Dagur - 30.11.1922, Blaðsíða 2

156
DAOUR
48. tbl.
bœndur og er hér ber og furðu djörf
tilraun að snúa sig út úr rökþroti með
blekkingu. Enda hefir B. Kr. bæði áður
fyrri og nú í riti sínu lýst þeirri skoðun
sinni, að bændur hefðu með samábyrgð-
inni fyrirgert öllu lanstrausti sfnu og
fjárhagslegu frelsi fyrir sig og erfingja
sfna og að það sé ekki vogandi að
gera bón þeirra.
VII.
Þegar kemur að því, að svara fyrir
kaupmenn og verja málstað þeirra,
gefst B. Kr. upp skilyrðislaust og lýsir
því yfir, að hann sé enginn málsvari
þelrra. Hann hefir þó varið miklu máli
í riti sfnu, til þess að leiða þjóðinni
fyrir sjónir, hversu kaupmannastéttin
sé þjóðnýt stétt og nauðsynleg, að
hún sé einskonar líftrygging þjóðar-
innar og hvað kaupfélagsskapurinn hér
á landi hafi verið mikið brot á lög-
máli verkaskiftingarinnar og bygður á
miklum misskilningi. Hann hefir varið
öllu riti sfnu beint og óbeint, til þess
að halda fram ágæti þeirrar stéttar,
sem hann sfðan treystir sér ekki til
að verja. Kemur þar fram eðli þeirra
kaupmanna, ekki beztu tegundar, sem
ekki þykjast þurfa að bera ábyrgð á
þeirri vöru, sem reynist svikin, eflir
að hún er seld, þó að þeir hafi borið
á hana hrós, meðan sala fór fram.
En eftir atvikum má telja það réít
af B. Kr. að láta ekki ota sér lengra
út í ófæruna f þessa átt, en komið er
VIII.
Út af fjasi B. Kr. um verðlagsaðferð
samvinnuíélaga og þeirri skuldaaukniag,
sem stafaði af þvf fyrirkomulagi, færði
Dagur rök að þvf, að óvissan um verð
afurðanna hefði jafnan rfkt f fslenzkri
verzlun frá nýári til haustnótta og
mundi rfkja að núverandi búnaðar- og
verzlunarstaðháttum óbreyttum. Fjas
B. Kr. væri því ekki annað en öfgar
gert í þeim tilgangi, að vekja óánægju.
Ennfremur sýndi Dagur fram á, að
félög, sem færu með söluna f umboði
framleiðenda og skiluðu öllu verðinu
að frádregnum sölukostnaði gœtu ekki
ákveðið fast verð í haustkauptfð, heldur
aðeins þegar varan væri seld. Tillaga
um að breyta þessu væri tillaga um
að hætta að verzla á samvinnugrund-
velli. Þessum rökum Dags svarar B.
Kr. með þvf einu, að geta þess til,
að ritstjóra blaðsins hafi orðið mis-
mæli og að hann hafi ætiað að segja,
pðlittskum grundvelli. Það er að vfsu
ljóst, að B. Kr. gat ekki hnekt þess-
um rökum Dags. Hitt er svo mikil
fjarstæða, að félag, sem selur vörur f
umboði framleiðenda geti keypt þær
fyrir ákvæðisverð og haldið þó áfram
að vera samvinnufélag. En B. Kr. hefði
verið sæmra, að þegja við þessu, en
að svara skœlingi. Og sá maður, sem
þannig hleypur frá þvf, sem hann hefir
sagt, er ekki verður svars, nema fyrir
það eitt, að til eru svo vesælar sálir,
að telja málstað sfnum vera styrk
að bulli hans.
Sama máli gegnir, þar sem hann
minnist á Samvinnubankann, sem sam-
vinnumenn hyggjast að stofna. Það
á samkvæmt skilningi B. Kr. að verða
gert, til að styrkja pólitíska tjóður-
bandið. Hún viti, hvað hún sé að gera,
Tfma-klfkan f Rvfk. Þannig hefir hann
engin rök fram að bera, heldur ill-
kvitni eina og óvit. Sést hér glögt,
hversu hann dregur saman herlfnu
sfna og heldur þvf vfgi einu opnu,
sem hann notar til árása á einstaka
menn. Þrengist nú heldur kærleiks-
faðmur þessa bændavinar, þó hann
væri breiður í ritinu, sem ekki var
»skrifað eða birt f árásarskyni !<
IX.
Grein Dags »Árið I920,< þar sem
raktar vorn orsakir skuldanna, svarar
B Kr. með þvf, að vfsa til rit sfns,
eins og það sé óskeikul opinberun.
Þetta gerir hann raunar hvað eftir
annað, þegar hann sér enga leið færa,
til að verja fjarstæður sfnar. Honum
fer eins og vissri tegund af biblfu-
skýrendum, sem vfsa jafnan til ritn-
ingarinnar um sannanir fyrir þvf, sem
f henni stendur. Það hefir verið talin
hæpin aðferð, þegar ritningin hefir átt
f hlut og er lftill vafi á, að það mun
ekki verða talið nægilegt um rit B.
Kr., þvf eins og ritningin er yfir allar
bókmentir hafin, er »Verz1unaró!agið<
neðan við allar hellur.
Rök B Kr. um þetta er aðeins
upptugga úr ritinu; ósönnuð gffuryrði
um mishepnaða sölu Sambandsins og
kapp þess, að ná veizluninni f sfnar
hendur. Treystir B. Kr. sér f raun og
veru, til þess að dæma um það, hvað
hefir verið mishepnuð sala á landbún-
aðarafurðum sfðustu árin, hjá sam-
vinnumönnunum eða kaupmönnum ?
Slfka dirfsku væri ekki unt að skýra
aonan veg, en að B. Kr. hafi, af eigin
reynslu, sérþekkingu á þvf, hvað er
mishepnuð sala. Það er að minsta
kosti fullvfst að þetta stagl um »mis-
hepnaða sölu< verður ekki talið nægja,
meðan öll rökin vanta.
Illkvitni B. Kr. og getsakir f garð
þcirra manna, sem beitt er fyrir f
félagsskap bænda, svara sér sjálfar,
af því að kunnugt er um tilefni þeirra.
Þessum mönnum er auðvitað nauðsyn-
legt að ryðja úr vegi fyrir veikunum
kaupmannakærleikans, sem rit B. Kr.
er einn vottur um. En meðan Björn
Kristjánsson er notaður fyrir vöru-
merki á kærleiksumbúðirnar, sem þessir
bændavinir vefja um kenningar sfnar,
vetður ekki um vilst vörugæði.
Bréf úr Skagafirði.
i2. nóv. 1922.
Héðan er fátt að frétta, nema ágætt
tfðarfar, að heita má f alt haust og
hefir það létt margt fyrir mörgum, f
þeim örðugleikum sem bændur hafa
átt við að strfða. Skuldir bænda munu
nú vera með mesta móti, eftir þvf sem
hefir verið, mörg undanfarin ár. Kaup-
menn ganga fast eftir slnu og þykir
mörgum kotbóndanum >vá fyrir dyr-
um< — haustvörurnar gera lftið upp
f skuldirnar, með þvf verði, sem á
þeim er, þótt menn taki nærri sér.
Finst okkur þetta þvf harðara sem
sögurnar að sunnan herma nú um stór-
tap íslandsbanka og ýmsum >spekúl-
öntum< hafi jafnvel verið gefið þar
eftir stórfé, já svo skifti mörgum
hundruðum þúsunda. Og svo sé verið
að sarga saman, upp f tap bankans
hjá þessum herrum, með þvf, að pfna
smábændur og alla skiiamenn sem
týgja sig inn að skyrtunni, til þess að
reyna að standa f skilum, með þeim
okur vöxtum sem bankinn tekur af
þeim, sem hafa lán hjá honum, Auk
framlengingjargjalds af skuldum o s.
frv. sem alt er gert með sama mark
fyrir augum.
Það gladdi marga bændur hér, þegar
það fréttist, að þingmaður okkar,
Magnús Guðmundsson fjármálaráðherra
þáverandi, tæki við æðstu stjórn á
íslandsbanka, f stað þess að bankinn
hafði áður heyrt undir atvinnumála-
ráðherrann. Magnús hafði orð á sér,
þegar hann var hér f sýslu, fyrir að
vera gætinn fjármálamaður, en okkur
finst eins og honum hafi förlast það
og fleira, síðan hann kom til Reykja
víkur. Svlður mörgum undan skatta-
lögunum, sem hann kom á, sællar
minningar og nú f haust, þegar alt
hefir kallað að og viðskiftin við ís-
landsbanka verið eins dýr og þau eru,
finst okkur ýmsum kjósendum hans,
að jafnara hefði verið skift með því,
að gefa ekki gæðingunum f Reykjavík
eins mörg hundruð þúsunda alveg eftir
og taka ekki eins mörg prósent af
skuldum okkar, eins og gert hefir
verið. — En það er annað að vera
natinn nurlari og hafa alt í reglu á
litlu svæði, eða geta haft glögga yfir-
sýn yfir fjármál heillar þjóðar, þó ekki
sé stór.
Margir eru hér þakklátir Degi fyrir
greinina um flæking allra ráðherranna
til útlanda f sumar »um allar trissur<
eins og þar stendur. Kunnugur maður
úr Reykjavfk, sagði f mfn eyru, að
þeir hefðu allir kreikað á stað með
konur sfnar með sér. Alþingi þarf
sannarlega að hafa opin augun, þegar
það samþykkir ferðakostnaðarreikninga
þessara herra, þvf ekki hefir maður
heyrt að landið eða þjóðin hafi haft
gagn fyrir tvo aura af öllu ferða flangri
þeirra. Raunar er þessi ráðsmenska
ráðherranna eins og fleira úr þeirri
átt, stefnir að þvf að eyða og eyða
og hugsa ekkert um, hve búskapur
rfkisins er á hausnum.
Um þjóðmál alment er ekkert talað,
enda engin vakning frá þingmönnum
okkar f þá átt. Margir telja mánuðina
til næstu alþingiskosninga og voná
að eitthvað rofi til að þeim afstöðum.
Talsverður áhugi er hér fyrir þvf, að
kjördæminu verði skift á næsta þingi
og viljum við Skagfirðingar fara þar
að ðæmi Húnvetninga. Það er margt
óeðlilegt og óbeppilegt við þetta fyrir-
komulag, að ýms þjördæmi kjósi tvo
þingmenn hvert þeirra og ætli að
breyta þvf alment fyrir næstu kosn-
ingar. Eg hefi og oft heyrt frambjóð-
endur kvarta yfir, hve óþægilegt það
sé að þurfa að spyrða sig saman svona
tveir og tveir, því þó það séu menn
af sama flokki og flokkaskifting sé
greinileg, eins og hún var f gamla
daga, getur þó ýmislegt borið á milli
frambjóðenda og ennfremur sér maður
þau dæmin, að liðléttingur hefir oft hangt
á atkvæðamanni og flotið inn á þing
f skjóli hans, en sem aldrei hefði
komist þangað, hefði verið kosið um
hann einan.
Fyrirspurn svarað.
Herra ritstjóri.
Ut af fyrirspurn blaðs yðar um
flutning ritsfmastöðvarinnar hér f bæn-
um, leyfi eg mér að gefa yður eftir-
farandi upplýsingar til birtingar f
blaði yðar:
1. Drátturinn á flutningi stöðvar-
innar stafar aðallega af því, að auka-
skiftiborð, sem nota þarf við flutning-
inn, — ef talsímanotendur f bænum
eiga ekki að verða sviftir sfmasam-
bandi um lengri tfma, — er enn þá
fast við flutning miðstöðvarinnar f
Reykjavfk.
2. Meðan frost er í jörðu og allra
veðra von, en vandfarið er með jarð-
sfmann, er illgerandi og áhættumikið
að flytja og má þvf búast við, að
flutningur fari ekki lram fyr en á
næsta vori.
Akureyri 22. nóv. 1922.
Halld. Skaptason.
Allir dagar jafnir.
Hvað geta menn verið að skjóta?
hefi eg heyrt menn segja nú undan-
farandi, þegar skothrfðín hefir verið
sem hörðust á sjónum. Já, hvað éigin-
lega geta þeir verið að skjóta? Eg
hélt þó, að nú væri fátt um ffna drætti,
hér inni f firðinum, nema ef vera
skyldi, að menn væru teknir upp á
þeim skolla að skjóta hinn friðhelga
og lögverndaða fugl.
Þeir hljóta þó að vits, mennirnir,
að hann er ekki almennings eign.
Reyndar hefi eg samt aldrei trúað
þvf, að Guð hafi skapað æðarfuglinm
bara handa einstökum mönnum, þeim,
sem búa við þau skilyrði að geta haft
»æðarvarp< og ekki hryggði það mig
þó eg vissi að menn stöku sinnum.
gætu satt með honum soltin m»'ga.
En það sem mér þykir verst og aiVeg
óþolandi, er það, að menn ofsækja
fuglana alla daga jafnt. F^ngann dag
geta þeir verið óhræddir um nf sitt,
ekki einu sinni á hvD'dardaginn. Það
er ljótur siður og ómannúðlegur að
draga út á djúpið á sunnudaga, til
þess að særa og myrða fuglana. Sllkt
ætti engum aÁ Wjast, en f þessu lög-
brotalandi leyfa menn sér margt. Ekki
áift eg samt að þessi viðbjóðslega
venja, að »að róa í snatt< á sunnu-
dögum, sé sprottira af mannvonzku eða
drápgirni, én það er ein af erfðasynd-
unum, sem hefir upptök sfn í hugs-
analeysi, trú'.eysi og skeytingarleysi
einstaklÍBgsins. Þeir óttast ekki birt-
ingarvönd hegningarlaganna og gæta'
þess ekki að »Guð borgar fyrir hrafni-
inn,< hvort sem honum er gert gott
eða ilt.
Vildi eg óska þess, að menn f þessu
sem öðru, hefðu Guð fyrir augum og
lofuðu öllum skepnum að vera óhrædd-
um nm Iff sitt og limi, fyrir byssu-
kjöftunum, á öllum helgum dögum.
Ritað 6. nóv;
S(. Sigurjðnsson.