Dagur - 09.03.1922, Síða 2

36
DAOUR
10. tbl.

««,S»lSVSA.S^'
Undanþágan til læknanna var miklu
eðlilegri en til konsúlanna, þótt hún
hafi reynst margfalt hættulegri fyrir
framgang bannmálsins. Og þess er eg
fullviss að margir þeirra lækna, sem
fram á það fóru, að leyfður yrði inn-
flutningur á vínum til lyfja, hafa ekki
ætlast til, að svo færi, sem raun hefir
orðið á. Það þurfti ekki að líta svo
hættulega út, þótt lagt væri eilt vín-
leiðslurör upp til landsins, þegar heil-
brigðisverðir þjóðarinnár voru settir
við kranann, til að gæta þess að ekki
rynni nema þörf væri á. En svo verður
útkoman þessi, að sumir læknar verða
að krana, sem hver og einn getur
snúið eftir vild sinni og fcngið áfengi
f gegnum. Raunar væri ef til vill
heppilegra að líkja þeim við »automat«
víngeyma. Á þeim er einhverskonar
rifa, eins og á mörgum öðrum geym-
um, t. d. gasgeymum í húsum. í þessa
rifu þarf að stinga einhverri vissri
peningaupphæð, stórri eða Iftilli, eftir
þvf, hvernig geymirinn er gerður. Og
þá kemur ákveðinn skamtur af áfengi.
Ef íslendingi er eins sárt að lfta
drykkjuskap hér á landi og hann lætur,
þá ætti hann að reyna að gangast
fyrir því, að þetta vínleiðslurör verði
tekið í burtu, þar sem læknastétt
landsins hefir sýnt, að hún ekki er
svo siðferðilega þroskuð, að henni sé
treystandi til að hafa umráð yfir vín-
inu til lyfja. Þá stæðum við betur að
vfgi með að dæma um, hvað bannlaga-
brot eru. Og þótt flestir læknar lands-
ins mæltu með þvf 1915, að leyfður
yrði innflutningur á vínum til lyfja, þá
er það áreiðanlegt, að það myndi
einhverjir þeirra vera fylgjandi þeirri
breytingu nú, að sá innflutningur yrði
aftur bannaður. Meðal lækna landsins
eru margir- svo sómakærir menn, að
þeim er ekki sama um þá vanvirðu,
sem einstakir læknar gera stéttinni f
þessu efni. Enda hafa raddir komið
um það frá læknum, sem ekki voru
meðal þeirra, sem lögðust á móti inn-
flutningi víns til lyfja 1915 Ef Í3-
lendingur vill gangast fyrir þessari
breytingu á banulögunum og fleirum
sem stefndu í þá átt, að minka ieyfðan
vfninnflutning tii landsins frá þvf, sem
nú er, þá skal eg trúa þvf, að hann
segi það satt, að hann taki sárt að
sjá vínnautn hér á landi. Og geti
vfnsstraumurir.n ekkeit minkað við
það, þegar frá lfður, þá get eg skilið
það, að hann geri það af umhyggju
fyrir þjóðarsómann að leggja það til,
að bannlögin verði úr gildi numin. Þá,
en fyr ekki.
IV.
Veit eg vel, að bannlögin hafa enn
ekki náð tilgangi sínum. Og þau haía
ekki náð tilgangi sfnum að tvennu
leyti. Þau hafa hvorki náð tilgangi
bannmanna né andbanninga. Hvoru-
tveggja flokkarnir eiga þátt f þeim.
Þau hafa ekki náð þeim tilgangi að
útrýma áfengi úr landinu, eins og
hlutverk þeirra er frá hendi bannmanna.
Og tilgangur andbanninga með fleyg-
um sfnum hefir gersamlega mishepnast.
Þeir ætluðu með þeim að eyðileggja
bannhugsjónina f huga þjóðarinnar.
En eg er ekki í neinum efa um það,
að banninu hefir aukist fylgi til muna
sfðan 1908. ísiendingur heldur fram
því gagnstæða. Hvorugur okkar getur
að svo komnu máli fært fullkomnar
sönnur á sitt mál. Um breytingu á
afstöðu þeirra manna, sem atkvæði
greiddu um bannið 1908, er hæpið
að fuliyrða. Eg geri ráð fyrir, að
einhverjir, sem þá voru með banni
séu því nú andvfgir. Og hitt veit eg,
að margir, sem þá voru móti, eru þvf
nú hiyotir. Og hitt er eg þó enn viss-
ari um, að allur fjöldi þeirra, sem
sfðan hefir fengið kosningarrétt, séu
banninu íylgjandi. Sjáifsagt hefir ís-
lendingur alveg gleymt konunum, þegar
hann segir, að sér sé nær að halda,
að mikill meiri hluti nýrra kjósenda
séu andbanningar. Mér kæmi það
ekkert á óvSrt og teldi íslending vaxa
við, ef hann tæki ummæli sfn um
nýju kjósendurna aftur og bæði kven-
fólkið að fyrirgefa ógætnina. — En
veigamestu sönnunina fyrir vaxandi
fylgi við banniögin geía andbanningar
œér og kem eg að henni í niðurlagi
greinar minnar.
En hvað viðkemur þvf, að bann-
iögin hafi ekki náð tilgangi bannmanna,
þá verð eg að geta þess, að eg er
alls ekki óánægður með það, hvað
bannlögunum hefir orðið ágengt f þvf
tilliti, þegar allar aðstæður eru teknar
til greina. Aðstaðan er þannig, að
fiestum sýslumönnum og bæjarfógetum
landsins er illa við bannlögin. Sögur
ganga um, að þeir sjálfir brjóti þau
og tregðist við að framfylgja þeim f
lengstu lög. Margir læknar landsins
eru þeim ennfremur andvígir og gera
sitt til að spilla framgangji þeirra. Á
þessum tveim stéttum landsins öðrum
fremur hvflir framgangur bannmálsins.
Og þó hefir bannlögunum orðið mikið
ágengt þessi ár. Drykkjuskapurinn
hefir stórum minkað. 191G lýsti borgar-
stjórinn í Reykjavlk, sem eg má þó
segja, að var andbanningur, því yfir
á opinberum fundi, að þá væri engin
sú fjölskylda, sem þægi af bænum
fyrir þá sök, að heimilisfaðirinn væri
drykkfeidur. Áður voru þær fjölskyldur
margar. Og allir, sem nokkuð þekkja
til í Reykjavfk, vita, að það má nú
heita undantekning, ef verkamaður
þar er drykkjumaður. íslendingur
getur spurt einhverja kunnuga um
breytinguna, sem orðtð hefir fyrir
austan Hellisheiði og greiðsölustöð-
unum þar í grend, síðan bannlögin
gengu I gildi. Og eitt dæmi vil eg
nefna úr Reykjavfk, sem sýnir ekki
litla breytingu, Vorið 1920, síðasta
vorið, sem eg var f Reykjavfk,
leið lokadagur vetrarvertfðar svo, að
enginn varð hans var á götum bæjar-
ins. Hafði slfkt eldrei þekst þar áður
í manna minnum. Hvort svo hefir
verið þar sfðastliðið vor, veit eg ekki.
Eítir því, *sem maður fær fregnir af,
sést vfn alls eklii f sumum sveitum
landsins og í fiestum sveitum vfnnautn
sama og engin móts við það, sem
áður var. Og heita má undantekning
f flestum sveitum, ef fullur maður sést
á mannamótum. — Þetta gefur mér
sannanir íyrir því, að bannlögin séu
vinsæl og f heiðri höfð meðal alls
fjölda þeirra manna, sem eru kjarni
þjóðarinnar. Verkamönnum í bæjum
og bændum í sveit, Og framtfð þeirra
laga er augljós, sem eiga stuðning
sinn hjá þessum stéttum Eg Iít því
björtum augum til framtfðarinnar í
þessu efni, svo framt eg megi vænta
þess, að sú endemis-stjórnleysisöld,
sem nú rfkir hér á flestum sviðum,
megi einhverntfma af okkur ganga. Eg
kvfði engu, þótt erfitt gangi enn
nokkur árin.
V.
Þá kem eg að niðurlagi greinar-
inna*-. Það flytur tillögu til breytinga
á bannlögunum. Að vfsu gæti komið
til mála að skoða það scm tilboð frá
andbanningum. Þeir lofa þvf að hætta
að brjóta bannið, ef þeir íá greiðari
aðgang, að hinum léttari vfnum. En
ekki kemur það skýrt fram í grein-
inní, að um tilboð sé að ræða og vil
eg þvf taka þessa tillögu til grema
og fara um hana nokkrum orðum og
það sem henni er til gildis talið.
»Það fer milliveginn.«
Það er það fyrsta, sem tillögunum
er talið til gildis.
Það er auðheyrt, að ritstjórinn nýi
er þegar kominn inn í anda þeirrar
stjórnmáiastefnu, sem nú er ráðandi
hér á landi. Um að gera að taka
tillit til allra skoðana, sem fram koma
og bræða þær saman, hversu and-
stæðar, sem þær cru og haga öllum
lögum og allri stefnu eftir þvf, þó að
úr því hljóti altaf að verða hreinasta
stefnuleysi og^öll starfsemi hvorki
fugl né fiskur. Auðvitað veit íslend-
ingur vel, að leyfi á léttari vfnum er
hér um bil sama og algert afnám
banniaganna. Þá væru sterkari vfnin
örugg með að fljóta í' kjölfarið og
eftirlit illframkvæmanlegt og það þótt
lögregluvald þjóðarinnar tæki stórfeld-
um breytingum til batnaðar frá þvf,
sem nú er.
»Rfkið yki tekjur sínar af tollunum.*
Það er annað atriðið, sem íslend-
ingur telur tillögunni til gildis.
Þessu þarf ekki miklu að svara.
Álftur nýi ritstjórinn viikilega, að
hagur manna sé svo glæsilegur hér á
landi, að mjög eftirsóknarvert sé að
herja inn peninga í rfkissjóðinn á þann
hátt, að um leið færi margfalt meira
fé út úr landinu? Álftur hann það
hyggilegt íjármálabragð, að fá vöru
inn f landið með það fyrir augum, að
fá af henni einhvern toll í ríkissjóðinn
þótt þeim peningum, sem að öðru
leyti fara fyrir vöruna, sé kastað beint
í sjóinn eða verra en það? Eg vona,
að allir sjái veiluna f þessum með-
mælum íslendings með tillögunni og
læt því útrætt um þau.
Ástæðuna um blómgun reglunnar
get eg líka verið fáorður um. Reglan
er ekki til sjálfs sfn vegna. Geti hún
komið hugsjón sinni svo í framkvæmd,
að starfs hennar þurfi eklti lengur við
þá leggur bún sig með glöðu geði til
hvíldarinnar. En hún sækist ekkert
eftir að hafa vín inni í landinu til
þess að hafa eitthvað við að glfma.
En eigi að skilja þessi ummæli ís-
lendings svo, að hún muni nú vera
að sofna fyrir áhrif bannlaganna, þá
ráðlegg eg honum að leita sér upp-
lýsinga um hag og frsmfarir stúknanna
sfðastliðin ár.
Sfðustu meðmælin með tillögunni
snúa að Spánverjum. Ef við leyfðum
innflutning á léttu vínunum, þá hættu
Spánverjar við sð leggja innflutnings-
höft á saltfiskinn okkar, segir íslend-
ingur. Eg hefi aídrei heyrt það fyrri,
að Spánverjar ætli að leggja innflutn-
ingshöft á fiskinn okkar. Það hafa
komið skeyti um það, að þeir hafi
haft á orði að setja háan toll á hann.
Og við það á íslendingur líklega. En
nú spyr eg: Hvaðan hefir íslendingur
pað, að Spánverjar ætli að hætta við
að setja tollinn á, ef við leyfum inn-
flutning á léttum vfnum? Skiimálar
þeir, er þeir settu íslendingum veit
eg ekki til að hafi verið bættir. En
eftir þeim kostum að dæma, er þeir
settu Norðmönnum, þá eru það alls
ekki eingöngu létt vín, sem þeir
kröfðust, að innflutningur væri leyfður
á. Upp í 140 var eitt sinn gert ráð
fyrir að Norðmenn myndu slaka til
með bann sitt. Og var þó enn bil í
m lii. 2i° vín rainnir mig að til væru
nefnd. Og svo vildu þeir fá að blanda
mildari vfnin með spiritus. En hvaðan
hefir íslendingur þetta tilboð þeirra?
Eg spyr og vonast eftir upplýsingum.
í þessu sambandi vil eg sér í lagi
geta þess, að mjög þótti mér leiðin-
legt, að sjá, að íslendingurinn, sem
nýkominn er heim til fósturjarðar
sinnar, skuli þegar hafa skipað sér f
fiokk þeirra manna, sem reiðubúuir
eru til að þiggja hjálp frá kúgunar-
hendi erlendra þjóða gegn löndum
sfnum, sem á öndverðum meiði eru í
innanlandsmálum, — skipa sér í flokk
þeirra manna, sem virðast reiðubúnir
og geta með óblandinnU gleði teflt
sóma og sjálfstæði þjóðar sinnar f
voða, — bara til þess að geta átt
greiðari aðgang að áfengum drykkjum.
Að lokum vil eg svo geta þess, að
einu leyti gladdi það mig að sjá þessa
umræddu tillögu koma frá andbann-
ingi. í því liggur sterkasta sönnun
mfn fyrir því, hve bannmenn eru sterkir
hér á landi og að andbanningar vita
það, þött þeir vilji ekki við það
kannast. Þeir vita, að þeim þýðir ekki
að fara fram á það að fá bannlögin
afnumin hreint og beint, hversu fegnir,
sem þeir vildu. Hér þarf að fara gæti-
legs í sakir. Andbanningar hafa haldið
allraikið undan, sfðan bannlögin gengu
f gildi. Þeir hrósa nú bindindisstarf-
seminni upp á hvert reipi og eiga
vart nógu sterk orð til að lýsa hrifni
sinni á henni. Og svo telja þeir sjáif-
sagt að banna innflutning á sterkari
vfnum.
Og eigi síður má tillagan sú merki-
leg heita út frá mótbáru þeirri, er
kom áður fram í sömu grein, gegn
bannlögunum, að með þeim væri
gengið inn á það svið, þar sem sið-
gæðis og sómatilfinningin ein eigi að
ráða. Eigi siðgæðis og sómatilfinningin
ein að ráða því, hvort drukkið er eða
drukkið ekki, þá verður hún, eftir
sama *principi,« að ráða þvf, hvað
drukkið er. Og komi það ekkert f
bága við réttmæta hagsmuni annara
að drekka létt vfn, þá gerir það það
ekki heldur, þótt drukkin séu sterk
vín. Á þessu getur maður séð, hve
skýrt andbanningar sjá villurnar f sfn-
um eigin málstað. Þeir komast ekki
hjá þvf að rffg sjálfir niður þær mót-
bárur, er þeir bera fram gegn bann-
lögunum.
Qunnar Benediklsson,