Dagur - 12.04.1922, Síða 3

15. tbi;
DAOUR
55

Minningarorð.
Eins og áður hefir verið getið,
drukknuðu frændurnir Guðmundur Sig-
urgeirsson frá Vöglum og Þórður Guð-
varðarson frá Hvammkoti, í fiskiróðri
15. nóv. s. 1.
Það er að jafnaði svo, að þegar
dauðann ber skyndilega að garði og
heggur eins hlífðarlaust og hann hefir
gert hér, að ógn og skelfingu slær,
ekki aðeins yfir þá, sem næstir standa
og sárast eru leiknir, heldur einnig
alt nágrennið. Enda var það svo, að
þetta hörmulega slys vakti almenna
sorg og hluttekningu hjá öllu s>, sem
kynni höfðu af hinum látnu og vanda-
mönnum þeirra, því bæði var það, að
þeir frændur voru vinsælir dreng-
skaparmenn, sem mikill skaði var að
missa, og að hinum nánuatu vanda-
mönnum var hin mesta þörf á að njóta
hjáipar og aðstoðar þeirra.
Guðmundur var fæddur á Skútum
25. júnf 1888, sonur Sigurgeirs Guð-
mundssonar og fyrri konu hans Sig-
urlaugar Jóhannsdóttur. Fiuttist Guð-
mundur ungur með foreldrum sfnum
að Vöglum og ólst upp hjá þeim þar
til móðir hans dó er hann var 5 ára
gamall. Þá kvæntist faðir hans aftur
Ólöfu Manasesdóttur og ólst Guð-
mundur upp hjá þeim til fullorðins ára,
þá fór hann burtu eitt ár, en hvarf
sfðan heim aftur og dvaldi þar til
dauðadags.
Guðmundur sál. var vel gefinn og
vandaður maður, vinsæll og tryggur f
lund og hinn bezti drengur. Hann var
dugnaðar og atorkumaður og hafði
mikin hug á að bæta og prýða heim-
ilið og var kominn vel á veg með það.
Sökum veikinda varð faðir hans að
dvelja fjarri heimili sfnu f nokkur ár
og veitti Guðmundur þá búinu forstöðu
með stjúpmóður sinni og farnaðist vel.
Sýndi hann þá, sem jafnan, að hann
hafði bæði vilja til þess að komast
áfram og þrek til að frámfylgja þvf.
Mátti þvf mikils af honum vænta, ef
hans hefði notið lengur við. Systkin-
um sfnum reyndist Guðmundur ávalt
hinn bezti bróðir. Má því nærri geta
hvflfkur missir þessu heimili er að
slíkum syni og bróður.
Þórður var fæddur f Hvammkoti 17.
febr. 1885. Foreldrar hans voru Guð-
varður Guðmundsson og Magðalena
Þórðardóttir. Ólst hann upp hjá for-
eldrum sfnum og reyndist þeim hinn
ágætasti sonur og styrkti þau eftir
mætti meðan þau lifðu. Árið 1913 flutt-
ist hann að Vöglum og kvæntist
þar árið 1914 Magðalenu Sigurgeirs-
dóttur frænku sinni. Reistu þau bú f
Hvammkoti 1915 og bjuggu þar f tvö
ár, en urðu þá að hætta búskap vegna
veikinda. Næsta ár voru þau til heim-
ilis á Vöglum, en fóru svo aftur f
Hvammkot 191S, voru þau þar fyrst
f húsmensku en sfðan búandi. Þau
eignuðust 5 börn, en nú eru aðeins
tvö þeirra á Kfi.
Þórður sál. var vel greindur og hag-
mæltur þó lftið bæri á. Hann var
vandaður maður og kynti sig alstaðar
vel. Hann var dugnaðarmaður bæði
til sjós og lands. Trúmaður var hann
og treysti Guðs forsjá f öllu og bar
með stillingu þó hann ætti við veik-
indi, ástvinamissi og þröngan fjárhag
að strfða. Þórður sál. var konu sinni
hinn ástrfkasti eiginmaður og vildi alt
f sölurnar leggja til að Ijetta hinar
þungu raunabyrðar hennar.
Nú er hinn góði og göfugi eigin-
maður faliinn, einmitt þegar von var
um að færi að rakna fram úr. Það er
einungia trúin og traustið á Guð, sem
gefur styrk til að afbera slfkar sorg-
ir, sem þessi unga ekkja hefir orðið
að reyna. Jesús sagði við ekkjuna frá
Nain: >Grát þú eigi.c Hann mun
einnig nú segja: »Grát þú eigi, ást-
vinir þfnir eru geymdir hjá mjer.«
Kunnugur.
Áhugamál kvenna.
Eftir Þingeyzka konu.
Hvaða mál eru það, sem konur
hafa látið sig mestu skifta, opinber-
lega, sfðan þær fengu jafnrétti við
karlmenn?
Þá er við förum að leitast við að
svara þessari spurningu, sjáum við,
að það eru heilbrigðismál þjóðarinnar.
Máli mfnu til sönnunar, leyfi eg
mér, að minnast á nokkur þau helztu,
er þær hafa beitt sér fyrir.
Það má telja að þær hafi bytjað
starf sitt með þvf, að hefja samskot
til fyrirhugaðs Landsspftala, er þær
vilja að verði reistur til minningar
um þá réttarbót, er þær fengu 19.
júnf 1918.
Á aðalfundi S. N. K. 1916, var á-
kveðið að gangast fyrir samskotum
til Heilsuhælis á Norðurlandi og til
geislalækningastofu f sambandi við
Sjúkrahúsið á Akurcyri.
Einnig má geta þess að konur hafa
með áhuga og árangri, starfað sð og
stutt liknarstarfsemi og hjúkrunarmál
þessa lands, fyr og sfðar.
Framh.
Sæluvika
Skagfirðingft er nýafstaðin, en svo
nefna þeir sýslufundarvikuna, sem
nú að þessu sinni var 13 —19 febr.
Sýslufundirnir eru haldnir að Sauð-
árkrók, og þá streymir þangað múgur
og margmenni úr héraðinu, enda er
þá aliskonar fróðleik og skemtanir að
fá þar. Hið helzta er nú var að fá
þar, var þetta:
1. Skemtanir Kvenfélags Sáuðkrækl-
inga voru á hverju kvöldi alla vikuna.
6 kvöldin var leikinn sjónleikurinn
»Tengdapabbi« og var vel leikinn og
ágætlega af frú Þórunni Kristjánsdótt-
ur (elstu dótturinni) og Snæbirni bak-
atft (Tengdapabba), enda var þar alt-
af húsfyllir.
En eitt kvöld vikunnar voru hjá
kvenféiaginu ræðuhöld og söngur.
Ræður héldu Gunnlaugur Björnsson,
kennari, Hólum, um fornan og nýjan
skáidskap og sýslumaður Kr. Linnet
um »apfritista«, en kaupmaður Eirfkur
Kristjánsson söng einsöng og spilaði
systir hans, frú Þórunn, undir. Hefir
Eirfkur hljómfagra rödd, en ekki
sterka, góðan söngsmekk og fór ve{
með lögin.
Náttúrulega var dsns á eftir á hverju
kvöldi.
2, Framfarafélag Skagfirðinga hefir
tekið upp þann sið að láta halda fyr-
irlestra og hafa umræður um efni
þeirra, i sæluvikunni. Nú valdi þftð
fimtudag, föstudag og laugardag. Þeir
byrjuðu kl. 7, voru tveir á kvöldi og
stóðu altaf fram á nótt. Aðgangur var
ókeypis að þeim öllum og húsfyllir,
svo raaður stóð við mftnn.
Á flmtudag töluðu:
Sfra Hallgrfmur Thorlacius »Um
móðurmálið*.
Skólastj., Páll Zóphónfasson, »Um
Georgismac.
Á föstudaginn töluðu:
Læknir, Magnús Jóhannsson, »Um
trygg>ngar«.
Séra Tryggvi Kvarftn, »Um trúmála-
stefnurc.
Á laugardaginn töluðu:
Læknir, Kristján Arinbjarnarsson,
»Um Ijóslækningarc.
7
þá voru út komnar og á nærri því öllum eitthvað.
Næst koma svo rímurnar, sem náðu mikilli út-
breiðslu. Þá voru einnig til á mörgum bæjum
bækur Björns Halldórssonar, einkum Atli og
Fingrarím Jóns Árnasonar. Á stöku stað fundust
Ijóðmæli Stefáns Ólafssonar, Ferðabók Eggerts og
Bjarna og kvæði Eggerts Ólafssonar og Jóns
Þorlákssonar. Aftur verður maður lítið var við
bækur Magnúsar Stephensens. Allvíða var Jónsbók
til og eins Tyro Juris Sveins Sölvasonar. Loks má
geta þess að Árbækur Esphólíns voru keyptar á
mörgum heimilum.
Af útlendum bókum var Iítið til, eins við er
að búast, þar sem fáir kunnu dönsku og því
síður önnur tungumál. Þó verður maður var við
dálítið af dönskum bókum hér og hvar. Helst
fræðibækur til dæmis lækninga- og búnaðarpésa.
Andlega fæðan hefir ekki verið margbrotin, en
hún var samt ekki sem verst. Fornsögurnar voru
uppáhaldslesning fólksins, og betri bækur voru
ekki til. Yfirleitt má segja að fólk á þessum tím-
um hafi lesið fult svo góðar bækur og menn gera
nú á dögum. Ekki voru þá til bannsettar neðan-
málssögurnar eða aðrir eldhúsrómanar.
Þegar Ný Félagsrit fóru að koma út, fengu
þau fljótt allmarga kaupendur í Eyjafirði. Árið
1845 eru taldir 38 áskrifendur að þeim f sýsl-
unni, og má það teljast allgott eftir því sem þá
voru ástæður til.
Að öilum líkindum hefir mentun og bóklestur
verið svipaður f flestum héruðum landsins. En þó
8
er ástæða til að ætla, að mentun hafi verið í
betra lagi í Eyjafirði og jafnvel að hun hafi hvergi
verið betri.
III. Búskapur og efnahagur.
Það er hægt að fá góðar heimildir um fast-
eignir bænda og eins um báta og skip, en nokkru
verra er að eiga við kvikfjáreignina. Koma hér
til greina tíundasvikin alræmdu. Þó mun meiga
ætla að sauðfé hafi verið meira en fjórðungi fleira
en það er talið í skýrslum og hestar og naut-
gripir hér um bil einum fimta hlut fleiri. Þetta
verða menn að hafa hugfast, þegar þeir lesa tölur
þær, sem hér fylgja á eftir. Ullarframleiðslan, sem
hægt er að fá nokkurnveginn greinilegar upplýs-
ingar um, sýnir Ijóst hve sauófé var miklu fleira,
en talið er í skýrslunum.
Um peningaeign bænda, innanstokksmuni og
önnur búsáhöld er ekki hægt að fá neinar áreið-
anlegar upplýsingar.
Skifting jarðeigna milli einstaklinganna, er eitt
hið mikilvægasta atriði f lífi þjóðar, sem þvi nær
eingöngu lifir af landbúnaði. Saga íslands um
margar aldir, er að miklu leyti frásögn um baráttu
höíðingjaættanna um yfirráðin yfir jarðeignunum
f landinu. Snemma á öldum var mikill meiri hluti
jarða f Eyjafirði kominn í eign kirkjunnar og
höfðingjanna, einkum afkomenda Lofts ríka og
Brands lögmanns Jónssonar (Möðruvallaættar). Það
voru ekki margir óöalsbændur í Eyjafirði við lok
9
sextándu aldar. Þegar jarðir Hólastóls voru seld-
ar árið 1802, fjölgaði sjálfseignabændum í sýsl-
unni noklcuð. Alls voru seldar 73 jarðir og með-
al þeirra voru allar jarðir í Hvanneyrarhreppi,
nema prestssetrið og tvær jarðir, sem þvf tilheyrðu,
Þannig hefir ekki ein þúfa verið bænda eign í
þessum hreppi, um aldamótin 1800, Á þessum
tímum, þegar hvorki voru til bankar né sparisjóð-
ir, gátu rfkir menn ekki varið fé sínu til annars
en jarðakaupa. Þessvegna keyptu sumir embættis-
menn og stórbændur álitlegan hluta af stólsjörð-
unutn, en síðan hafa þær tvístrast milli manna,
bæði við erfðir og sölu. Á síðari hluta 19. aldar
fjölgaði því tala sjálfseignarbænda f sýslunni all-
mikið, en samt óx bændaeignin lítið f heild sinni.
Það voru jarðeignir ríkismannanna sem dréifðust.
Um 1845 eru jarðir í Eyjafirði taldar 8056
hundruð að dýrleika. Þar af áttu bændur 53172/a
hndr., konungsjarðir voru 1895'/3 hndr., kirkju-
jarðir 753 hndr. og loks fátækra og spítalajarðir
90 hundruð. Tala búandi manna í sýslunni var
566, en sjálfseignarbændur voru aðeins 62 —
sextíu og tveir — að tölu, Það hefir því tæp-
lega níundi hver maður búið á eigin jörð. Þessi
útkoma verður því einkennilegri, sem 280 jarðir
eru taldar bændaeign. Sumir bændur áttu 5 — 10
jarðir hver og jafnvel fleiri, en oftar en hitt, voru
margar þeirra heldur smáar. Jarðirnar voru alls
taldar 448 svo tvfbýli og margbýli hefir verið
lftið algengara þá, en nú á dögum.
Þannig var málum háttað, að þegar endurvakn*