styrks snspanna, glaumsins, hóglífs-
ins og æsinganna í aðal umhverfi
þeirra Rvík. - Því meir sem þess-
um snapalýð fjölgar og að sverfur,
því ósvífnari verður ágengnin við
ríkissjóð.
Helztu kröfur framleiðenda á þessu
sviði tii þingmanna sinna eiga að
vera þessar:
1. Að dýrtíðaruppbót sé nær af-
numin á næsta þingi, af því hún
hefir verið í tvö ár of há.
2. Að einstök embætti og opin-
ber störf verði lögð niður um stund-
AFOREIÐSLAN
er hjá Jóni I>. I>ór,
Norðurgötu 3. Talsími 112.
Uppsögn, bundiii við áramót
sé komin til afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
| 7. blað.
arsakir, meðan þjóðin er að ná efna-
hagsjafnvægi aftur.
3. Að fulitrúar bænda og búaliðs
lúti föstu skipulagi og ákveðinni
flokksstjórn í þinginu. í hvorum
flokknum, viljið þið eiga fulltrúa
kjósendur góðir; flokki milliliða og
embæftismanna eða fiokki samvinnu-
manna og bænda? Sá sem svíkur
Iit, svíkur sjálfan sig og framtíðina.
Önundur tréfótur.
Bannlögin.
iii.
Hrakspár andbanninga hafa rætst,
segir íslendingur. Bannlögin eru brotin.
Útrýming áfengis hefir reynst ófram-
kvæmanleg. Bannlögin eru orðin
hneykslislög.
Nú í seinni tíð hafa andbanningar
sett fram veigamestu ástæðuna gegn
bannlögunnm í slfkum orðum og
þesrum. Þeir hafa gefist upp við árás
á flestum öðrum sviðum. Verður því
ckki komist hjá að taka þessa ástæðu
þeirra til greina í umræðum við þá
um málið.
Andbannirigar þykjast eflaust stoltir
af, að hafa séð það fyrir, að bannlögin
yrðu brotin. Þykjast líklega hata spá-
dómsgáfu til að bera f ríkum mæli.—
Þegar eg las greinina í íslendingi
fyrir nokkrum dögum, þá spáði eg
því, að þessari grein yrði svarað. Nú
hefir sá spádómur rætst. Finst mér
þó eg ekki geta gert kröfu til þess
að heita spámaður.
Já, bannlögin eru brotin. Hverjum
œyndi detta í hug, að bera á móti
því. Og satt að segja finst mér það
benda á ókunnugleika ritstjóra íslend-
ings á stjórnarfari hér á landi, ef
honum hefir komið það mjög á óvart,
að bannlögin voru brotin. Hér á landi
eru mörg lög brotin. Ef til vill öll
að einhverju leyti. Það eru ekki bann-
lögin ein, sem heitið geta hneykslis-
lög með tilliti til framkvæmdanna. Eg
vil benda íslendingi á grein í Skóla-
blaðinu ritaða af Sigurði lækni Magnús-
syni á Patreksfirði Eg man ekki tölu-
blaðið. Það er eitt af þeim sfðustu
á liðnu ári. Svo læt eg hann dæma
um það, hvort ekki væri hægt að
ræða um hneyksli f því sambandi. Ef
til vill finnur hann ástæðu til að koma
með tillögu um að afnema fræðzlulögin
fyrir bragðið. Og það er heldur ekki
neitt einstakt með bannlögin, þótt þau
séu brotin »svo að segja við nefið á
stjórnarvöldum r>'kisins.« Eg tel áreiðan-
legt, að meiri óknyttir séu ekki gerðir