Dagur - 16.02.1923, Blaðsíða 1

DAGUR
kenutr út á hverjum fimtudegi.
Kostar kr. 6.00 árg. Gjalddagi
fyrir 1. júlí. Innheimtuna annast
ritstjóri blaðsins.
VI. ár.
AFOREIÐSLAN
er hjá J6nl l>. J>ór,
Norðurgöfu 3. Talsfmi 112(
Uppsögn, hundin við áramót
sé koinin til afgrciðilumauns
fyrir 1. des.

blað.
Samvinnuhreyfingin*
Hér að framan hefir verið minzt
á vandræðaástand þaö fyrir Iand-
búnaðinn, sem hófst um 1880 og
áhrií þess á stjórnmáiin. En einkum
'er umtals verður dugnaður sá og
ötulleiki, sem danskir bændur sýndu
við það, aö verjast áföllum og kornast
af á neyðartímunum þrátt fyrir alla
erfiðleika. Ráðið til þess var breyt-
ing á íramleiðslu landbúnaðarins og
I sambandi við það samvinnuhreyf-
ingin.
Aukin samkeppni annara landa,
einkum Rússlands og Ameriku,
hafði lækkað kornverðið svo mjög,
að það svaraði ekki Iengur kostnaði
fyrir landbúnaðinn aö rækta korn
til útflutnings eins og áður. Þess-
vegna var breytt til, frá þvf utn
1880 og farið að flytja korn inn,
en ebki út; í stað þess sfeyldi nú
flytja út afurðir af skepnum, einbum
smér og svínsflesk. Verðið á þessum
vörum hafði nefnilega ekki lækkað
neitt að ráði og í stað þess, að selja
afrakstur akra sinna beinlínis fyrir
peninga, uröu bændur að nota hann
til fóðurs, svo að untværi að fram-
Ieiða smér og flesk, Og til þess að
geta flutt sem mest út af þessum
vörum var það gerlegt, að kaupa
korn frá öörum löndum til fóörunar.
ÖII þessi nýja búnaðarframleiðsla
hefir átt mikinn og merkan þátt í
þróun samvinnuhreyfingarinnar í
Danmörku; menn gerðu samtök sín
á milli til að vinna hráefnin og
koma skipufagi á sölu unninna af-
uröa. Af slíkum fyrirtækjum má sér-
staklega nefna mjólkurbú og svína-
sláturhús með samvinnusniði. En
hreyfingin er í fieiri þáttum og til-
gangur hennar stefnir lengra; sam-
vinnan varð dönskum sveitamönnum
leið til efnalegs sjálfstæðis og losaði
um ýms bönd frá fyrri tímum.
Elzta grein samvinnuhreyfingar-
innar í Danmörku eru lánsfélögin
(Kreditforeninger.) Það eru félög
fánþega, sem ábyrgjast lánið allir
íyrir einn og einn fyrir alla og fá
með því betri og ódýrari lánskjör,
en ef þeir væri hver í sínu lagi.
Hugmyndin og fyrsta framkvæmd
hennar er frá Þýzkalandi. í Dan-
mörku vóru fyrstu lánsfélögin stofnuð
* Grein þessi er einn kafli úr bókinni DDan-
mörk eftir 1864." Hún er eftir Hans
Jensen, en þýdd af Jak.Jóh. Smára. Grein
þessi sýnir tneð fylstu óhlutdrægni, hvað
santvinnan hefir gert dönskum bsendum.
um miðja nítjándu öld. Þau urðu
ekki aðeins til hagræðis fyrir sveit-
irnar, heldur einnig fyrir kaupstað-
ina, en einna mikilvægast var það
þó, aö þannig fékk Iandbúnaðurinn
auöveldan og ódýran aðgang að
því fjárafli, sem hann þurfti með til
starfsemi sinnar. Félög þessi veittu
bændum mikið tækifæri til þess að
efla meö sér efnalega sjálfstjórn og
umráð og stjórn félaganna hefir
færzt æ meir frá gósseigendum til
bænda, eins og stjórn landsins yfir-
leitt.
(Framh.)
Leikhúsið,
»Vér morðingjar.«
Nafnið lætur ekki vel f eyrum. Leik-
urinn er ekki ftillegur og enginp sbemti-
leikur. Þó á hann erindi til allra þjóða
og einstaklinga. Hann fjaliar raunar
um hversdaglegt eíni, um illa sambúð
milli hjóna, sífelt rifrildi og óánægju,
endar með skelfingu á þann hátt, að
maðurinn ræður konu sinni bana,
ikiæddur ham æstra tilfinninga. Morð-
fð sjilft er ekki annað en innsigli
á þann sannleika, sem verið er að
sýna með skörpum dráttum, þann
sannleika að menn eru sf og æ að
myrða hvern annan f sambúðinni. Þessi
tfðu morð eru að vísu framin meira
eða minna óviljandi eða jafnvel óaf-
vitandi, eru sprottin af athugunarleysi,
skorti á skilningi og umburðariyndi;
af því að menn gera háar kröfur til
annara, en litlar til sjálfra sín, af
þvi að menn temja sér ekki að skilja
hvern annan, umbera hvers annars
bresti, en einblfna á gallana f fari
náungans.
Á þessu Bkeri strandar Ernest Iíís-
fleyi sfnu. Hann gerir háar kröfur til
Normu, konu sinnar, sem er festu-
lítil, ósannsögul og fjöllynd. Hann
virðist ekki gera sér nokkurt far um
að leita áð kostunum f fari hennar.
Kröfur hans til eiginkonu sinnar eru
ekki sprottnar af siðgæðistilfinningunni
einni saman, þær hafa líka rætur f
eigingirni hans; þessvegna er aðal-
hugsun hans þessi: Hvernig get eg
bjargað mína eigtn skinni? Hversu
ólfkt er þetta þeirri ást, sem fórnar
öliu, en krefst einkis. Þrátt íyrir hina
mörgu og stóru galla f fari Normu,
gæti eg bezt trúað þvf að um hana
mætti segja hið fornkveðna: »Henni
verður fyrirgefið mikið, þvf hún elsk-
aði mikið.c
Jarðarför
forstjóra
Hailgríms Krisfinssonar
fer fram í Reykjavík, miðvikudaginn 21.
þessa mánaðar.
Hér með tilkynnist vinum og vandamönnum, að maðurinn
minn, Lúther S. Thorarensen, andaðist að heimili sínu laugar-
daginn 10, þ. m. jarðarförin er ákveðin laugard. 24. þ. m. að
Bzegisá hofci ma& húekve&ju A h&imiii hms fátria kl. 11. f. h.
Kransar afbeðnir.
Lönguhlfð 12. febr. 1923.
Hallfríður Sigurðardóttir.
Eg tók sérstaklegi eftir einu, sem
Ernest lét sér um munn fara, er mér
finst mjög orka tvímælis. Það var á
þessa leið: Sá er mesíur svíkari, sern
et trúr án ástar. Eg veit ekki hvort
þetta er skoðun höfundar leiksins
(Guðm. Kambans.) En varlega skyldu
menn festa trúnað á þessum orðum.
Eða hvað segja lesendur »Örðugasta
hjallans* um það, að Ásdís hafi verið
mesti svikarinn f sögunni ?
Leikfélag Akureyrar hefir sýnt leik
þennan tvisvar sinnum f samkomu-
húsinu og ætla má að hann verði
sýndur oft enn. Umefni leiksins kunna
að verða skiftar skoðanir, en hitt
getur naumast farið milli mála, að
áhorfendur dáist að meðferð leikend-
anna á hlutverkum sfnum og þó ekki
væri annars vegna, ættu menn ekki
að sitja sig úr færi með að sjá leik
þennan. Tvö langstærstu og erfiðustu
hlutverkin, hjónin Ernest og Norma,
eru leikin af Haraldi Björnssyni, verzl-
unarmanni og frú Svö/u /ónsdóttur.
Eru bæði þau hlutverk snildarlega af
hendi leyst, enda væri leikurinn ger-
fallinn, ef þar hefði orðið misbrestur
á. Hin önnur hiutverk eru öll fremur
smá, en sæmilega frá þeim öllum
gengið af leikendanna hálfu og sum-
um ágætlega; má þar einkum nefna
leik frú Þiru Havstecn, sem leikur
ungfrú Susan Daie, systir Normu;
írúnni tekst prýðilega að sýna þessa
léttúðngu og hégómagjörnu drós. Einn
galli var þó á leik kvenfólksins. Það
heyrðist illa hvað þær sögðu. Þetta
er sjálfsagt eðlilegt, en slæmt er það
engu að sfður.
Áhotfandi.
F r é 11 i r.
Skemdir urðu á Dalvfk í stórhrfð-
inni fyrra mánudag. Stórsjór svo mik-
>11 að rak mótorbáta á Iand og braut
bfyggiur. Á Siglufirði braut sjórinn
brimbrjót og gekk þar á land upp,
svo að fólk varð að flýja úr húsum,
Safnaðarfundur var haldinn hér í
Samkomuhúsi bæjarins 7. þ. m. Til
umræðu var tilboð um að söfnuðurinn
tæki að sér kirkjuna og einnig var
rætt um byggingu nýrrar kirkju.
Fundurinn var svo fámennur, að ekki
þótti tiltækilegt að gera þar ncinar
áiyktanir. Hefir nú sóknarnefndin boðað
til annars fundar kl. 2 á sunnudaginn
kemur og er þá heimild til að gcra
þar fullnaðarályktun um málið, hverau
fáir sem mæta.