Dagur - 30.08.1923, Blaðsíða 1

Akureyri, 30. ágúst 1923.
AFOREIÐSLAN
er hjá JíAni Þ. Þ6r,
Norðurgötu 3. Talsímt 112*
Uppsögn, hundin við áramót
sé komin til afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
37. blað.
DAGUR
kemur út á hverjum fimtudegi.
Kostar kr. 6.00 árg. Gjalddagl
fyrir 1. júli. Innheimtuna annast
Árni Jóhannsson í Kaupfél. Eyf.
VI. ár.
Forsikrings — yiktieselskabet
-U-R-A-N-i-A-
Brunatryggir: Hús, kirkjur,
sveitabæi, húsgögn, vörur, skip á
landi og báta, o. fl.
Sj<5 vátryggir: Skip og báta,
vörur hvort sem eru smásendingar,
eöa heilir skipsfarmar.
/tðalumboðsmaður á íslandi:
Jói) Stefánsson.
Akureyri. — Sími 23 og 94.
Fjárhagurinn og
kosningarnar.
Ólíkar stefnur.
Á síöustu kreppuárum hafa verið
uppi í landinu tvær gagnstæðar
stefnur í fjármálum og verzluriar-
málum. Samvinnumenn og bændur
hafa haldið því fram, að pjóðinni
yrði ekki forðað frá gjaldþroti nema
gripið væri til óvenjulegra ráöa.
í>eir hafa heimtað að skorður væru
reistar gegn taumlausri skuldaaukn-
ingu þjóðarinnar erlendis, með því
aö takmarka vörukauþín, koma betra
skipulagi á sölu afurða landsins og
verja andvirðinu til skuldalúkningar.
Oegn þessari stefnu hafa staðið
kaupsýslumenn landsins. Þeir hafa
heimtaö óskoraðan rétt, til þess að
reka óheft viðskifti. Þeir hafa taiið
allar tálmanir á gengdarlausri eyðslu
þjóðarinnar atvinnurán þeirrar stétt-
ar, sem ætti líf siit undir þvi, að
þjóðin eyddi nógu miklu. Og þeir
hafa boriö sigur úr býtum.
Veturinn 1921 var haldinn þing-
málafundur hér á Akureyri. Þessi
fundur er einn af merkari fundum
þeirrar tegundar, sem haidnir hafa
verið á landi hér á síðari árum.
Magnús Kristjánsson hóf þar mjög
ákveðna sókn i viðreisnar eöa við-
námsmálum þjóðarinnar. Voru þar
bornar fram og samþyktar tiSIögur
f þessar áttir: Að hefta innflutning
óþarfs varnings lil landsins og að
koma lil leiðar sk’putagsbundinni af
urðasölu. Tilgangur þeirra, er báru
fram hina síðarnefndu tiiíögu, var
sá, að hver atvinnugrein út af fyrir
sig efndi til samtaka um söluna og
veldi, til þess að sjá um hana, hæf-
ustu menu úr sínum eigin hópi.
Þetta mun vera mjög skyld tillaga
þeirri, sem hr. B. L ber nú fram í
síldarsölumálinu.
Sigur M. Kr. og fylgisnr ia
hans á þeasum fundi var mikiil,
enda undu samkepnismenn þeim
ekki vel. Andsvar þeirra var fyrir-
lestur B. L : „Frjálsir menn í frjálsu
landi", sem mikið var rætt um hér
í blaðinu. í þeim fyrirlestri réðst B.
L. með mikilii grtmd gegn þessari
bjargráðastefnu. Höfuðröksemd hans
var sú, að þetta væri tilraun að
hneppa þjóðina í verzlunaránauð til
hagsmuna fyrir vissa menn og stofn-
anir í landinu. Fyrirlesturinn var
því mestmegnis árás á vissa menn,
sem stóðu framarlega í þjóðmálum.
Fyrirlestur þessi var dágott sýnis-
horn af þeim málsvarnarástæöum,
er samkepnismennirnir hafa haft
fram aö færa gegrt verzlunarhöftum.
Aðaláherzlan var lögð á að gera
þetta að stefnamáli, sem þó raunar
er aðeins bráðabirgðar bjargráðamál.
Því var likt við einokunina gömlu.
Þar var talað ura einokunarfjötra o.
s. frv- Þar var reynt, og með sæmí-
legum árangri, að æsa menn upp
með vanhugsuðum og háværum
frelsiskröfum.
Tilraunir þær, sem gerðar hafa
verið, til þess að bjarga þjóðinni
frá óviti þvf, er hana hefir hent,
hafa veriö notaöar sem pólitískt
vopn á þann flokk í iandinu, sem
hefir einkum beitt sér fyrir í þeim
mátum. Aidrei hafa verið bornar
fram jafn blygöunarlausar rökvillur
eins og í þessu mesta vandamáli
þjóðarinnar. Áðurnefndur fyrirlestur
hr. B L. er sönn útgáfa af rök-
semdum þeim, sem beitt var gegn
kröfunum um verzlunartakmarkanir.
Þegar þörf krefur, veröur birt úr
útdrætti hans, það sem máli skiftir.
En um niðursíööu þessara mála
villist engirin. Stefnurnar tvær, sem
uppi hafa verið, hafa hvað eftir
annað gerigið á hólm í ræðu og
riti miili þeirra manna, sem hafa
beitt sér fyrir í þjóðmálum. Bjarg-
ráðastefnan hefir verið ofurliði borin.
Frelsisglamrið hefir mátt sín meira.
Þjóöin hefir hlustað á þær predik-
anir, sem hafa stappað í hana stál-
inu, að halda óhikað áfram á braut
óhófsins og óforsjálninnar. Nú eru
skuldirnar orönar. svo gífurlegar að
hverjum manni óar við og þjóðinni
liggur við gjaldþroti.
Pví miður hafa ö!l Ioforð kaup-
sýslumannanna um bjargræði það,
er frjáls verzlun, frjálst og óheft
framtak átti að hafa í sér fólgsö,
reynst tál og blekking. Því er það,
að vandi ísienzkra fjármála er ó-
leystur og þau úrræði, sem aldrei
?engu að reyna sig til fulls, liggja
enn fyrir til reynslu, og þeim verð-
ur enn haldið fram, enda þótt iíkur
séu til, að um seinan sé að bjarga
þeirri þjóð, sem alt áð þessu hefir
viljað leggja hlustirnar við rödd
þeirra ógæfumanna, sem hafa eggj-
að hana .út í foræði núverandi fjár-
hagsástands.
B æ t i e f n i n.
(Úr skýrslu Bændaskólans á Hvanneyri
skólaárið 1921—1922.)
(Framh.)
»G« efnið.
Það er ekki langt alðan, að akyr-
bjúgur var allalgengur sjúkdómbr. Or-
sökin var mjóikutleysi, gamall raatur
og harðrétti.
Nú er hægt að lækna þennan sjúk-
dóm með því að sjúklingarnir fái fæðu
sem »C« efnið er f.
í venjulegum góðum jurtagróðri er
mikið af efni þessu. Sérstaklega má
nefna: káltegundir ýmsar, salat, spi-
nat, vínber, sftronur, appéhínur, tó-
maía, ennfremut kartöflur og gamla
fólkið sagði tð skatfakál læknaði skyr-
bjúg.
Hér kemur aftur blessað grænmetið
sem matbætandi, læknandi lyf, Ifkt og
mjólkin. Hvorugt er hægt að meta til
peninga eítir beinu næringargildi, hita-
einingafjöida. Veiðmæti þeirra er
miklu fremur fólgið f óbeinum ábrif-
um þeirra. Þau gera ýmsa kjarníæðu
sem oft er aðalíæðan, miklu verðmæt-
ari, með þvf að leggja til ýms óraiss-
andi efni, sem hjarnfæðuna vantar, en
líkaminn getur ekki án veiið.
Þarraig er mjög Jítið af »C« efn-
iuu f kjöti, fiski, korni, ekkert f hrein-
um sykri og fitu, hvort heldur hún er
úr jurta- eða dýraríkinu og jafnvel
fremur lítið f ýtnsum mjólkurafurðum,
þó töluveit sé f nýmjólkirtni sjálfri
ósoðinni.
í mótsetningu við »A« og »B« efn-
ið, sem bæði þola vel þurk og suðu>
þolir »C« efnið hvorttveggja iila. Er
miklu minna af því f vetrarmjólkinni
en sumarmjólkinni, einkum þegar þur-
hey er gefið. Htta virðist það þola
mismunandi vel, eítir því i hvaða efn-
um það er. í kjöti eyðilegst það alveg
við suðuna, heldur sér aftur nokkuð í
kartöflum og grænmeti, ef ekki er
soðið lengi. Helst óskemt f mjólk f
10 mín. við 90° hita, en hverfur við
suðuna.
Skepnurnar virðást ekki geta mynd-
Innilega þakka eg öllum, sem
veittu mér hjálp og hlut-
töku í sorg minni við veik-
indi og útför konu minnar,
Guöríðar Jósepsdóttur.
Akureyri, 30. ágúst 1923.
Kr. S. Sigurðsson.
áð þessi efni, sem nú hefir verið drep-
ið á, f Ifkama sínum úr öðrum efnum
fæðunnar, en þar sem þau virðast vera
beint lífsskiiyrði, verður lfkaminn að
fá þau með fæðunni. Sé nú lítið af
þeim í fæðunni, gengur fljótt á likams-
forðann. Móðirin sýkist, fæðir Bjúk af-
kvæmi, stundum dauð. — Stundum
virðist afkvæmið fæðast heilbrigt, en
sýkist siðar, af því efnin vanta í
rajólkina. Móðurmjólkin getur ekki
fullnægt vaxtar og viðhaldsþörf af-
kvæmisins.
Sjúkdómarnir eru margvfslegir og
lýsa sér á ýmsan hátt, eftir því hvaða
efni vantar. Vanti »A« efnið hættir
allur þroski, augun verða rauð og
þrútin með vatnsrensli, á hærra stigi
sjóndepraj blinda. í öðrum tilfellum
ber á lurignabólgu aem oftast drepur.
Stundum er það beinkröm og liða-
veiki. Vanti »B« efnið, léttist skepn-
an mjög fljótt og sýkist af taugasjúk-
dómnum — »beri beri«. Vanti »C«
efnið sýkist skepnan af skyrbjúg.
Fjöruskjögur.
Svo er nefndur kvilli f sauðfé, við
sjávarsfðuna, sem beitt er f fjöruna
að vetrinum. Lömbin fæðast dauð,
stundum máttlftil, skjögra, þar af
nafnið. Halda sumir að veiki þessi
muni arfgeng verá. Þykir mér það
vafasamt mjög. Hitt sennilegra, að
stafa muni af ófullnægjandi fóðrun.
Af upplýaingum sem eg hefi fengið
víðsvegar af landinu, kemur það í
Ijós alstaðar, að gott hey, einkum
taða og töðuvothey reynist ágætlega
með fjörubeitinni. Þá gefst lfka vel
að minka fjörubeitina þegar útá liður
og beita á kvistlendi. Aftur reynist
fióabeit slæm með fjörunni.
Flestum hefir gefist vel, að gefa
þorskhausabein með fjörubeitinni, bend-
ir það á að vanta muni kalk, eða foa-
försúrt kaik í fóðrið, aftur eru skoð-
anir manná mjög skiftar um lýsisgjöf-
ina. Sumum hefir jsfnvel tekist að
lækna sjúk lömb með þorskalýsi, aðrir
sjá enga bót að lýsisgjöfinni.