Dagur - 02.08.1923, Page 1

Akureyrl, 2. ágúst 1923.
APOKEiÐSLAN
er bjá Jónl 2». |>6r,
Norðítrgólli 3. Taisíiui 1121
Uppsðgn, bundfn við áracnðt
sé komiu til afgteiðiinmanus
fyrir 1, des,
ÐAGUR
kemur út á hverjiim fimtudegi.
Kostar kr. 6.00 árg. Gjalddagi
fyrir 1. júli. Innheimtuna annast
Árni Jóhannsson i Kaupfél. Eyf.
VI. ár.
Forsikrings — Aktieselskabef
-U-R-A-N-I-A-
Brunfltryggir: Hús, kirkjur,
sveitabæi, húsgögn, vörur, skip á
landi og báta, o. fl.
Sjóvátryggir: Skip og báta,
vörur hvort sem eru smásendingar,
eða heilir skipsfarmar.
Ath. Ýmsir fjársýslumenn og atvinnu-
rekendur á Akureyri liafa vátrygt hjá félag-
inu síðustu árin, bæði gegn eldsvoða og
sætjóni, t. d. Axel Schiöth bökunarmeistari,
Björn Líndal lögmaður, Hallgr. Davíðsson
forstjóri, Halld. Skaptason símstjóri, Jón
Bergsveinsson forseti Fiskifél., Kaupfél. Ey-
firðinga, Kaupfél. Vefkamanna, O. C. Thor-
arensen konsull, O. C. Thorarensen Iyfsali,
Sig. Bjarnason kaupm., Steingr. Jónsson
bæjarfógeti, Sigv. Þorsteinsson kaupm., Þor-
steinn Jónsson aljmi. og margir fleiri.
ýVðalumboðsmaður á íslandi:
Jórj Stefánsson.
Akureyri. - Sími 23 og 94.
Samgöngur.
Járnbraut eba bíivegir.
Hafnieysið fyrir öllu Suöurlandi
veldur afarmiklum örðugleikum fyrir
íbúa þeirra héraða. Einhver frjósöm-
ustu landflæmi, sem til eru hér á
landi, heimta alveg sérstakar aðgerðir,
til þess að bæta úr samgönguöröug-
leikunum. Eina örugga höfnin, sem
ait Suðurlandsundirlendið getur náð
tU, er Reykjavík.
Fyrir Iðngu eru menn byrjaðir að
hugsa um járnbraut frá Reykjavík
austur i sveitir. Fyrir nokkrum árum
komst verulegur skriður á umræður
um það mál og deildu þá um það
Jón Porláksson og B. Kr. Nú hefir
veriö hafist handa um rannsókn á
járnbrautarleiðum austur og gerðar
áætlanir um rekstursmöguleika.
Samt sem áður er málið enn á
undirbúningsskeiði. En smátt og
smátt fær það fleiri fýsendur. Fram-
faramenn landsins geta ekki hugsað
sér Suðurland gróa til fullrar hag-
nýtingar landgæðanna án járnbrautar-
sambands við Rvík og umhelminn.
Fióaáveitan fyrirhugaða hefir og
aukið á mikilvægi þessa samgöngu-
máls. Draumar um stóriðju við
fossa stóránna á Suðurlandi eru einn-
ig jafnan settir í samband við þessar
hugmyndir um járnbraut.
Önnur samgöngubót hefir orðið
á undan járnbrautinni, sem mjög
orkar tvímælis um, hvort ekki er
betur fallinn, til þess að samrýmast
iandsháttum og högum. Sú sam-
göngubót er nú þegar komin að
liði til stórra muna, svo að nú er
haldiö uppi reglulegum ferðum
austur yfir fjall, með styrk úr lands-
sjóði. — Það liggur nærri að ætia,
aö hér sé að vaxa fram skipulag
það, sem á að leysa vandræði þjóðar-
innar í bráð og slá enri á frest
framkvæmd járnbrautalagningar.
Verkfróðir menn og þjóðhagsfróðir
þurfa að Ieggja saman vit og ráð,
af fullri ættjarðarumhyggju, áður úr
verði skorið, hvort samgönguvand-
kvæði Suðurlands verði leyst með
járnbraut eða bílvegum. Óverkfróð-
um mönnum ber að dæma um það
með varfærni. En þeir, sem hafa
kynst nokkuð járnbrautum erlendis
og rekstri þeirra, eiga örðugt með
að gera sér grein fyrir því, að hér
á Iandi geti járnbrautir orðið reknar
öðruvísi en með stórskaða. Alt
hjálpast að, til þess að gera það
ólíklegt. Strjálbýli fólksfæð og fram-
leiðsluhættir. í Kanada, þar sem
járnbrautirnar hafa verið teygðar
gegnum stór Iandflæmi, horfir þó
ólíku betur við. Meö ærnum hraða
eru gróðrarfeldirnir breiddir um
ósnertan jarðveginn út frá braut-
unum, þar sem náttúran hefir fyrnt
frjómagni um ár- þúsundir. Þar borga
sig stórar aðgerðir, til þess að ná
til slíkra gróðrarskilyrða og þær
borga sig bezt í byrjun, meðan
löndin verða ekki uppiskroppa. Aft-
ur á móti grær islenzk jörð hægt
og gróöurinn verður smávaxin. Pað
er ekki hægt að gera ráö fyrir að
járnbraut kæmi til leiðar neinni
byltingu í gróðri landsins.
í öðru Iagi viröist þeim, að jafn-
vel þó Suðurland yrði alt ræktaö
milli fjalls og fjöru, mundi skorta
mjög á flutningsmagn viö það sem
gerist erlendis, þar sem eru skógar
og náraur, stóriðnaður og kornakrar.
Mjólkurafurðir, kvikfénaður, hey yrðu
aðalframleiðsluvörurnar og ínn yrði
flutt venjulegur kaupstaðarvarningur
auk nokkurs vörumagns til rækt-
unarumbóta svo sem titbúinn áburð
o. s. frv. Það liggur í augum uppi,
að slíkt vörumagn yrði hverfandi
lítið í fslenzku fámenni við það sem
gerist annarsstaðar, þar sem járn-
brautir eru starfræktar.
Vera má þó, að járnbrautir við
hæfi íslenzkra landsskilytða geti
þrifist. Um það verður ekkert sagt
hér. En gaumgæfni þarf til og hrein
umhyggja fyrir velferð þjóðarinnar
á komandi tímum, áður en ráðið
er fram úr því máli.
Hitt er einsætt, að stórra, sérstakra
aðgerða er þörf, til þess að bæta
Suöurlandi upp hafnleysið og hag-
nýta gróörarflæmin þar á láglendinu.
Að Iftt athuguðu máli virðist það
mundi verða meira í samræmi við
hæglæti fslenzkra framfará, að bilar
brjóti járnbrautum leið, að þeir
hlynni að ræktun og viðskiítura
svo að vaxandi íramför og velmegun
geri skilyröin fyrir þrifum járnbrautar
ótvíræöari.
Landsvegur.
Ef íslenzk gróðrar og þjóðvaxlar-
skilyrði verða einhverntíraa hagnýtt
mun sannast, að núverandi sam-
gönguhættir ná aðeins skamt á leið
við það sem þarf. Þetta æðakerfi
þjóðlíkamans þarf .að slá með mun
meiri hraða, en nú gerist. Þó að
miililandaferðir vérði tíðar og strand-
ferðir taki viðunanlegum umbótum,
er skrefiö stigið aðeins hálft, til þess
að koma hverju heimili landsins i
þau sambönd, er tímarnir og at-
vinnuhættirnir heimta. Samgöngur
á landi verða að taka samsvarandi
umbótum. Koma þar fyrst til greina
vegirnir og fartækin frá kaupstöðum
landsins upp um sveitirnar. Eftir
þeim ieiðum verður öll framleiðsla
að flytjast og aílar aðkeyptar vörur.
Á þeim þáttum samgöngukerfisins
veltur þvi mest um öll efnaleg þrif
sveitanna.
En »maðurinn lifir ekki á einu
saman brauði." Það er ekki nóg
þó vel sé um búið aliar þær sam-
göngur, er miða til vörufíutninga
og nauðsynlegra fólksflutninga milli
kaupsiaöa og sveita. Sálir manna á
gervöllu landinu þurfa að komast i
meiri samvinnu, meiri snertingu;
þær þurfa að geta lyft sér við og
viö yfir önn og erfiði lífsins. Þess-
vegna þurfum við skjótar póstgöngur
á landi og við þurfum vegi og far-
tæki til fólksflutninga milli héraða
og milli Iandsfjórðunga.
Jafnvel þó strandferðirnar taki
miklum umbótum, veröa siglingar
meðfrara vogskornum ströndum ís-
lands og veðurnæmum alt af vand-
gæfar. Slíkar samgöngur geta að
öllu fullnægt Ukamsþörfum þjóðar-
innar, en ekki sálarþörfum hennar
nema að nokkru leyti. En ef nokk-
urntfma breytist iil batnaðar um
hugarfar þjóöarinnar, svo að hún
fari að meta meira andtega hluti
en nú gerist; að hún meti lands-
fegurðina eigi minna en landgæöin
þá fer sálarlífið að heimta göfugar
nautnir. En þá gerir vart við sig
mikil þörf, að komast um landiö,
milli Iandsfjórðunga, með auðveldara
hætti en nú gerist.
Þessvegna mun svo fara, að jafn-
framt kröfunni um járnbraut á Suður-
’ *•**-'-' —«-j—iU~i~r iLa~i ri i~ ■-ij-ii-wini- i~i j~ uii-irii.i-»\j
33. blaö.
landi mun rísa kraia um, að vegir
héraðanna séu Jtengdir saman, þar
sem því verður við komíð og að
bílvégur verði gerður úrBorgarnesi
norður og austur um land til Aust-
fjarða.
Líklega hefir þegnskylduvinnu-
hugsjónin strandaö hér á landi, aj
því hún hafði of hugrænt tabmark,
þ. e. uppeldi. Herskyldan í öðrum
löndum hefir blessast og haft sfna
kosti með öllum ókostunum, af því
að jjjóðverndunarhugtakið hefir ver-
iö sett í samband við hana. Þegn-
skyldan heimtar meiri fórnarlund
vegna óborinna kynslóða, en Islend-
ingar áttu um árið og eiga senni-
lega enn. En þvígetur enginn með
réttu neitað, að hugsjónin er göfug
og getur ekki orðið hagnýtt heim-
inum til tjóns, eins og herskyldau.
Vœri henni gefið ákveðið, hagnýlt tak -
mark, er ekki óhugsanlegt, að hún
yxi til samsvörunar þvf raarki.
Er óhug?anlegt,að ungmenni iands
ins byggi með slíkum samtökum
bílfæran landsveg?
Ræktunarfélag
Norðurlands.
i.
Stofnun og starf Ræktunariél&g*
Norðurlands hefir verið einn þ&tturinn
f viðreisnarstarfi þjóðarinnar. Áhugi
nokkurra f’-ematu hugsjónamanna hefii
kallað fjölda manna undir merki göf-
ugs ætlunarverks. Með samtökum fjöld-
ans átti að hrynda fram, svo um mun-
aði, ræktunarstarfinu, sem dreifðir ein-
staklingar liöfðu áður fengist við með
seiniátum árangri. Og þsð átti með
reynsluvfsindum að ovara fjöida af
sparningum, sem lágu fyrir f búnaðar
og ræktunarmáium.
Hér á ekki að rekja sögu Rf. Nl.,
heidur verður leitast við að atbuga
nokkuð, hversu þvf hcfir tekist að vejrða
við ætlunarverki sfnu og hvar það er
nú á vegi statt.
lingum mönnum er f barnaminni
hrifning sú, sem gagntók allan þorra
manna um norðlenzkar sveitir við
stofnun þessa félags. Það má telja
vafalaust, að vonir manna um ávinning
af þessum aamtökum hafi yfirstfgið
akynsamlegar lfkur og að þær h&fi
með reynslu áranna brugðist að miklu
leyti.
Eti þó vonirnar hafi brugðist að
sumu ieyti, hafa þær þó að nokkru
ræzt. Engiun mun neita því, að «11-